Brezhoneg e Bro-Roazhon

Un tamm kempenn zo ezhomm d'ober d'ar pennad-mañ

Brezhoneg a vez komzet e Bro-Roazhon a bell zo, ha kelennet ivez abaoe fin an XIX^vet kantved da vihanañ.^{(Daveoù a vank)}

Istor

XVIvet kantved

E 1532 e voe kurunennet an dug Frañsez III e kêr Roazhon, degemeret gant an eskob Eozen Maeeug en iliz-veur. Eno e c'hallas an dug lenn ur varzhoneg e brezhoneg, war un daolenn ispilhet, skrivet gant lizherennoù aour.

XVIIvet kantved

Skoliet eo Juluan Maner e skolaj ar Jezuisted, a zeuy da vezañ al lise Zola. Met e Kemper eo e tesko brezhoneg.

XVIIIvet kantved

Embannadur kentañ Geriadur Gregor Rostren e 1732.

Ar « roazhoneg »

A-wezhioù e vez lâret "roazhoneg" eus ar brezhoneg komzet e Bro-Roazhon. N'eus ket ur ster skiantel d'ar ger, rak n'eus ket a studi gwirion anezhañ, nemet meneg eus ar ger amañ hag ahont.

Ijinet e vije bet ar ger, a-raok an Eil Brezel-bed, gant tud eus Breizh-Izel, e Kelc'h Keltiek Roazhon, da ober goap eus an nebeudig Roazhoniz a zeske brezhoneg ha ne oant ket gouest da gomz e doare Breizh-Izel.^{(Daveoù a vank)}

Diwar ar c'hemmeskaj-se eo ganet ur wir rann-yezh nevez a zo bet anvet gant tud 'zo « ar roazhoneg » pe Brezhoneg Roazhon.
– Alan al Louarn, Ur Brezhoneg nevez : ar « Roazhoneg », Arvor, 27 C'hwevrer 1944, p. 1^[1]

Emañ ar « Roazhoneg » o teurel gwrizioù e kerioù all Breizh-Uhel. Tra vev eo ur yezh : kreskiñ hag ober berzh a ra, pa vez graet war he zro ; ha kivizañ ha mervel, pa vez dilezet.
– Y.-D., Dinan c'hlas hag ar brezhoneg, Arvor, 19 Meurzh 1944, p. 1^[2]

E dibenn ar bloavezhioù 1960 e veze implijet ar ger da ober anv eus brezhoneg bugale an dud-se, savet e Roazhon, hag a gomze brezhoneg levezonet gant ar galleg a-wechoù, pouez-mouezh, troiennoù, hag all.

Brezhoneg fall

Darn a gav e rank bezañ fall ar brezhoneg e Roazhon dre natur, pe n'eo ket gwir vrezhoneg a vije komzet eno^[3]. Hervezo n'halljed ket komz na kelenn brezhoneg mat e Roazhon. Trawalc'h e vije bevañ e Roazhon evit komz brezhoneg fall.

Lec'hioù ma vez(e) kelennet brezhoneg e Bro-Roazhon

Kelc'h keltiek Roazhon, a oa un ti dezhañ e kreiz-kêr betek ar bloavezhioù 1980. Brezhoneg a vez kelennet atav abaoe ma'z eo bet savet.
Kelc'h Debeauvais, a gelenne brezhoneg adalek dibenn 1965 betek 1969 e Leurgêr al Lisoù,
Skol an Emsav adalek 1969
Skolioù Diwan Roazhon, Magoer ha Felger,
Skolioù prevez

Skolioù-Stad

Skol-Veur Roazhon, pa voe anvet Joseph Loth e 1883 da "gelenner war ar c’heltieg" (kelenn brezhoneg a vije bet torfed).

Adalek ar bloavezhioù 1970 e oa bet brezhoneg en un toullad skolajoù ha tost en holl liseoù.
Adalek 1980 e oa bet klasket lakaat brezhoneg er c'hentañ derez gant ar gevredigezh APEEB (deuet da vout Div Yezh), savet gant Jean-Yves Broudic ha Jakez Cosquer.

