Lavaroù latin ar gwir

Un toullad bommoù latin a vez graet ganto e-barzh ar gwir, evel sturiennoù. Sed amañ ur roll anezho.

A

• a fortiori
• A iure nemo recedere praesumitur : Den ne vo soñjet anezhañ e tilezo e wir
• a posteriori
• a priori --
• a quo --
• ab extra --
• ab initio --
• Abusus non tollit usum
• actus reus --
• ad colligenda bona --
• ad hoc --
• ad hominem --
• ad idem --
• ad infinitum --
• ad litem --
• ad quod damnum --
• ad valorem --
• adjournment sine die --
• affidavit --
• agency --
• alter ego --
• a mensa et thoro --
• amicus curiae --
• animus nocendi --
• ante

A-raok. A gaver e meur a droienn.

• ante bellum

A-raok ar brezel. evel en droienn status quo ante bellum, "evel ma oa a-raok ar brezel". Troienn a vije implijet e stadoù eus kreisteiz ar Stadoù-Unanet pa gomzer eus ar mare a-raok ar brezel diabarzh.

• arguendo --

B

• Bellum iustum -- ar brezel reizh,
• bona fide -- bona fides --
• bona vacantia --

C

cadit quaestio

kouezhañ a ra ar goulenn (an afer); n'eus ket abeg a brosez ken

capital

casus belli

abeg da vrezel

caveat; caveat emptor

certiorari

ceteris paribus --

cogitationis poenam nemo patitur --

compos mentis --

conditio sine qua non --

consensus facit legem --

consuetudo pro lege servatur --

contra --

contra bonos mores --

contra legem --

Contradictio in adjecto

contra proferentem --

coram non judice --

corpus --

corpus delicti --

corpus juris --

corpus juris civilis --

corpus juris secundum --

cui bono --

cuius est solum eius est usque ad coelum et ad inferos

cuius regio, eius religio

curia advisari vult

custos morum

D

• de bonis asportatis --
• debellatio --
• de bonis non administratis --
• de die in diem --
• de facto --
• de futuro --
• de integro --
• de jure --
• de lege ferenda --
• de lege lata --
• delegatus non potest delegare --
• de minimis --
• de minimis non curat lex --
• de mortuis nil nisi bonum --
• de novo --
• defalcation --
• dicta --
• dictum --
• do ut des -- Reiñ a ran evit ma roi.
• doli incapax --
• dolus specialis --
• dubia in meliora partem interpretari debent --
• duces tecum

E

ei incumbit probatio qui dicit -- ejusdem generis -- eo nomine -- erga omnes -- ergo -- erratum -- esse -- et al -- et cætera -- et seq -- et uxor -- et vir -- ex aequo et bono -- ex ante -- ex cathedra -- ex concessis -- ex delicto -- ex facie -- ex gratia -- ex officio -- ex parte -- ex post -- ex post facto -- ex post facto law -- expressio unis est exclusio alterius -- ex proprio motu -- ex rel -- ex turpi causa non oritur actio -- exempli gratia -- ex tunc -- ex nunc -- extant

F

facio ut des -- facio ut facias -- felo de se -- ferae naturae -- fiat -- Fiat justitia et pereat mundus -- fiat justitia ruat caelum -- fiduciary -- fieri facias -- flagrante delicto -- forum conveniens -- forum non conveniens -- functus officio --

G

• gravamen --
• guardian ad litem --

H

• habeas corpus --
• hostis humani generis

I

i.e. -- ibid -- id est -- idem -- ignorantia juris non excusat -- imprimatur -- in absentia -- in camera -- in curia -- in esse -- in extenso -- in extremis -- in flagrante delicto -- in forma pauperis -- in futuro -- in haec verba -- in limine -- in loco parentis -- in mitius -- in omnibus -- in pari delicto -- in pari materia -- in personam -- in pleno -- in prope persona -- in propria persona -- in re -- in rem -- in situ -- in solidum -- in terrorem -- in terrorem clause -- in toto -- indicia -- infra -- innuendo -- inter alia -- inter arma enim silent leges -- inter rusticos -- inter se -- inter vivos -- -- intra -- intra fauces terra -- intra legem -- intra vires -- ipse dixit -- ipsissima verba -- ipso facto

