Pallenn-moger Bayeux

Pallenn-moger Bayeux, anavezet ivez gant an anv Pallenn ar rouanez Mathilda, hag ivez « Telle du Conquest » (gwiad an aloubadeg), a zo e gwirionez ur pezh broderezh. War ar pallenn-se ez eus kontet darvoudoù a denn da aloubidigezh Bro-Saoz gant an Normaned renet gant o dug Gwilherm II e 1066, evel da skouer emgann Hastings. Un hanter eus ar skeudennoù a zo koulskoude diwar-benn darvoudoù bet c'hoarvezet a-raok, war an douar-bras ha kontañ a reer enno, da skouer, kurioù an Normaned e Breizh.

Savet e vefe bet ar pezh broderezh-se etre 1066 ha 1082. Soñjal a reer e voe urzhiet gant Odon de Bayeux, hag eñ hantervreur Gwilherm II. Hervez ar vojenn e vije bet brodet gant ar rouanez Matilda, gwreg Gwilherm. Hervez enklaskoù nevesañ an istorourien e vije bet brodet e kreisteiz Bro-Saoz, e Kent, Winchester pe Canterbury nebeut amzer goude emgann Hastings.

Evit sevel ar pallenn ez eus bet implijet eizh liv naturel disheñvel da vrodañ war lin. Rannet eo ar pallenn e meur a lodenn. En holl ez eus dezhañ 70 metr hirder hag 50 cm ledander. Met un tamm a vank. Hervez an istorourien ez eo an tamm ma weler kurunadur Gwilherm da roue Bro-Saoz. Daoust ma vez meulet Gwilherm II gant ar skeudennoù, en deus pallenn-moger Bayeux un dalvoudegezh vras evit an istorourien da anavezout gwelloc’h ar vuhez e Normandi hag e Bro-Saoz en XI^vet kantved : an dilhad, an armoù, ar c’hestell, al listri… Warnañ e weler ivez steredenn-lostek Halley a oa bet gwelet en oabl en amzer-se, argad an Normaned a-enep Kastell Lehon e-kichen Dinan. Kement skeudenn a zo a zo displeget gant un destenn latin. En holl e weler 626 den, 250 marc'h ha mulez, 37 savadur, 505 loen liesseurt, 49 gwezenn.

Betek dibenn an XVIII^vet kantved e oa miret ar pallenn-moger en iliz-veur Bayeux, hiziv an deiz e c'haller gwelout anezhañ en ur mirdi e Bayeux ivez. Abaoe 2007 emañ war roll Memor ar Bed savet gant UNESCO.

Ar pallenn en e bezh

Lakait da zibunañ a gleiz da zehou dre ar reti a zo e traoñ ar skeudenn.

