Mont d’an endalc’had

Kanol 75 mm stumm 1897

Eus Wikipedia
Ur c'hanol 75 mm diskouezet e mirdi an arme (Pariz)

Ar c’hanol 75 mm stumm 1897 (ent ofisiel e galleg : Canon de 75 mm Modèle 1897) a zo ur c’hanol fiñv ijinet e dibenn an XIXvet kantved. Arm diazez ar c’hanolierezh gall eo bet e-pad ar Brezel-bed Kentañ, ha servijet en deus betek kreiz an XXvet kantved e armeoù a bep seurt broioù. Savet e voe adalek 1886 gant servijoù teknik kanolierezh an arme c’hall. Ennañ e oa bodet nevezintioù teknikel deuet war-wel er bloavezhioù kent, hag a lakaas ar c’hanol 75 mm da vezañ unan eus ar c’hanolioù modernañ implijet d’ar mare-se[1].

Bukañ ha merañ an argil

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ur starderez pneumatek enni eoul, ijinet e 1884, a c’halle stabilaat ar c’hanol. Dre se ne oa ket rediet ar ganolierien da reoliañ anezhañ evit bukañ adarre etre pep tenn, ha kreskiñ a rae e lusk-tennañ a galz, betek war-dro 15 tenn bep munutenn, ar pezh a oa uheloc’h evit pezhioù kanolierezh ar broioù all (8 tenn/mn evit ar Feldkanone 7,7 cm alaman pe 6 tenn/mn evit an Ordnance QF 18-pounder breizhveurat)[1]. Ur sistem goniometriezh ijinet e 1893 a aotree an tenn dizeeun[2]. Starderezioù a oa ivez war rodoù ar c’hanol evit izelaat e argil.

Kulasenn ar c'hanol 75 mm

Munisionoù ha galloud

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Nevezentioù a voe degaset ivez er munisionoù tennet gant ar c’hanol nevez : ar fuzeennoù doubl o efed (1884) a lakae an obuz da darzhañ a-us d’an dachenn-emgann en ur zegas un efed marvus war ur gorread brasoc’h ; ar poultr B divoged hag ar melinit a lieskemente o galloud hag o hed-tenn ivez, a c’halle bezañ en tu all da 6 kilometr[2]. Ar rastelloù obuzioù a oa war gostezioù ar c’hanol, stag outañ, e-lec’h bezañ berniet a-dreñv d’an arm evel ma veze graet d’ar poent-se : dre se n’o doa ket ar bourvezerien meur a vetr da vale evit kemer un obuz nevez etre pep tenn. Hir e oa ar fust (2,475 metr, hiroc’h evit ar 7,7 cm alaman a rae 2,08 metr), ar pezh a lakae tizh mont e-maez an obuz da vezañ uheloc’h (500 m/s evit ar 75 mm, 465 m/s evit ar 7,7 cm alaman)[1].

Ur c'hanol 75 mm implijet e miz Even 1915 da vare emgann an Dardanelloù

Asantet e voe ar 75 mm evit ar servij en arme c'hall adalek 1899[3], hag implijet e voe war an dachenn evit ar wech kentañ da vare brezel ar Vokserien e 1901. Bamet e voe kevredidi ar C’hallaoued, an Alamaned en o zouez, gant lusk-tennañ an arm[1].

Brezel-bed Kentañ

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

War-dro 4.000 kanol 75 mm a oa etre daouarn an arme c’hall e deroù ar brezel e miz Eost 1914[2]. 65 rejimant diwar 78 a oa pourveziet gant an arm d’ar poent-se[4]. Sachet e oa pep kanol gant 6 loen-kezeg[3], ha 7 kanolier a rae war-dro ur c’hanol[5]. Abalamour d’e fiñvusted e tiskouezas bezañ efedus da vare ar brezel-fiñv betek miz Kerzu. Kordañ a rae e implij gant an doktrin gall a lakae an argadoù war-raok. Mankout a reas galloud evit ar brezel-difiñv en trancheoù goude-se[5], hag efedusoc’h e oa ar c’hanol 7,7 cm alaman. Ne greskas ket kalz an niver a ganolioù 75 mm implijet a-hed ar brezel (ur 5.000 bennak e miz Du 1918)[3][6], pa glaskas an arme c’hall gwellaat he c’hanolierezh ponner dreist-holl abalamour d’ar brezel difiñv, met aesoc’h e oant da ziblasañ war an tachennoù-emgann : un drederenn eus ar rejimantoù kanolierezh o doa dilezet ar c’hezeg evit kamionoù e fin ar brezel[6].

Implijet e voe ar 75 mm betek an Eil Brezel-bed gant an arme c’hall. Servijout a reas goude emgann Bro-C’hall etre daouarn ar France Libre, evel e emgann Bir Hakeim e 1942. Tennet e voe diouzh ar servij e fin brezel Aljeria (1962)[3]. En holl ez eus bet produet war-dro 30.000 skouerenn eus ar 75 mm. Implijet eo bet gant kalz broioù all en XXvet kantved, e Serbia, Gres, Stadoù-Unanet, Polonia, Belgia, Portugal, Spagn hag all[5]. Implijet e vez c'hoazh gant republik Bro-C'hall evit lidañ dilennadeg ur prezidant nevez : un dennadeg 21 tenn a vez graet d'ar poent-se e Pariz[7].

Ur c'hocktail French 75

Er sevenadur

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • ur c'hocktail, ar 75 pe French 75, zo bet anvet diwar ar c'hanol 75 mm[8]
  • un nebeud kanaouennoù pe barzhonegoù broadelour pe brogarour gall zo bet savet diwar-benn ar c'hanol 75 mm. Lod a veze roet er skolioù[9].
  1. 1,0 1,1 1,2 ha1,3 (fr) POMMIER Christophe, 75 français contre 77 allemand Un duel de calibre inégal, e Sciences & Vie Guerres & Histoire n° 80, miz Eost 2024, pp. 74-81
  2. 2,0 2,1 ha2,2 (fr) GOYA Michel, L'invention de la guerre moderne, Tallandier, 2019, p. 148-151
  3. 3,0 3,1 3,2 ha3,3 (fr) Le canon de 75 mm, modèle 1897, fichenn embannet gant mirdi an Arme, Pariz (pellgarget d'an 11/11/2024)
  4. (fr) GOYA Michel, S'adapter pour vaincre, Perrin, 2023, p. 61
  5. 5,0 5,1 ha5,2 (fr) Canon de campagne de 75 mm modèle 1897 war lec'hienn mirdi an Arme (Pariz) (lennet d'an 11/11/2024)
  6. 6,0 ha6,1 (fr) GOYA Michel, L'invention de la guerre moderne, Tallandier, 2019, p. 412
  7. (fr) LAFON Cathy, Investiture d’Emmanuel Macron : pourquoi tire-t-on 21 coups de canon pour le président de la République ?, Sud-Ouest, 06/05/2022 (lennet d'an 11/11/2024)
  8. (en) French 75 war lec'hienn Moët & Chandon (lennet d'an 11/11/2024)
  9. (fr) Les poèmes et chants à la gloire du canon de 75 modèle 1897, war Canon75Modele1897 (lennet d'an 11/11/2024)