Feur-emglev Versailhez
| Rann eus | League of Nations Treaty Series, Paris Peace Conference  |
|---|---|
| Arvez | Impalaeriezh trevadennel Alamagn |
| Anv berr | Treaty of Versailles |
| Titl | Treaty of Peace Between the Allied and Associated Powers and Germany |
| Anvet diwar | Kastell Versailhez |
| Stad | Frañs |
| Lec'h | Hall of Mirrors, Kastell Versailhez |
| A dalv evit tiriad | Europa ar C'hornaoueg |
| Raklec'hiet gant | Armistice of Compiègne |
| Embannadur | Treaty of Versailles 1919 |
| Yezh an oberenn pe an anv | galleg, saozneg |
| Deiziad | 28 Mez 1919 |
| Abeg pennañ | Paris Peace Conference |
| Efed | Eil Brezel-bed |
| Deskrivet en URL | https://stadtlexikon.karlsruhe.de/index.php/De:Lexikon:ereig-0235 |
| Full work available at URL | http://mjp.univ-perp.fr/traites/1919versailles.htm, https://dl.ndl.go.jp/pid/2954341/1/19 |
| Depositary | Mont en-dro ar Stad gall |
| Effective date | 10 Gen 1920 |
Ur pennad Feur-emglev Versailhez (disheñvelout) zo ivez.
Feur-emglev Versailhez (galleg: Traité de Versailles) zo ur feur-emglev a oa bet sinet evit degas peoc'h etre pemp bro, Bro-C'hall, Alamagn, Breizh-Veur, Aostria ha Stadoù Unanet Amerika goude ar Brezel-bed kentañ.
Sinet e voe e 1919, goude c'hwec'h miz a gaozeadennoù e Pariz etre dileuridi eus ar broioù-se. Dont a rae da-heul an arsav-brezel a oa bet sinet e-kichen Compiègne d'an 11 a viz Du 1918. E gwirionez ne oa bet bet Alamagn o kemer perzh er c'haozeadennoù. Lakaet e voe ar vro-se da zibab etre degemer ar feur-emglev evel ma oa bet savet pe bezañ aloubet gant armeoù ar Re Gevreet. Gant ar C'hallaoued e voe lakaet Alamagn da zegemer kiriegezh deroù ar brezel. Graet e voe en doare da wanaat Alamagn, evit ma ne vefe ket gouest da stagañ gant ur brezel nevez. Armeoù Alamagn ne c'halle ket bezañ enno ouzhpenn 100 000 den, ha rediet e voent da gaout an dizober eus o listri-spluj, o c'hirri-nij hag ul lodenn vat eus o c'hanolioù. Rankout a reas Alamagn dilezel lod eus o douaroù evit gounid Bro-C'hall ha Polonia dreist-holl, kerkoulz hag o holl zrevadennoù. Rankout a reas Alamagn paeañ sammadoù bras, evit "dic'haouiñ" ar Re Gevreet diouzh an dismantroù a oa bet graet en o broioù e-pad ar Brezel-bed kentañ, e Bro-C'hall dreist-holl : 132 vilion a varkoù aour a rankent paeañ. Ne oa bet echuet peurbaeañ an dle-se nemet e 2010 !
Gwelet e voe ar feur-emglev-se gant tud Alamagn evel un "diktat" un-tu ha direizh. Diwezhatoc'h e voe un arguzenn evit nazied Adolf Hitler da gaout skoazell poblañs Alamagn evit kemer ar galloud ha terriñ "chadennoù Versailhez" evel ma lavarent.
E-touez an traoù all a oa meneget e Feur-emglev Versailhez e oa anv da sevel Kevre ar Broadoù, un aozadur a vefe dileuriet ennañ stadoù ar bed ha ma vefe kemeret divizoù evit derc'hel ar peoc'h etrezo. Ne c'hallas ket Kevre ar Broadoù mirout ouzh an Eil Brezel-bed da darzhañ, met er bloavezhioù kentañ goude sinadur Feur-emglev Versailhez e voe efedus a-walc'h.
