Amzer (yezhadur) : diforc'h etre ar stummoù
Kempenn |
|||
Linenn 1: | Linenn 1: | ||
{{Amzerioù yezhadurel}} |
{{Amzerioù yezhadurel}} |
||
Hervez reolennoù [[yezhadur]] pep yezh e vez implijet '''amzerioù''' da verkañ ar prantad ma c'hoarvez un ober bennak. |
Hervez reolennoù [[yezhadur]] pep yezh e vez implijet '''amzerioù''' da verkañ ar prantad ma c'hoarvez un ober bennak. |
||
Alies e vez merket an amzerioù-se e stummoù ar [[verb]]où. Kement-se a c'hoarvez e [[brezhoneg]] hag er [[yezhoù indezeuropek]] hag e meur a yezh all, hag abalamour da se e reer |
Alies e vez merket an amzerioù-se e stummoù ar [[verb]]où. Kement-se a c'hoarvez e [[brezhoneg]] hag er [[yezhoù indezeuropek]] hag e meur a yezh all, hag abalamour da se e reer ''amzerioù-verb'' anezhe. A-wechoù avat e vez merket gant merkoù all distag diouzh ar verb, evel e [[sinaeg]] ha meur a yezh all komzet en [[Azia]], pa dalvez an [[adverb]]où da verkañ an amzerioù yezhadurel hepmuiken<br> |
||
Setu amañ da skouer daou zoare da dreiñ ar bomm brezhonek « Mont a rin warc'hoazh » e [[saozneg]] : |
|||
* '''Amzer merket gant ar verb''' : ''I <u>will go</u> tomorrow'' (En [[amzer-da-zont|dazont kevrennek]] emañ ar verb ''to go'', "mont"). |
|||
* '''Amzer nann-merket gant ar verb''' : ''I <u>am going</u> tomorrow'' (En amzer-vremañ e chom ar verb, an adverb ''tomorrow'' "warc'hoazh" a verk an dazont). |
|||
Yezhoù all evel ar [[rusianeg]] avat a ra kentoc'h gant [[arvez (yezhoniezh)|arvez]]où, pa c'hellont ober hep amzerioù nemet p'o devez ezhomm diouto pe pa vez ret dezho eztaoliñ. |
|||
* '''Amzer merket gant ar verb''' |
|||
: ''I '''will go''' tomorrow'' ([[amzer-da-zont|dazont kevrennek]]) |
|||
: "'''Mont a rin''' warc'hoazh |
|||
Diaes e vez a-wechoù gouzout pet amzer yezhadurel a vez implijet gant ar yezh-mañ-'r-yezh, rak lod yezhoù a verk ivez en o verboù titouroù all hag a dennañ da wirionder ar frazennoù, h.a. Ne vez ket aezet atav ober an diforc'h ivez etre an amzerioù hag an [[arvez (yezhoniezh)|arvez]]où (Gw. pelloc'h). |
|||
* '''Amzer nann-merket gant ar verb''' |
|||
: ''I '''am going''' tomorrow'' |
|||
: "'''Mont a rin''' warc'hoazh |
|||
E brezhoneg e vez graet an diforc'h etre stummoù arbennik ar verb ''bezañ/bout'' : ar boaz ''(vez)'', al lec'hiañ ''(emañ)'' hag ar stadoù all ''(zo/eo)'' ; ne c'heller ket displegañ pep unan eus ar stummoù-se e pep unan eus amzerioù ar verb avat. Hevelep stummoù arbennik n'eus ket anezho e verboù all ar yezh. |
|||
Yezhoù all evel ar [[rusianeg]] avat a c'hell ober hep amzerioù nemet p'o devez ezhomm diouti pe ret eo dezho eztaoliñ hag a ra kentoc'h gant [[arvez (yezhoniezh)|arvez]]où. |
|||
* ''vez'' : pa c'hoarvez un dra alies pe a wech da wech, ''e.g.'' « Yen e vez an amzer er goañv ». |
|||
* ''emañ'' : pa c'hoarvez un dra en ur prantad resis pe evit lec'hiañ un dra, ''e.g.'' « Emaoc'h o lenn ar pennad-mañ », « E Breizh emañ Naoned ». |
|||
* ''zo/eo'' : implijoù all, ''e.g.'' « C'hwi zo o lenn ar pennad-mañ », « Yen eo an amzer hiziv ». |
|||
Ne glot ket dre ret an doare ma vez implijet an amzer-mañ-'n-amzer etre an eil yezh hag eben. Da skouer : |
|||
