Monumant ar re varv
Monumant ar re varv, pe monumant d'ar re varv, a zo ur monumant, pe savadur, savet en enor d'ar re varv, hag alies d'ar re lazhet er brezel, soudarded peurvuiañ met tud disoudard ivez.
Meur a seurt zo anezho:
- ar re n'eus korf ebet enne, hag a zo bet savet abaoe ar brezel-bed kentañ e pep kumun er stad c'hall, hag ivez e tiez-kêr pe skolioù;
- ar re zo bet dastumet korfoù enne, miliadoù a-wechoù, dianav alies, hag a c'hall bezañ bet savet en aervaoù, evel e Douaumont, e Bro-C'hall.
Ouzhpenn-se ez eus monumantoù divyezhek e Breizh (en Arzhanaou, Brest, Gwidel, Lambaol-Gwimilio, Milizag ha Plougoñ) , hag unan bennak brezhonek penn-da-benn.
 |
 |
 |
 |
A-raok ar brezel-bed kentañ
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ne oa ket monumantoù evel ar re-se a-raok an XIXvet kantved. Monumantoù a oa d'ar brezelioù gounezet, d'an trec'h, d'ar jeneraled veur, d'ar soudarded avat ne oa ket.
E Pariz e voe savet ur Bolz an Trec'h (Arc de triomphe de l'Étoile e 1806) ma ne lenner nemet anvioù an ofisourien uhelañ ha ne varvas ket an holl anezho en emgannoù, pa oa bev darn anezho da zeiz al lid kentañ dirak ar monumant. Gant Kolonenn Nelson e Londrez (Bro-Saoz) n'eus enoret nemet un den, an amiral Horatio Nelson, trec'hour emgann Trafalgar. E Dulenn (Iwerzhon) e voe distrujet e 1966 ar Golonenn Nelson bet savet e 1808.
Kentañ monumantoù d'ar soudarded ordinal a voe savet e SUA goude ar Brezel Diabarzh SUA. E 1897 e voe savet ar Robert Gould Shaw Memorial e Boston d'enoriñ soudarded ar 54vet rejimant soudarded war-droad Massachusetts, ma oa soudarded du, ar wech kentañ dezho bout enoret en-ofisiel.
Savet e voe ivez monumantoù d'ar soudarded marvet er brezelioù alaman evit an unvanidigezh (brezel etre Aostria ha Prus, brezel 1870) hag en trevadennoù.
 |
 |
Monumantoù Brezel 1870-1871 e Bro-C'hall
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E Vernon (Eure) ez eus ur monumant da soudarded Ardèche[1]. E Taninges (Savoia-Uhel) ez eus ur monumant da re varv Brezel 1870-1871.
En Alamagn
[kemmañ | kemmañ ar vammenn] |
En amzer-se e veze savet monumantoù d'an emgannerien kentoc'h eget d'ar re varv. E pevar c'horn ar vro e voe savet monumantoù ha plakennoù paeet gant kevredigezhioù soudarded kozh pe kumunioù, ha lakaet en tiez-kêr, er skolioù, er gwilerioù ha liozhoù-kêr.
Goude ar brezel-bed kentañ
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ar brezel-bed kentañ eo ar brezel eñvoret ar muiañ war ar monumantoù er stad c'hall, ma voe lazhet 1,4 milion a dud ha gloazet 3 milion all diwar an 8 milion a soudarded en ur boblañs a 40 milion a dud.
 |
 |
 |
En Italia e Torino, e weler ar Monumento Nazionale al Carabiniere ha n'eo nemet unan eus ar c'hantadoù a vonumantoù savet goude an Eil brezel-bed. Daskemmet e voe e 1948.
Monumantoù modern, goude brezelioù all
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Goude ar bombezadegoù bras, bombez nukleel Hiroshima ha Nagasaki, ar sponterezh, anaoudegezh gouennlazh ar Yuzevien, e voe savet monumantoù d'an dud disoudard.
 |
 |
 |
Monumantoù Breizh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
War ar monumantoù d'ar re varv, e Breizh-Izel, e weler aliezik enskrivadurioù e brezhoneg. Hervez un tamm enklask graet gant Mikael Madeg e kaver, e Bro-Leon, 63 monumant gant enskrivadurioù e galleg hepken, 34 monumant gant enskrivadurioù e brezhoneg hepken, hag 21 monumant gant enskrivadurioù en div yezh[2].
Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]-en alamaneg:
- (de) Reinhart Koselleck : Kriegerdenkmale als Identitätsstiftungen der Überlebenden (Monumantoù d'ar re varv evel krouerien idantelezh e-touez ar re vev.) In: O. Marquart, Karl-Heinz Stierle (Hrsg.) : Identität. München, 1979
- (de) Reinhart Koselleck / Michael Jeismann (Hrsg.) : Der politische Totenkult. Kriegerdenkmäler in der Moderne (Kehelañ ar re varv ha politikerezh : monumantoù d'ar re varv e-touez ar re vodern.) München 1994.
- (de) Meinhold Lurz : Kriegerdenkmäler in Deutschland (6 Bände), (monumantoù d'ar re varv en Alamagn, en c'hwec'h levrenn.) Heidelberg 1985–1987
-e galleg:
- Annette Becker : Les Monuments aux Morts - Mémoire de la Grande Guerre, éd. Errance, coll. « Art et Patrimoine », 1991, ISBN : 2-9034-4268-1
- Nicolas Offenstadt éd., Le chemin des Dames de l'événement à la mémoire, Paris, Stock, 2004.
- Antoine Prost : Les Anciens combattants et la société française 1914-1939, Presses de la fondation nationale des sciences politiques, Paris, 1977. Tezenn a verk deroù ar studioù war ar monumantoù d'ar re varv.
- Danielle Roy & Pierre Roy : Autour de monuments aux morts pacifistes en France
- Marie-Thérèse Cloitre, Morts pour la France, Maro evit ar vro : A propos des monuments aux morts du Finistère, pennad e-barzh : Hervé Guillemin, Stéphane Tison & Nadine Vivier, La foi dans le siècle : Mélanges offerts à Brigitte Waché, Presses Universitaires de Rennes, pp.367-373, 2009.
Pennadoù kar
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Dave ha notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Vernon et Giverny Passionément
- ↑ Ar monumañchou brezel a zo brezoneg warno e Bro-Leon, Mikael Madeg, Brud niv. 316