Emgann Gettysburg

Eus Wikipedia
Plan an dachenn emgann.

Emgann Gettysburg (saozneg: The Battle of Gettysburg) a oa bet un emgann stourmet etre ar 1añ hag an 3 a viz Gouhere 1863, tro-dro hag e kêr Gettysburg, Pennsylvania, etre nerzhioù lu an Unaniezh hag ar re Kengevreet e-pad Brezel diabarzh Stadoù-Unanet Amerika. An emgann gwadushañ e voe da geñver an niver a c'holloù eus ar brezel a-bezh. Alies e vez lakaet war-raok evel an hini pouezusañ er brezel a roas an trec'h d'an Norzh. Lu ar Potomac, hini ar major jeneral George G. Meade a drec'has hini ar jeneral kengevreet Robert E. Lee, anvet Army of Northern Virginia. Roet e oa bet lamm da c'hoantoù Lee da aloubiñ tiriadoù an Norzh.

Kampagn Gettysburg (3 a viz Gouhere); fiñvoù ar varc'hegiezh gant linennoù-tiredoù.
  • ██ Kengevreet
  • ██ Unaniezh
  • Nerzhioù engouestlet[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

    Unaniezh/ Norzh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

    Pennoù uhelañ lu an (Army of the Potomac)

    An Army of the Potomac, da gentañ dindan urzhioù ar Major Jeneral Joseph Hooker (Major Jeneral George G. Meade a gemeras plas Hooker e-penn al lu d'an 28 a viz even), uheloc'h evit 100,000 soudard renket hervez ar rannoù-se:[1]

    E-pad an hent war-zu Gettysburg, ar Major Jeneral Reynolds a oa penn tu kleiz al lu, ar penn pellañ war-raok gant ar Irst, IIIrd, ha XIth Corps[2]. Unvezhioù all an Unaniezh (ha ne oant ket en Army of the Potomac) a gemere perzh e Kampagn Gettysburg, met ne gemerjont ket perzh en Emgann Gettysburg. E-touezh ar re-se e oa adkavet lodennoù eus ar IV Corps, ar bezennoù ha soudarded stad eus an Department of the Susquehanna, gwarnizonoù lies, gant ul lod anezho en Harpers Ferry.

    Kengevreet/Su[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

    Pennoù uhelañ lu an (Army of Northern Virginia)

    Goude marv trumm al Letanant Jeneral Thomas J. "Stonewall" Jackson goude Chancellorsville, Lee a adurzhias e Army of Northern Virginia (75 000 soudard) eus daou korfad troadegiezh da dri.[3]

    Kolloù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

    "The Harvest of Death": Soudarded marvet an Unaniezh war tachenn emgann Gettysburg, Pennsylvania, poltredet d'ar 5 a viz Gouhere 1863, gant Timothy H. O'Sullivan

    An div lu o devoa kollet etre 46 000 hag 51 000 soudard, tostik-tost d'un drederenn eus an nerhzioù engouestlet: 28% eus an Army of the Potomac ha 37% eus an Army of Northern Virginia. Kolloù an Unaniezh a oa bet 23 055 (3155 lazhet, 14 531 gloazet, 5369 prizoniet pe steuziet). Evit ar re Gengevreet eo diasoc'h gouzout ar sifroù. Meur a skiantourien o deus istimet e oa bet kollet 28 000 soudard. Hervez labour nevesoc'h Busey ha Martin (2005), Regimental Strengths and Losses at Gettysburg, e vez embannet 23 231 (4708 lazhet, 12693 gloazet, 5830 prizoniet pe steuziet). A-vras un drederenn eus ofiserien uheld Lee a oa bet lazhet, gloazet, pe prizoniet. En holl kolloù ar c'hampagn brezel evit an daou du a oa 57 225.

    Ouzhpenn bezañ an emgann marvusañ eus ar brezel diabarzh, Emgann Gettysburg a welas ivez an niver uhelañ a jeneraled lazhet ouzh ar stourm. Ar re Gengevreet o devoa kollet ar jeneraled Paul Jones Semmes, William Barksdale, William Dorsey Pender, Richard Garnett, ha Lewis Armistead, gant J. Johnston Pettigrew e-pad ar giladenn goude an emganne. E kostez an Unaniezh e oa bet kollet ar jeneraled John Reynolds, Samuel K. Zook, Stephen H. Weed, ha Elon J. Farnsworth, gant Strong Vincent ivez, a oa bet gloazet marvus hag enoret goude e varv evel jeneral brigadenn.

    Notennoù ha daveennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

    1. Eicher, pp. 502–503.
    2. Coddington, p. 122.
    3. Eicher, p. 503.