Mont d’an endalc’had

Rachel Carson

Eus Wikipedia
Rachel Carson
Poltredet e 1944
Anv Rachel Louise Carson
Ganedigezh 27 Mae 1907
Springdale
Pennsylvania Pennsylvania
Marv 14 Ebrel 1964
Silver Spring
Maryland
Broadelezh Stadunanat
Stummadur Chatham University (BA)
Johns Hopkins University (MS)
Micher Bevoniourez-vor
Skrivagnerez
Tachenn Ekologiezh
Maread 1937-1964

Rachel Louise Carson (Springdale, Pennsylvania, 27 a viz Mae 1907 – Silver Spring, Maryland, 14 a viz Ebrel 1964) a oa ur vevoniourez-vor, ur skrivagnerez stadunanat hag ur stourmerez evit gwareziñ an natur.

En U. S. Bureau of Fisheries ("Ofis Stadunanat ar Beskerezh")[1] e voulc'has he respet evel bevoniourez-vor kent mont da skrivagnerez leun-amzer er bloavezhioù 1950. E 1951 e c'hounezas an National Book Award ("Priz Broadel al Levrioù") a-drugarez d'he levr The Sea Around Us ("Ar mor tro-dro dimp")[2]. Dre se e c'hallas lakaat adembann he levr kentañ, Under The Sea Wind ("Edan avel ar mor", 1941) e 1952, hag e 1955 e teuas The Edge of the Sea ("Ribl ar mor") a-zindan ar wask, ar pezh a savas un drilogiezh a diskulie buhez ar morioù eus o strad d'o gorre hag a reas berzh bras.

E dibenn an dekvloaziad e troas R. Carson war-du gwareziñ an natur, dreist-holl a-fet kudennoù e soñje dezhi a c'hoarveze an abeg d'an diastuzerioù. Diwar he arselladennoù e skrivas he levr Silent Spring ("Nevezamzer didrouz", 1962) hag a zigoras daoulagad kalz tud en SUA war kudennoù an endro. Sevel kreñv enep al levr a eure kompagnunezhioù ar gimiezh, hogen kemmet e voe politikerezh SUA betek berzañ an DDT (DigloroDifenylTrikloroetan, C14H9Cl15) ha diastuzerioù all en holl Stadoù e dibenn ar bloavezhioù 1960. Berzet e voe ivez er braz eus Stadoù ar bed e-kerzh ar bloavezhioù 1970 ha 1980 (Norvegia ha Sveden e 1970, ar Rouantelezh-Unanet e 1984). Ouzhpenn d'ar fiñvadenn bolitikel-se, Silent Spring a vroudas luskadoù poblek a-du gant gwarez an endro, betek ma vefe diazezet an U. S. Environmental Agency ("Amsez Stadunanat an Endro") e 1970[3].

Buhez

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

E Springdale, Pennsylvania, e voe ganet Rachel Louise Carson d'ar 27 a viz Mae 1907, merc'h da Robert Warden Carson, ur gwerzher kretadurezh, ha Maria Frazier McLean, a vroudas he merc'h da garout an natur dre ergerzhout tachenn vras (26 hektar) an atant ma vevent.

Goude en devout desket lenn e lonkas Rachel kalz levrioù kent kregiñ da skrivañ he-unan adalek he 8 vloaz. E 1918, d'an oad a 11 vloaz, e skrivas un istor anvet A Battle in the Clouds ("Un emgann er c'hoabr") a voe embannet e St. Nicholas, ur gelaouenn evit ar skrivagnerien ha skrivagnerezed yaouank. Meur a istor all ganti a voe embannet, peadra d'he bountañ muioc'h c'hoazh war-du ar skrivañ. Kenderc'hel da lenn a eure evelato, istorioù hag a denn d'an natur peurliesañ, ha d'ar mor pergen (Joseph Conrad, Herman Melville, Robert Louis Stevenson a-douez skrivagnerien all).

Goude echuet e studi en eil derez e 1925 e penn he c'hlasad a 44 skoliadez[4] he devoe ur yalc'had evit mont da Skol-veur Pennsylvania evit ar Maouezed (Pennsylvania College for Women, PCFW) e Pittsburgh, ma voe deroet dezhi he aotreegezh magna cum laude ("gant meuleudi vras") war ar vevoniezh hag ar saozneg e 1929. En hañv ar bloaz-se e voe degemeret er Woods Hole Marine Biological Laboratory (MBL) e Skol-veur Chicago[5], ha gant harp he c'helennerez war ar vevoniezh er PCFW e voe degemeret ivez er Skol-veur John Hopkins evit studiañ al loenoniezh[6].

Ti Rachel Carson e Silver Spring

E 1930 e c'hallas Rachel L. Carson bezañ skoazellerez e labourva genetik an doktor bevoniour Raymond Pearl (1879-1940), unan eus diazezerien ar vevc'herontologiezh (studi ar c'hoshaat), evit paeañ he mizoù-studi. Ur master e loenoniezh a dapas e 1932. Kenderc'hel a reas da labourat e Skol-veur John Hopkins davit un doktorelezh betek 1934, ar bloaz ma voe ret dezhi kuitaat ar skol-veur ha mont da gelennerez evit skorañ he familh e-pad an Enkadenn Veur ; gwashaet e voe he stad pa varvas he zad e 1935 hag he c'hoar e e 1937 : hi hag he mamm a rankas ober war-dro bugale ar c'hoar, ha dilojañ da Silver Spring, Maryland, a rejont.