Displegadur an arvestoù

Arvestoù 1 – 7 : beaj Harold e Normandi
1	EDVVARD RЄX :	Edward the Confessor	En e goazez e palez Winchester emañ Edward o fiziout ur gefridi diplomatel ha politikel en e vreur-kaer Harold Godwinson : degas ur gemennadenn da zug Normandi.
2	VBI : hAROLD DVX : ANGLORVM : ET SVI MILITЄS : ЄQVITANT : AD BOShAM :	M'emañ Harold, dug ar Saozon, hag e soudarded o varc'hekaat etrezek Bosham	Emañ Harold o vont da lestrañ e Bosham^{[n 1]}. Anavezet eo dre ar falc'hun a zo kludet war e vrec'h.
3	ЄCCLЄSIA :	An iliz	Harold hag un den all zo o vont da bediñ en iliz.
4	HIC hAROLD : MARЄ NAVIGAVIT :	Amañ e vordo Harold war ar mor	E-kerzh ur pred e ti Harold e tiskouez un den emañ al lanv o tont ; diskenn ra an dud betek an aod, Harold gant e falc'hun c'hoazh. Un den zo o lakaat al lestr da ouel.
5	ET VЄLIS VЄNTO : PLЄNIS VЄNIT : IN TERRÃ(M) : VVIDONIS COMITIS	Ha gant e ouelioù en avel ec'h erru war douaroù Wido ^{[n 2]}	An treizh war-du aodoù Normandi.
6	HAROLD :	Harold	Emañ Harold en e sav war staon e lestr aochet.
7	hIC : APRЄhЄNDIT : VVIDO : HAROLDṼ(M):	Amañ emañ Harold tapet gant Wido	Pintet war e stleugoù e ro Wido urzh da zaou soudard da dapout Harold.
Arvestoù 8 – 18 : tapadenn Harold ha kejadenn ouzh Gwilherm
8	ЄT DVXIT : EVM AD BЄLRЄM : ET IBI ЄVM : TENVIT :	Hag e gas a eure da Veaurain ma voe dalc'het	Gant e falc'hun emañ Harold atav ; ambrouget eo betek kastell Wido.
9	VBI : hAROLD: ⁊ VVIDO : PARABOLANT :	M'emañ Harold ha Wido o komz	En e goazez emañ Wido, Harold e-tal dezhañ.
10	VBI : NVNTII : VVILLELMI : DVCIS : VENERVNT : AD VVIDONЄ(M)	Ma teu kannaded Gwilherm davet Wido	Kenvreutaerezh etre Wido hag an daou gannad.
10	TVROLD	Turold	Izeloc'h eget ar re arall emañ an anv-se, met anv unan eus an daou gannad eo ; n'eo ket hini an den bihan a zo o terc'hel ar c'hezeg.
11	NVNTII : VVILLELMI	Kannaded Gwilherm	Daou gannad o varc'hekaat a-dizh trema kastell Wido. Ur gedour zo pintet ouzh ur wezenn adreko.
12	† HIC VENIT : NVNTIVS : AD WILGЄLMVM DVCEM	† Amañ e teu ur c'hannad davet an dug Gwilherm
13	HIC : WIDO : AD DVXIT hAROLDVM AD VVILGЄLMVM : NORMANNORVM : DVCЄM	Amañ emañ Harold degaset gant Wido da Wilherm, dug an Normaned