J

jura novit curia -- jurat -- juris et de jure -- jus -- jus ad bellum -- jus civile -- jus cogens -- jus commune -- jus gentium -- jus in bello -- jus inter gentes -- jus naturale -- jus primae noctis -- jus sanguines -- jus sanguinis -- jus soli -- jus tertii

L

• lacunae --
• leges humanae nascuntur, vivunt, moriuntur --
• legitime --
• lex communis --
• lex lata --
• lex posterior derogat priori --
• lex retro non agit --
• lex scripta --
• lex specialis derogat legi generali --
• liberum veto --
• lingua franca --
• lis alibi pendens --
• lis pendens --
• locus --
• locus delicti --
• locus in quo --
• locus poenitentiae

M

magna carta -- magnum opus -- male fide -- malum in se -- malum prohibitum -- mandamus -- mare clausum -- mare liberum -- mens rea -- modus operandi -- mos pro lege -- motion in limine -- mutatis mutandis

N

• ne exeat --
• ne bis in idem --
• nemo censetur ignorare legem
• nemo dat quod non habet --
• nemo debet esse iudex in propria --
• nemo judex in sua causa --
• nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet --
• nemo sibi titulum adscribit --
• nexus --
• nihil --
• nihil dicit --
• nil --
• nisi --
• nisi prius --
• nolle prosequi --
• nolo contendere --
• non bis in idem --
• non compos mentis --
• non constat --
• non est factum --
• non faciat malum, ut inde veniat bonum --
• non liquet --
• non obstante verdicto --
• non sequitur --
• nota bene --
• nulla bona --
• nulla poena sine lege --
• nullum crimen, nulla poena sine praevia lege poenali --
• nunc pro tunc --

O

• obiter dicta (liester), gwelout obiter dictum --
• onus probandi --
• opinio juris sive necessitatis

P

• pacta sunt servanda --
• par delictum --
• parens patriae -- *pater familias --
• pendente lite --
• per --
• per capita -- *per contra --
• per curiam --
• per diem -- *per minas --
• per pro --
• per quod --
• per se --
• per stirpes --
• persona non grata --
• posse comitatus --
• post mortem -- *post mortem auctoris --
• praetor peregrinus --
• prima facie -- *primogeniture --
• prius quam exaudias ne iudices --
• probatio vincit praesumptionem --
• pro bono --
• pro bono publico --
• pro forma --
• pro hac vice --
• pro per --
• pro rata --
• pro se --
• pro tanto --
• pro tem --
• pro tempore --
• propria persona

Q

quaeitur -- quaere -- quantum -- quantum meruit -- quasi -- "qui facit per alium facit per se" -- qui tam action -- quid pro quo -- quid pro quo sexual harassment -- quo ante -- quo warranto -- quoad hoc --

R

ratio decidendi -- ratio scripta -- rebus sic stantibus -- res -- res judicata -- res gestae -- res ipsa loquitur -- res judicata -- res nullius -- res publica -- res publica christiana -- respondeat superior -- restitutio in integrum --

S

• salus populi est suprema lex --
• scandalum magnatum --
• scandalum magnum --
• scienter --
• scintilla --
• scire facias --
• scire feci --
• se defendendo --
• seriatim --
• sine die --
• sine qua non --
• situs --
• stare decisis --
• sua sponte --
• sub judice --
• sub modo --
• sub nomine
• -- sub silentio --
• subpoena --
• subpoena ad testificandum --
• subpoena duces tecum --
• suggestio falsi --
• sui generis --
• sui iuris --
• sui juris --
• suo moto --
• supersedeas --
• suppressio veri --
• supra --

T

• terra nullius --
• trial de novo --
• trinoda necessitas --
• tabula rasa

U

• uberrima fides --
• ultra posse nemo obligatur --
• ultra vires --
• uno flatu --
• uti possidetis --
• uxor --

V

• vel non
• veto
• vice versa
• vide
• videlicet
• vis major
• viz.
• volenti non fit injuria
• Vigilantibus non dormientibus aequitas subvenit

Pennad kar

• Listennad lavaredoù latin

Liammoù diavaez

• Legal Latin phrases, maxims and writs
• Glossary of Latin Terminology