Adalek 1936 betek 1939 e labouras evel skridaozerez evit chadenn skingomz an U. S. Bureau of Fisheries — ar vaouez kentañ e voe o vezañ degemeret goude arnodennoù ar Civil Service[7] — hag evel deskardez bevoniourez-vor. E-keit-se e skrive pennadoù evit ar gazetenn Baltimore Sunday Sun a-zivout dodennoù a denn da labour Ofis ar Beskerezh ; he fennad Undersea ("Danvor") bet embannet gant ar gelaouenn Atlantic Monthly e 1937 a vroudas Simon and Schuster, un ti-embann e New York, da embann he levr Under the Sea-Wind: A Naturalist’s Picture of the Ocean e 1941.

Er bloaz 1946 e voe Rachel Carson ur vevoniourez-vor a vicher, hag e penn rann an embannadurioù en Ofis ar Beskerezh[8]. Ur skourr da wareziñ an natur e Maine a stalias, hag anvet e voe da renerez The National Audubon Society — ur gevredigezh da wareziñ an evned — e Washington, D.C.[6]. Goude embannadur e eil levr (The Sea Around Us, 1951) e c'hallas lakaat sevel ti e Southport Island, Maine. He zrede levr (The Edge of the Sea, 1955) zo ur sturlevr evit anavout al loened-mor a vev el lennoù mare-mor, er geunioù sall hag en dourioù-mor bas.

Pa savas kudennoù en he familh e paouezas Rachel Carson da skrivañ betek 1962, ar bloaz ma voe embannet Silent Spring, he oberenn hollbouezus evit gwarez an natur. Meur a briz a voe deroet dezhi goude al levr-se e 1963.

D'ar 14 a viz Ebrel 1964 e varvas ar skrivagnerez nebeut amzer a-raok he 57vet bloaz diwar un taol-kalon hag ur c'hankr e Silver Spring, Maryland. Devet e voe he c'horf, hag an hanter eus he ludu a voe lakaet e bez he mamm e Rockville, Maryland, an hanter all o vezañ bet stlabezet war an aod e-kichen he zi e Southport Island, Maine[7].

Rachel L. Carson a legadas he dornskridoù hag he dielloù da Skol-veur Yale e New Haven, Connecticut[9].

Enorioù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Monumant da R. L. Carson e Wood Hole, Massachusetts
Rachel Carson Bridge e Pittsburgh
  • 1962 : The Schweitzer Medal evit he degasadennoù er gwareziñ loened diouzh diastuzerioù dañjerus evel an DDT[10].
  • 1963 : The Audubon Medal[11] • Cullum Geographical Medal[12].
Dalif
  • 1966 : staliadur ar Rachel Carson National Wildlife Refuge er Stad Maine[13]
  • 1973 : degemeret e voe e National Women's Hall of Fame ("Panteon Broadel ar Maouezed")[14].
  • 1975 : da lec'hienn istorel (National Register of Historic Place) e voe lakaet ti Rachel Carson e Silver Spring[15].
  • 1980 : d'an 9 a viz Mezheven e voe deroet dezhi gant Jimmy Carter ar Presidential Medal of Freedom ("Medalenn Brezidantel ar Frankiz"), an uhelañ enor en SUA evit un den nann-soudard[16].
  • 1981 : un timbr 17¢ a voe embannet d'an 28 a viz Mae er stirad Great Americans series[17].
  • 1991 : krouidigezh ar Rachel Carzon Prisen ("Priz Rachel Carson") e Stavanger, Norvegia, a vez deroet bep eil bloaz d'ur vaouez he deus graet ul labour dibar evit en endro koulz e Norvegia hag e lec'h all er bed[18].
  • 1998 : un timbr gant Palau[19].
  • 2000 : un timbr gant Inizi Marshall hag unan all gant Zambia[19].
  • 2009 : diazezadur ar Rachel Carson Center for Environment and Society (RCC) e München, Alamagn[20].
  • 2012 : badeziant al lestr-enklask R/V Rachel Carson perc'hennet gant ar Monterey Bay Aquarium Research Institute (MBARI)[21].
  • 2016 : eizhvet rann Skol-veur Kalifornia e Santa Cruz a voe adanvet Rachel Carson College[22].
  • Meur a skol hag a dakad naturel gwarezet zo bet anvet goude Rachel Carson.

Oberennoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Levrioù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
(fr) Sous le vent de la mer. Marseille : Éditions Wildproject, 2024 (ISBN 978-2-38114-077-3)
(fr) La Mer autour de nous. Marseille : Éditions Wildproject, 2023 (ISBN 978-2-38114-060-5)
  • 1955 : The Edge of the Sea. Boston : Houghton Mifflin Harcourt ; Boston : Mariner Books, 1998 (ISBN 978-0-395-92496-9)
  • 1962 : Silent Spring. Boston : Houghton Mifflin Harcourt ; Boston : Mariner Books, 2002 (ISBN 978-0-618-24906-0)[23]
(fr) Printemps silencieux. Marseille : Éditions Wildproject, 2022 (ISBN 978-2-38114-041-4)
Dalif
  • 1965 : The Sense of Wonder (luc'hskeudennoù gant Nick Kelsh). New York : HarperCollins, 1998 (ISBN 978-0-06-757520-8)
  • 1995 : Always, Rachel: The Letters of Rachel Carson and Dorothy Freeman 1952–1964 An Intimate Portrait of a Remarkable Friendship. Boston : Beacon Press (ISBN 978-0-8070-7010-9)
  • 1999 : Lost Woods: The Discovered Writing of Rachel Carson. Boston : Beacon Press (ISBN 978-0-8070-8547-9)
  • 2006 : Bedrock: Writers on the Wonders of Geology. San Antonio, Texas : Trinity University (ISBN 978-1-59534-022-1)

Unstudiennoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Eizh unstudienn zogant Rachel L. Carson zo bet embannet gant U. S. Fish & Wildlife Publications.

  • 1943 : Food From the Sea: Fish and Shellfish of New England[24] • Food From Home Waters: Fishes of the Middle West[25]
  • 1944 : Fish and Shellfish of the South Atlantic and Gulf Coasts[26]
  • 1945 : Fish and Shellfish of the Middle Atlantic Coast[27]
  • 1947 : Chincoteague: A National Wildlife Refuge[28] • Mattamuskeet: A National Wildlife Refuge[29] • Parker River: A National Wildlife Refuge[30]
  • 1950 : Bear River: A National Wildlife Refuge (a-gevret gant Vanez T. Wilson)[31]

Levrlennadur

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Liammoù diavaez

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Commons
Commons
Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Notennoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  1. ↑ U.S. Fish & Wildlife Service hiziv.
  2. ↑ (en) National Book Award. Kavet : 05 Gen 25.
  3. ↑ Paull 2013, p. 2.
  4. ↑ Lear 1998, pp. 7-24.
  5. ↑ (en) Rachel Carson at the MBL @ MBL. Kavet : 05 Gen 25.
  6. ↑ 6,0 ha6,1 University of New England
  7. ↑ 7,0 ha7,1 (en) Rachel Louise Carson @ Find a Grave. Kavet : 05 Gen 25.
  8. ↑ (en) Rachel Carson @ U.S. Fish & Wildlife Service. Kavet : 05 Gen 25.
  9. ↑ (en) Rachel Carson papers @ Archives at Yale. Kavet : 05 Gen 25.
  10. ↑ (en) Rachel Carson @ Animal Welfare Institute. Kavet : 05 Gen 25.
  11. ↑ (en) Rachel Carson @ The National Audubon Society. Kavet : 04 Gen 25.
  12. ↑ (en) Cullum Geographical Medal @ American Geographical Society. Kavet : 04 Gen 25.
  13. ↑ (en) Rachel Carson National Wildlife Refuge @ U.S. Fish & Wildlife Service. Kavet : 04 Gen 25.
  14. ↑ (en) Rachel Carson @ National Women's Hall of Fame. Kavet : 05 Gen 25.
  15. ↑ (en) Maryland NHL Carson, Rachel, House @ National Archives Catalog. Kavet : 05 Gen 25.
  16. ↑ (en) Presidential Medal of Freedom Remarks at the Presentation Ceremony @ The American Presidency Project. Kavet : 05 Gen 25.
  17. ↑ (en) 17c Rachel Carson single @ Smithsonian National Postal Museum. Kavet : 05 Gen 25.
  18. ↑ (en) The Rachel Carson Prize. Kavet : 05 Gen 25.
  19. ↑ 19,0 ha19,1 (en) Rachel Carson Postage Stamps and First Day Covers @ Planet Patriot. Kavet : 05 Gen 25.
  20. ↑ (en) RCC @ Ludwig-Maximilians-Universität München. Kavet : 05 Gen 25.
  21. ↑ (en) R/V Rachel Carson @ MBARI. Kavet : 05 Gen 25.
  22. ↑ (en) College Eight becomes Rachel Carson College @ UC Santa Cruz. Kavet : 05 Gen 25.
  23. ↑ A-raok al levr e voe mebannet Silent Spring dre deir rann er gelaouenn The New Yorker : 06, 23 ha 30/06/1962.
  24. ↑ En-linenn. Kavet : 05 Gen 25.
  25. ↑ En-linenn. Kavet : 05 Gen 25.
  26. ↑ En-linenn. Kavet : 05 Gen 25.
  27. ↑ En-linenn. Kavet : 05 Gen 25.
  28. ↑ En-linenn. Kavet : 05 Gen 25.
  29. ↑ En-linenn. Kavet : 05 Gen 25.
  30. ↑ En-linenn. Kavet : 05 Gen 25.
  31. ↑ En-linenn. Kavet : 05 Gen 25.
Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/w/index.php?title=Rachel_Carson&oldid=2124780 »