14	HIC : DVX : VVILGELM : CVM hAROLDO : VЄNIT AD PALATIṼ(M) SVṼ(M)	Amañ ec'h erru an dug Gwilherm en e balez gant Harold	Ur gedour a ziskouez ar strollad, Harold bepred gant e falc'hun. Pelloc'h en e balez e Rouen emañ an dug war e gador, Harold o komz dirazañ.
15	VBI : VNVS : CLЄRICVS : ЄT ÆLFGYVA	Ma 'z eus ur beleg hag Ælfgyva	Den ne oar piv eo an Ælfgyva-se, na petra a c'hoarvez etre hi hag ar beleg a astenn e zorn — evit kuzhat he dremm pe he flourañ ?
16	HIC VVILLEM : DVX : ЄT ЄXЄRCITVS : EIVS : VЄNЄRVNT : AD MONTЄ(M) MIChAЄLIS	Amañ ec'h erru Gwilherm hag e lu e Menez Mikael ar Mor
17	ЄT HIC : TRANSIЄRVNT : FLVMЄN : COSNONIS :	Hag amañ e treuzont ar stêr Kouenon
17	HIC : hAROLD : DVX : TRAhЄBAT : ЄOS : DЄ ARЄNA	Amañ emañ an dug Harold ouzh o zennañ eus an traezh
18	ЄT VЄNЄRVNT AD DOL : ЄT : CONAN :FVGA VЄRTIT :RЄDNЄS	Hag int erru e Dol ha Konan a dec'h da Roazhon
Arvestoù 19 – 25 : Brezeliadenn Gwilherm e Breizh enep Konan ; le Harold da Wilherm
19	hIC MILITЄS VVILLЄLMI : DVCIS : PVGNANT : CONTRA DINANTЄS :	Amañ en em gann soudarded Gwilherm gant Dinaniz
20	ET : CVNAN : CLAVЄS : PORRЄXIT :	Ha Konan en deus roet an alc'hwezioù^{[n 3]}
21	hIC : WILLЄLM : DЄDIT : hAROLDO : ARMA	Amañ e ro Gwilherm an armoù da Harold
22	hIЄ^{[n 4]} VVILLELM VЄNIT : BAGIAS	Amañ ec'h erru Gwilherm e Bayeux
23	VBI hAROLD : SACRAMЄNTVM : FECIT :VVILLELMO DVCI :	Ma tou Harold e le d'an dug Gwilherm
24	hIC HAROLD : DVX : RЄVERSVS : EST AD ANGLICAM : TERRAM :	Amañ e tistro an dug Harold d'an douar saoz
25	ET VЄNIT : AD : EDVVARDVM REGEM :	Hag ec'h a davet ar roue Edward
Aervestoù 26 – 34 : marv Edward ha kurunidigezh Harold
26	hIC PORTATVR : CORPVS : EADWARDI : RЄGIS : AD : ЄCCLЄSIAM : S(AN)C(T)I PETRI AP(OSTO)LÎ	Amañ e touger korf ar roue betek iliz Sant Pêr Abostol^{[n 5]}.
27	hIC EADVVARDVS : REX IN LЄCTO ALLOQVIT^{[n 6]} : FIDELES	Amañ ar roue Edward war e wele a gomz ouzh e dud feal	Edward war e dremenvan a gomz ouzh Stigand, arc'heskob Canterbury, en ur astenn e zorn davet e vreur-kaer Harold daoulinet evit reiñ kador-roue Bro-Saoz dezhañ.
28	ET HIC : DЄFVNCTVS ЄST	Hag amañ emañ marvet	Daou zen zo o lakaat korf ar roue en ul liñsel-gañv dirak ur beleg.
29	hIC DEDERVNT : hAROLDO : CORONÃ(M) REGIS	Amañ o deus roet kurunenn ar roue da Harold	Daou gannad eus ar witenagemot^{[n 7]} a ro da Harold arouezioù ar rouantelezh : kurunenn ar roue ha bouc'hal he zroad hir.