Tiez-embann brezhonek e Bro-Roazhon

Sav-Heol, e Reuz, a embann ivez levrioù divyezhek (war-bouez UL levr gallek)^[4].
Skol an Emsav, a embann un hentenn-deskiñ hag deiziataerioù dreist-holl
TIR^[5] a embann levrioù gallek dreist holl.
An ti-embann gallek Éditions Goater en deus embannet un dornad levrioù brezhonek.

Aozadurioù all

Brezhonegerien e Bro-Roazhon

Miliadoù a dud zo bet o studiañ brezhoneg e Roazhon, lod zo bet ivez o kelenn eno, pe o skrivañ pe o labourat er media, a-raok mont da lec'h all.

Geriadurourien

Frañsez Favereau, eus Kelc'h Debeauvais (Kevrenn Roazhon)^[6], kelenner er skol-veur, skrivagner,
Yann-Baol an Noalleg ^{(Daveoù a vank)}

Skrivagnerien

Ernest ar Barzhig, kelenner ha romantour
Yann Bijer, romantour
Annie Coz, kelennerez alamaneg ha romantourez
Youenn Olier, kelenner latin , barzh ha romantour

Kelennerien

Alan Botrel, kelenner lise, kelenner er skol-veur, barzh, troour
Gwendal Denez
Pêr Denez, rener kevrenn geltiek ar skol-veur;
Yann-Bêr Duval, kelenner jedoniezh ha brezhoneg en ur skolaj
François Falc'hun, kelenner er skol-veur
Léon Fleuriot, rener kevrenn geltiek ar skol-veur
Mark Kerrain, kelenner lise hag er skol-veur
Pierre Le Roux, kelenner er skol-veur, diazezer an ALBB
Lukian Kergoat, kelenner ha rener kevrenn geltiek ar skol-veur
Pierrette Kermoal, kelennerez c'hallek

Politikerien

Yann-Bêr Duval, kuzulier-kêr, kelenner jedoniezh ha brezhoneg
Lena Louarn, kuzulierez-rannvro

Kelaouennerien

Fañch Broudig, rener abadennoù brezhoneg FR3
Bernez Rouz, rener abadennoù brezhoneg FR3
Milio Latimier, kelaouenner gant Bremañ betek 2021

Tud all

Gwenvael Jéquel, bet rener Skol an Emsav
Olier ar Mogn, bet rener Bremañ

Notennoù

↑ Alan al Louarn, Kazetenn "Arvor", niv. 162, 27 a viz C'hwevrer 1944
↑ Y.-D., Kazetenn "Arvor", niv. 165, 27 a viz Meurzh 1944
↑ Rennes, capitale de la Bretagne, donc identitairement bretonnante. Et vouée au culte du «roazhoneg», variante d'un breton imaginé, langue ethniquement pure de la nation bretonne, désormais enseignée partout, y compris à Cesson-Sévigné, rebaptisé Saozon-Sevigneg, Betton, rebaptisé Lanvezhon, Guichen, devenu Gwizien, en attendant la celtisation intégrale de Rennes-Métropole. Françoise Morvan, Libération, Sadorn 19 a viz Meurzh 2005.
↑ Ur skouer nemeti, kavet war load ar Groupement d'associations culturelles de langue bretonne
↑ Travaux d'Investigation et de Recherche
↑ Danevellou obererezh, Emsav niv. 25, Genver 1969, p. 12

[1] Alan al Louarn, Kazetenn "Arvor", niv. 162, 27 a viz C'hwevrer 1944

[2] Y.-D., Kazetenn "Arvor", niv. 165, 27 a viz Meurzh 1944

[3] Rennes, capitale de la Bretagne, donc identitairement bretonnante. Et vouée au culte du «roazhoneg», variante d'un breton imaginé, langue ethniquement pure de la nation bretonne, désormais enseignée partout, y compris à Cesson-Sévigné, rebaptisé Saozon-Sevigneg, Betton, rebaptisé Lanvezhon, Guichen, devenu Gwizien, en attendant la celtisation intégrale de Rennes-Métropole. Françoise Morvan, Libération, Sadorn 19 a viz Meurzh 2005.

[4] Ur skouer nemeti, kavet war load ar Groupement d'associations culturelles de langue bretonne

[5] Travaux d'Investigation et de Recherche

[6] Danevellou obererezh, Emsav niv. 25, Genver 1969, p. 12

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]