Brezhoneg Gwenrann
Brezhoneg Gwenrann pe gwerranneg eo ar brezhoneg komzet e ledenez Gwenrann.
Tamm-ha-tamm en deus kilet ar brezhoneg betek bout komzet mann nemet er penn pellañ, àr an aod : Pennestin, Kamoel, Ferel, Mesker, Penc'herieg, ar Groazig, Bourc'h-Baz hag all.
Gallaoueg ha galleg a vez komzet eno bremañ ; ar brezhoneg a vez komzet gant ar re o deus en desket met anavet e oa gant tud a-vihanik c'hoazh daou-ugent vlez zo, e Bourc'h-Baz. Ar re ziwezhañ oc'h ober gant ar yezh-se e oa ar baludourion e kêrioù evel Kervaleg, Rofia, Kermouzeñ, Tregate.
Levezon kreñv ar gallaoueg a zo bet àr vrezhoneg ar vro, hag an eneb zo bet ivez rak bout a ra gerioù brezhonek e gallaoueg ar vro ; e-pad pell o deus gouiet an dud div yezh. Aesoc'h eo evit ar gwerzhañ halen.
Kar da wenedeg eo brezhoneg ar vro, neoazh ez eus muioc'h a ziforc'h etreze aveit etre tregerieg ha leoneg.
Àr-dro 3 000 ger zo bet dastumet, reoù get ar re a gomze brezhoneg ar vro àr-eeun, ha reoù arall zo bet adkavet gras d'o bugale (troioù-lavar evel : « Kenavo, ma hi za ket hi skreñvo » a zo bet adkavet evel-se !).
Ur pempvet rannyezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Sklaer eo levezon ar gwenedeg : sellomp da skouer ouzh an "th" predeneg a veze kavet e brezhoneg-krenn, hag a zo aet da "z" e brezhoneg KLT (Kerne, Leon, Treger) ha da "h" e gwenedeg. An "th"-se zo aet da "h" e Bourc'h-Baz, evel e gwenageg n'eus nemet un dra lâr : "e-bars kêr" med ivez "abar hou ti".
Un dra iskis c'hoazh a vez gwelet e daou benn douar Breizh Izel : diouzh tu reter pellañ Treger, e Bro-Oueloù hag er Vro Werrann (200 c'hilometr etreze) ez eus bet miret eur stumm kozh evel ar dalc'h /f/ krennvrezhonek ; da skouer ar ger "Klañv" zo "klãf" e Bro-Oueloù ha "kleñf" e Bourc'h Baz.
Disheñvel eo displegadur ar verboù, dreist-holl hini ar verb "ober" ; displeget evel eur verb reizh, diwar ar wrizienn "zober".
- Amzer-vremañ : Me zobér, i zobér, ã zobér, hia zobér, nõ zobér, ou zobér, dã zobér.
- Amzer-dremenet : Me zobéré, ...
- Amzer-da-zont : Me zobérou, ...
Doare gourc'hemenn : dòwbéir, dòwbérãm, dòbéréi.
Dre levezon ar galleg e weler un ereadurezh o sevel diwar ar galleg : "Pa vin skuizh" zo troet e Bourc'h-Baz "Pi me fou chuih".
Un nebeud frazennoù e gwerranneg
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]| Gwennraneg | Peurunvan |
|---|---|
| Me ez gournèit age me brèr | Me am eus goulennet get ma breur |
| De pif zo en dro-män ? | Da biv eo an dra-mañ ?[1] |
| Hañ bwé venéi laret ke tchèit ter hi fot éhéô e wé | Eñ en doa mennet lâret ne oa ket dre e faot dezhoñ e oa |
| Perak ne guérhoc’h tchèt hou ti ? | Perak ne werzhit ket ho ti ? |
| Tèr an tréo | Dre an traoñ[2] |
An dastumerien
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Meur a zen zo bet éc'h ober àr-dro gwerranneg : Émile Ernault, Paulin Benoist, Pierre Le Roux pe c'hoazh Gildas Buron a zo o labourat e mirdi Bourc'h Baz.