30	hIC RЄSIDET hAROLD RЄX ANGLORVM :	Amañ emañ sez Harold, roue ar Saozon	Emañ Harold war an tron, en e gichen daou gannad eus ar witenagemot hag an arc'heskob Stigand ; war an tu dehou ez eus pemp den evit aroueziañ ar bobl.
31	STIGANT ARChI EṔ(ISCOPV)S	An arc'heskob Stigand
32	ISTI MIRANT STELLÃ(M)	Emañ ar re-mañ o sellet ouzh ar steredenn	Steredenn-lostek Halley eo. Trubuilhet eo Harold gant an droukziougan, evit doare.
33	hAROLD	Harold
34	hIC : NAVIS : ANGLICA : VЄNIT. IN TЄRRAM WILLELMI : DVCIS	Amañ ec'h erru ul lestr saoz war douar an dug Gwilherm
Arvestoù 35 – 44 : printiñ an aloubadeg, dilestradeg, preizhadeg ha banvez
35	HIC : WILLЄLM DVX : IVSSIT NAVЄS EDIFICARE :	Amañ e ro an dug Gwilherm an urzh da sevel listri	Miz meurzh 1066 : e-kerzh ur c'huzul-familh e kastell Lillebonne^{[n 8]} e tivizas Gwilherm, Odon ha Robert de Mortain sevel ul lestraz.
36	hIC TRAhVNT : NAVЄS AD MARЄ	Amañ e sachont war al listri evit o morañ
37	ISTI PORTANT : ARMAS : AD NAVЄS : ЄT hIC TRAhVNT : CARRVM CVM VINO : ET ARMIS	Ar re-mañ a gas armoù d'al listri hag amañ e sachont war ur c'harrad gwin hag armoù
38	†hIC : VVILLELM : DVX IN MAGNO : NAVIGIO : MARЄ TRANSIVIT ET VENIT AD PЄVЄNЄSÆ :	Amañ e treuz an dug Gwilherm ar mor war ul lestr bras hag ec'h erru e Pevensey
39	hIC ЄXЄVNT : CABALLI DE NAVIBVS :	Amañ ec'h a ar mirc'hed er-maez eus al listri
40	ЄT hIC : MILITЄS FESTINAVERVNT: hЄSTINGA : VT CIBVM RAPERENTVR^{[n 9]}:	Hag amañ e hast ar soudarded trema Hastings evit tapout bevañs eno	Ur breizhadeg eo, gwarezet gant daou varc'heger.
41	HIC : EST : VVADARD :	Amañ emañ ar marc'heg Wadard	Ar melestrour e oa Wadard, karget da zasparzhañ ar bevañs er c'hamp milourel.
42	hIC : COQVITVR : CARO ET hIC : MINISTRAVЄRVNT MINISTRI	Amañ e poazher ar c'hig hag amañ e tifret ar servijerien
43a	hIC FECЄRVNT : PRANDIVM :	Amañ e fardont ar pred	Un den zo o seniñ ar c'horn evit gervel d'ar pred.
43b	ET. hIC. EPISCOPVS : CIBṼ(M) : ET : POTṼ(M) : BENEDICIT.	Hag amañ e vennig an eskob ar bouedoù hag an diedoù	Er c'hreiz emañ an eskob Odon.
44	ODO : EP(ISCOPV)S : WILLELM : ROTBERT :	An eskob Odon, Gwilherm, Robert	Kuzul-familh renet gant Gwilherm, e gleze sonn gantañ.
Arvestoù 45 – 51 : sevel difennoù ar c'hamp - Gwilherm o prezegenniñ d'e arme