Heuliadoù evit ar broioù faezhet
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Rankout a reas Alamagn rentañ da Vro-C'hall Elzas-Loren, a oa bet kemeret gant an Alamaned goude Brezel 1870-1871, ur brezel a oa bet gounezet ganto. Goulenn a reas Bro-C'hall ivez e vefe tennet he soudarded gant Alamagn eus ar vro er c'hornôg d'ar stêr Roen, ur vro a bouez evit Alamagn, gant e-leizh a labouradegoù. Hervez ar feur-emglev ne c'halle ket Alamagn adkas soudarded di, anez gwelet Bro-C'hall oc'h aloubiñ ar rannvro-se.
Rankout a reas Alamagn reiñ e-leizh a zouaroù da Bolonia ivez, pa voe adsavet ar vro-se, diwar tammoù eus Rusia, Aostria hag Alamagn neuze (Prusia, Silezia). Ur rouantelezh c'halloudus e oa bet Polonia gwechall, met rannet e oa bet etre an teir bro-se en XVIIIvet ha XIXvet kantved.
Da Velgia e voe roet tammoù bihan eus kornôg Alamagn, en-dro da gêrioù Moresnet, Eupen ha Malmedy. Abalamour da ez eus bremañ ur vinorelezh alamanek e reter Belgia.
Hervez ur mellad eus ar feur-emglev e voe rannet trevadennoù Alamagn etre Belgia, ar Rouantelezh Unanet, Bro-C'hall, ha Japan.
Gant Feur-emglev Versailhez ivez e voe rannet Impalaeriezh Aostria-Hungaria. Kavout a rae d'ar re o doa gounezet ar brezel, ha dreist-holl da Woodrow Wilson, prezidant ar Stadoù-Unanet e oa mat ober kement-se, evit reiñ o frankiz da veur a bobl eus kreiz Europa. Rannet e voe Aostria-Hungaria e meur a damm eta. Unan anezho e oa Aostria, poblet gant alamanegerien ha deuet da vezañ kalz bihanoc'h en un taol, en-dro d'he c'hêr-benn Vienna. Diwar an diviz-se e savas ar c'hoant e tud zo, war-lerc'h, da unaniñ Aostria gant Alamagn.
Hungaria a oa ur vro nevez-c'hanet diwar Aostria-Hungaria ivez. Daoust dezhi bezañ bet ur vro c'halloudus meur a gantved a-raok e oa bet unanet gant Aostria, da sevel un impalaeriezh vras. Er vro-se e voe bodet kalz hungaregerien, en-dro da gêr Budapest. Krouet e voe ur stad nevez diwar tammoù all eus an impalaeriezh, Tchekoslovakia, a oa da vezañ bro an Tcheked hag ar Slovaked. Ouzhpenn an Tcheked hag ar Slovaked e oa alamanegerien ivez war harzoù ar c'hornôg, koulz ha hungaregerien e kreisteiz Slovakia.
Er c'hreisteiz d'an impalaeriezh e voe savet ur stad nevez all, diwar Bosnia, Slovenia, Kroatia (a oa tammoù eus Aostria-Hungaria), Makedonia (a oa ul lodenn eus Bulgaria), Serbia ha Montenegro (a oa staodù dizalc'h a-raok ar brezel). Rouantelezh ar Serbed, ar Groated hag ar Slovened, ha Yougoslavia diwezhatoc'h, e voe anvet ar stad nevez-se, diwar elfennoù a dalveze kement ha "bro Slaved ar c'hreisteiz". Met bras e oa an diforc'hioù sevenadurel ha relijiel etre an annezidi.
En arvor ar Mor Baltel e voe savet, diwar-goust kornôg Rusia, stadoù nevez anvet Estonia, Finland, Latvia ha Lituania. E-pad Dispac'h Rusia hag ar brezel a oa deuet da-heul etre ar "Re ruz", aduidi ar gomunouriezh, hag ar "Re wenn" a save a-du gant an tsar kozh Nikolaz II, oa doa gallet pobloù ar broioù-se sevel o fenn hag embann stadoù dizalc'h. Da vare an Eil Brezel-bed avat e voent adaloubet gant ar Rusianed.
Da Italia e voe roet tammoù eus Aostria (Su Tirol hag Istria).
Feurioù-emglev all a voe sinet war-lerc'h hini Versailhez da renkañ an harzoù e meur a lec'h, pa oa minorelezhioù enno. Evel da skouer an hini a reer Feur-emglev Sèvres anezhañ, hag a oa graet da zismantrañ an Impalaeriezh otoman.