Diaezet eo goût a-wechoù pet amzer yezhadurel a vez implijet gant ar yezh-mañ'r-yezh rak yezhoù zo a verk ivez totour ? all en o verboù o tennañ da wirionez ar frazennoù, h.a. N'eo ket aezet atav ober an diforc'h ivez etre an amzerioù hag an [[arvez (yezhoniezh)|arvez]]où (Gw. pelloc'h). |
|||
* {{br}} Gwelet 'm boa anezhañ warlene (amzer peurdremenet) |
|||
* [[fr}} ''Je l'ai vu l'année dernière'' (amzer dremenet strizh) |
|||
E brezhoneg e vez graet an diforc'h etre stummoù ispisial evel ?. Ne c'heller ket displegañ pep stumm-se e pep amzer a ra ar brezhoneg gante: |
|||
* {en}} Did you ever go to Canada? (Stadoù-Unanet) / Have you ever been to Canada? (Breizh-Veur) |
|||
*:'''vez''': pa c'hoarvez un dra alies pe a wech da wech, d.s |
|||
:*"emañ": pa c'hoarvez un dra en ur prantad resis pe evit lec'hiañ un dra |
|||
*:'''eo''': implijoù all |
|||
Ne glot ket dre ret an doare ma vez implijet an amzer-mañ'n-amzer etre an eil yezh hag eben. Da skwer: |
|||
:*Gwelet 'm boa anezhañ warlene (amzer peurdremenet) |
|||
:*Je l'ai vu l'année dernière (amzer dremenet strizh) |
|||
:*[[saozneg]]: Did you ever go to Canada? (Stadoù-Unanet) |
|||
:*[[saozneg]] Have you ever been to Canada (Breizh-Veur) |
|||
==Amzerioù kevrennek== |
==Amzerioù kevrennek== |
||
Meur a yezh, en o zouezh ar |
Meur a yezh, en o zouezh ar brezhoneg hag an darn vrasañ eus ar yezhoù indez-europek all, a ra gant amzerioù kevrennek. Savet e vez an amzerioù-se dre implijout stummoù disheñvel ar verb pennañ gant ur [[verb-skoazell]] evel ''bezañ'' (d.s. ''aet on'') pe ''en devout'' (d.s. ''debret em eus'').<br> |
||
N'eo ket amzerioù kevrennek ar stummoù verb a implij an displegadur dre ''ober'' (d.s; ''debriñ a ran'') hag a c'hell bezañ displeget en un doare kevrennek ivez (d.s. gant ''en devout'' : "debriñ am eus graet"). |
|||
Implijet a c'hell bezañ meur a verb all evel verb sikour, da |
Implijet a c'hell bezañ meur a verb all evel verb sikour, da skouer : |
||
* {{en}} ''will'' (amzer dazont), d.s. ''I will go'' ("mont a rin") |
|||
* {{pt}} '''ter''' (amzer dremenet), d.s. ''Tenho ido'' ("bet on bet") |
|||
Setu un nebeud skouerioù tennet diwar ar yezhoù indezeuropek gant ar verb ''mont''. |
|||
:*[[saozneg]]: '''will''' (amzer dazont), d.s. ''I will go'' ("mont a rin") |
|||
{| class="wikitable" |
|||
:*[[portugaleg]]: '''ter''' (amzer dremenet), d.s. ''Tenho ido'' ("bet on bet") |
|||
|- align="center" |
|||
| rowspan="2" | '''Amzerioù''' |
|||
Setu un nebeut skwerioù tennet diwar ar yezhoù [[Yezhoù indez-europek|indezeuropek]] ha [[Yezhoù indezeuropek]] gant ar verb ''''mont'''' |
|||
| colspan="5" style="letter-spacing:0.5em;" | '''FAMILHOÙ ha YEZHOÙ''' |
|||
<table border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="center"> |
|||
| rowspan="2" | '''Evezhiadennoù''' |
|||
<tr align="center"> |
|||
|- |
|||
<td width="10%">'''amzer'''</td> |
|||
| <small>[[Yezhoù keltiek|Keltiek]]</small><hr>[[brezhoneg]]<br>''mont'' || <small>[[Yezhoù germanek|Germanek]]</small><hr>[[Saozneg]]<br>''to go'' || <small>[[Yezhoù romanek|Romanek]]</small><hr>[[Italianeg]]<br>''andare'' || <small>[[Yezhoù germanek|Germanek]]</small><hr>[[Svedeg]]<br>''att gå'' || <small>[[Yezhoù finnek-ougrek|Finnek_ougrek]]</small><hr>[[Finneg]]<br>''mennä'' |
|||
<td width="10%">[[Yezhoù keltiek|yezh vrezhonek]]: [[brezhoneg]]:<br> '''''mont''''' </td> |