45	ISTE. IVSSIT : VT FODERЄTVR : CASTELLVM AT HESTENGA CEASTRA	Hennezh a roas an urzh da sevel difennoù	Emeur o sevel ur c'hamp difennet ha kastell Hastings.
46	HIC NVNTIATVM EST : WILLELMO DE hAROLD :	Amañ eus eus bet degaset da Wilherm keleier diwar-benn Harold	Robert FitzWimarc (†1070) eo ar c'hannad hep mar ebet ; sheriff Essex e voe diwezhatoc'h.^{[n 10]}.
47	hIC DOMVS : INCENDITVR :	Amañ e tever un ti	Devet e veze an tiez evit reiñ tremen d'an arme ha distruj pep goudor d'an enebourien.
48	hIC : MILITES : EXIERVNT : DE hESTENGA : ET : VENERVNT AD PRЄLIVM : CONTRA : hAROLDVM : REGЄ^{[n 11]}	Amañ ec'h a ar soudarded er-maez eus Hastings hag ec'h eont da stourm ouzh ar roue Harold	Deroù Emgann Hastings eo.
49	HIC : VVILLELM : DVX INTERROGAT : VITAL : SI VIDISSЄT HAROLDI EXERCITṼ(M)	Amañ e c'houlenn an dug Gwilherm digant ar marc'heg Vital hag-eñ en deus gwelet arme Harold	Emañ Gwilherm hag Odon e penn an arme norman. Vital a ziskouez dezho pelec'h emañ an arme saoz.
50	ISTE NVNTIAT : HAROLDVM RЄGÊ(M) DE EXERCITV VVILELMI DUCIS	Hemañ a ditour ar ri Harold a-zivout arme an dug Gwilherm	A gleiz da zehou : ur gedour, an displeger, Harold war varc'h.
51	HIC WILLELM : DVX ALLOQVITVR : SVIS : MILITIBVS : VT : PREPARARENT SE : VIRILITER ET SAPIENTER : AD PRELIVM : CONTRA : ANGLORVM EXERCITŨ(M) :	Amañ emañ an dug Gwilherm o aspediñ e soudarded d'em brientiñ gant kalon ha furnezh evit stourm ouzh an arme saoz
Arvestoù 52 – 58 : Emgann Hastings ha marv Harold
52	hIC CЄCIDЄRVNT LEVVINE ЄT : GYRÐ FRATRES : hAROLDI REGIS :	Amañ e varv Leofwine ha Gyrth, breudeur ar roue Harold	Godwinson eo anv-tiegezh an daou vreur-se.
53	hIC CЄCIDERVNT SIMVL : ANGLI ЄT FRANCI : IN PRELIO :	Amañ e varv ar Saozon hag ar C'hallaoued a-gevret en emgann
54	HIC. ODO EṔ(ISCOPV)S BACVLṼ(M) TЄNЄNS CONFORTAT PVEROS	Amañ emañ an eskob Odon gant e vazh oc'h atizañ ar yaouankizoù
55	hIC EST VVILLELM DVX E(VSTA)TIVS	Amañ emañ an dug Gwilherm Eustach^{[n 12]}	Gwilherm a ziskouez e zremm da Eustach evit prouiñ n'eo ket marv hag evit terriñ tec'hadeg e soudarded.
56	hIC FRANCI PVGNANT ET CЄCIDЄRVNT QVI ЄRANT : CVM hAROLDO :	Amañ e stourm ar C'hallaoued hag e varv ar re a oa gant Harold
57	hIC hAROLD : REX :INTERFЄCTVS: EST	Amañ emañ lazhet ar roue Harold
58	ET FVGA : VERTERVNT ANGLI	Hag ar Saozon a dec'h kuit