Kervarker en deus bevet er vourc'h-se ivez, ha dastumet en deus ur ganenn gant ur plac'hig, evel Pître De Lisle du Dreneuc e 1872 hag Pierre Bezier.
Dañs-tro merc'het Baz
Er merc'het a Gervalek zo ho voll er spinek
Er spinack lir a lir, er spinek lir a la,
Er merc'het a Roffiat zo koèt ha mad
Er merc'het a Drégaté zo koèt ha koèt e vé
Er merc'het a Benhastèl d'he zo dent vel ur rastel
Ar verhek d'ar Vourh zo kimi gour ha gour
Nend eus nemet un enrolladur eus brezhoneg ar vro. Yann-Vari Kavalin ne ra nemet kontiñ e brezhoneg ahoel.
E-touez an dastumerien, Léon Bureau (1836-1900) eo moarvat an hini a zo bet dastumet gentañ ar muiañ a zafar, daoust da vezañ bet kollet al lodenn vrasañ eus e labour war hor yezh goude e varv.
Pennad kar
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Gildas Buron, Diskouezadeg La langue bretonne au pays de Guérande, Musée des Marais Salants de Batz-sur-Mer, Here 2006.
- Gildas Buron, Éléments et propositions pour l'autopsie d'un dialecte breton, Rennes, U.E.R. des Sciences Humaines, 1983
- Gildas Buron, Les noms des salines en si-, e Bretagne et pays celtiques - Mélanges offerts à Léon Fleuriot, pp. 281–295, PUR ha Skol 1992.
- Gildas Buron, la microtoponymie du marais salant guérandais : bilan et perspectives, Nouvelle revue d'onomastique, n°21-22 1993, n° 23-24 1994.
- Gildas Buron, Le suffixe breton -ed dans l'onomastique guérandaise, Bulletin de la Société Archéologique et Historique de Nantes et de Loire-Atlantique, Tome 133, 1998
- Gildas Buron, La Bretagne des Marais Salants - 2000 ans d'histoire, Skol Vreizh, Montroulez 1999
- Gildas Buron, Paulin Benoist (20 avril 1857 - 24 novembre 1917) Notaire collectionneur de "vieilles choses" érudit, bibliophile et collecteur du breton de Batz , dans les cahiers du pays de Guérande, n°52, 2011,
- Gildas Buron, Les pluriels en i de collectifs bretons dans la toponymie entre estuaires de Loire et vilaine , dans Histoire & patrimoine, n°77, juillet 2012 & n°78, Janvier 2013
- Association Buhez, Parlons du breton, CD audio, Ouest-France, Roazhon 2001
- Léon Bureau, Traduction de la parabole de l'enfant prodigue, Revue celtique, vol. III n°2 p. 230, Paris juin 1877
- Léon Bureau, Ethnographie de la presqu'île de Batz, Association française pour l'avancement des sciences, 1875.
- Léon Bureau, Les Bretons des marais salants, Revue scientifique de la France et de l'étranger, 2e série n°7, 12 août 1876
- Émile Ernault, Étude sur le dialecte breton de la presqu'île de Batz, Bulletin archéologique de l'Association Bretonne, 1882
- Fañch Broudic, À la recherche de la frontière - la limite linguistique entre Haute et Basse-Bretagne aux XIXe et XXe siècles, Ar Skol vrezoneg, Brest 1995.
- Jean-Yves Le Moing, Noms de lieux bretons de Haute-Bretagne, Coop Breizh, Spézet 1990
- Yves Mathelier, Le breton parlé dans le pays guérandais , Yoran Embanner 2017, 496 p.
- Bernard Tanguy, La langue bretonne au pays de Guérande, ArMen n°25, 1990
- Bertrand Luçon, Noms de lieux bretons du pays Nantais, Yoran Embanner 2017, 510 p.