↑ E West Sussex hiziv. ↑ Kont Ponthieu e oa Wido () ; Abbeville e oa e gêr-benn. ↑ Alc'hwezioù kêr. ↑ Vi-koukoug : HIC eo ar ger. ↑ En Abati Westminster. ↑ Vi-koukoug : ALLOQVITVR eo ar ger. ↑ Witena ġemōt en hensaozneg, "bodadeg ar furien" ; bodadeg noblañsoù hag eskibien, a zo karget da verañ hêrezh ar gurunenn. ↑ E Seine-Maritime hiziv. ↑ Vi-koukoug : RAPERENT eo ar ger. ↑ Freeman 1923. ↑ Vi-koukoug : REGЄM eo ar ger. ↑ Eustach II, kont Boulogne (†1087)

Levrlennadur

(en) David J. Bernstein : The Mystery of the Bayeux tapestry. London : Weidenfeld & Nicolson, 1986 (ISBN 0-226-04400-9)
(fr) Simone Bertrand & Sylvette Lemagnen : La Tapisserie de Bayeux. Rennes : Ouest-France, 1996 (ISBN 9782737315954)
(fr) Pierre Bouet, François Neveux, Brian Levy : La Tapisserie de Bayeux. L'art de broder l'histoire française. Caen : Presses universitaires de Caen, 2003 (ISBN 2-84133-160-1)
(en) Shirley Ann Brown, The Bayeux tapestry : history and bibliography. Woodbridge : Boydell & Brewer, 1989 (ISBN 978-0-85115-509-8)
(en) Rouben Charles Cholakian : The Bayeux tapestry and the ethos of war. Delmar : Caravan Books, 1998 (ISBN 0-88206-090-2)
(en) Meredith Clermont-Ferrand : Anglo-Saxon propaganda in the Bayeux tapestry. Lewiston : E. Mellen Press, 2004 (ISBN 0-7734-6385-2)
(en) Edward Augustus Freeman (1923) : The History of the Norman Conquest of England, its causes and its results. British Library, Historical Print Editions, 2011 (ISBN 978-1-241-55378-4)
(en) Richard Gameson : The Study of the Bayeux tapestry. Woodbridge : Boydell Press, 1997 (ISBN 0-85115-664-9)
(en) Charles Harvard Gibbs-Smith : The Bayeux Tapestry. New York : Phaidon / Praeger, 1973 (ISBN 978-0-7148-1593-0)
(fr) Wolfgang Grape : Valérie Agéma, Patrick Maubert : La Tapisserie de Bayeux : Monument à la gloire des Normands. München : Prestel, 1994 (ISBN 3-7913-1577-3)
(de) Ulrich Kuder : Der Teppich von Bayeux – Bildgeschichte und Geschichtsbild. Frankfurt-am-Main : Fischer Taschenbuch Verlag, 1994 (ISBN 978-3-596-11485-6)
(fr) Sylvette Lemagnen (renerez) : La tapisserie de Bayeux, une chronique des temps vikings – Actes du colloque international de Bayeux 29 et 30 mars 2007. Paris : Éditions Point de vues, 2009, (ISBN 978-2-915548-21-1)
(en) Suzanne Lewis : The Rhetoric of power in the Bayeux tapestry. Cambridge : Cambridge University Press, 1999 (ISBN 0-521-63238-2)
(en) Eric Robert Dalrymple Maclagan : The Bayeux tapestry. Baltimore : Penguin Books, 1949 (ISBN 978-1-131-39529-6)
(en) J. Bard McNulty : The Narrative Art of the Bayeux tapestry master. New York : AMS Press, 1989 Patrom:ISBN 0-404-61443-4
(en) J. Bard McNulty : Visual Meaning in the Bayeux tapestry : problems and solutions in picturing history. Lewiston : Edwin Mellen Press, 2003 (ISBN 0-7734-6618-5)
(fr) Lucien Musset : La Tapisserie de Bayeux. Paris : Zodiaque, 2002 (ISBN 2-7369-0281-5)
(en) Gale R Owen-Crocker : King Harold II and the Bayeux Tapestry. Woodbridge : Boydell & Brewer, 2005 [[ISBN|1-84383-124-4}}
(fr) Michel Parisse : La Tapisserie de Bayeux, un documentaire du XI siècle. Paris : Denoël, 1988.
(fr) Mogens Rud : La Tapisserie de Bayeux et la bataille de Hastings 1066. Eljers, 2006.
(fr) Jean Verrier : La Broderie de Bayeux dite tapisserie de la reine Mathilde, Paris, 1946.
(en) David M. Wilson : The Bayeux tapestry : the complete tapestry in colour. London : Thames and Hudson, 1985 (ISBN 0-500-23447-7)
(fr) David M. Wilson : La Tapisserie de Bayeux. Paris : Flammarion, 2005.
(en) Richard David Wissolik : The Bayeux tapestry : a critical, annotated bibliography with cross-references and summary outlines of scholarship, 1729-1990, Greensburg : Eadmer Press, 1990 (ISBN 0-929914-08-2)
(fr) L. Herrmann : Les Fables antiques de la Broderie de Bayeux. Bruxelles : Latomus, 1964.
(fr) M.-F. Le Clainche, D. Morel : Les Brodeuses de l'Histoire. Rennes : Coop Breizh, 2006 (ISBN 2-84346-269-X)
(fr) Adrien Goetz : Intrigue à l'anglaise. Paris : Grasset, 2007 Patrom:ISBN 978-2-246-72391-2

Liammoù diavaez

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Pallenn-moger Bayeux

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Lec'hienn ofisiel mirdi pallenn-moger Bayeux

[1] E West Sussex hiziv.

[2] Kont Ponthieu e oa Wido () ; Abbeville e oa e gêr-benn.

[3] Alc'hwezioù kêr.

[4] Vi-koukoug : HIC eo ar ger.

[5] En Abati Westminster.

[6] Vi-koukoug : ALLOQVITVR eo ar ger.

[7] Witena ġemōt en hensaozneg, "bodadeg ar furien" ; bodadeg noblañsoù hag eskibien, a zo karget da verañ hêrezh ar gurunenn.

[8] E Seine-Maritime hiziv.

[9] Vi-koukoug : RAPERENT eo ar ger.

[10] Freeman 1923.

[11] Vi-koukoug : REGЄM eo ar ger.

[12] Eustach II, kont Boulogne (†1087)

[n 1]

[n 2]

[n 3]

[n 4]

[n 5]

[n 6]

[n 7]

[n 8]

[n 9]

[n 10]

[n 11]

[n 12]