|||
|- |
|||
<td width="10%">[[Yezhoù germanek|yezh germanek]]: [[saozneg]]:<br> '''''to go''''' </td> |
|||
| '''Amzer vremañ eeun''' || ''ez an'' || ''I go'' || ''vado'' || ''jag går'' || ''menen'' || Implijet peurliesañ evit doare-disklêriañ an amzer a vremañ. |
|||
<td width="10%">[[Yezhoù romanek|yezh romanek]]: [[italianeg]]:<br> '''''andare''''' </td> |
|||
|- |
|||
<td width="10%">[[Yezhoù germanek|yezh germanek]]: [[svedeg]]:<br> '''''att gå''''' </td> |
|||
| '''Amzer vremañ'''<br>(stumm war ober) || ''emaon o von'' || ''I am going'' || ''sto andando'' || ''Jag går.'' || ''Olen menossa.'' || ''Emañ'' eo ar stumm verb skoazell nemetañ a c'hell dont dirak stumm ar verb pennañ e brezhoneg, d.s. ''emaon o vont'' pe ''o vont emaon'' ; reizh eo ''debriñ a ran'' met direizh eo *''a ran debriñ''. |
|||
<td width="10%">[[Yezhoù finnek-ougrek|yezh finnek-ougrek]]: [[finneg]]:<br> '''''mennä''''' </td> |
|||
|- |
|||
<td width="50%">'''notes'''</td></tr> |
|||
| '''Amzer dremenet strizh'''<br>'''kevrennek''' || ''aet e oan'' || ''I went'' || ''Andai'' || ''jag gick'' || ''menin'' || Stank-tre eo seurt amzerioù kevrennek evit merkañ amzerioù tremenet e yezhoù ar bed, dreist-holl ar re indez-europek. Yezhoù evel ar brezhoneg a ra an diforc'h etre meur a zoare amzer dremenet : ''debriñ a ris'' (''bez' e tebris'') ; ''debriñ am eus graet'' (''debret em eus'') ; ''debriñ a raen'' (''bez' e tebren'') ; ''o tebriñ e oan (''o tebriñ edon''). |
|||
<tr><td>amzer vremañ eeun</td> |
|||
|- |
|||
<td>''ez an''</td> |
|||
| '''Amzer dazont eeun''' || ''ez in'' || — || ''andrò'' || ''Jag ska gå'' || ''Menen'' || E lod yezhoù evel ar [[kembraek|c'hembraeg]] e c'hell klotaat stummoù an amzer dazont strizh gant stummoù an amzer vremañ strizh. Ar saozneg a ra an diforc'h etre oberoù bet prederiet en a-raok hag ar re graet en dazont hep raktres kent ebet : ''I am going to do it'' ("Emaon o vont d'en ober" ; divizet em boa dija e rafen an dra-mañ en dazont) ; ''I will do it'' ("En ober a rin" ; ober a rin en dazont, met n'em boa ket soñjet en ober a-raok lavaret ar frazenn-mañ). |
|||
<td>''I go.''</td> |
|||
|- |
|||
<td>''Vado.''</td> |
|||
| '''Amzer dremenet'''<br>(stumm war ober) || ''edon o vont'' || ''I was going'' || ''andavo'' || ''olin menossa'' || — || Ne vez ket implijet ar stumm arbennik ''edo'' e pep lec'h ; ar stumm ''oa'' a vez implijet el lec'hioù all. |
|||
<td>''Jag går.''</td> |
|||
|- |
|||
<td>''Menen.''</td> |
|||
| '''Amzer dremenet strizh''' || ''ez is'' (bet on)'' || — || ''sono andato'' || ''jag har gått'' || ''olen mennyt'' || Echu eo an ober gant ar stumm verb-mañ, ha n'emañ ket o kenderc'hel en amzer vremañ. |
|||
<td>Implijet peurliesañ evit doare-disklêriañ an amzer a vremañ. </td></tr> |
|||
|- |
|||
| '''Amzer beurdremenet || ''aet e oan'' || ''I had gone'' || ''ero andato'' || ''eag hade gått'' || ''olin mennyt'' || O verkañ un ober a c'hoarvezas a-raok un ober all en amzer dremenet. |
|||
<tr><td>amzer vremañ (stumm war ober)</td> |
|||
|- |
|||
<td>''O vont emaon''</td> |
|||
| '''Amzer dazont<br>peurdremenet''' || ''aet e vin bet'' || ''I will have gone'' || ''sarò andato'' || ''jag kommer att ha gått'' || — || Ral a-walc'h eo seurt amzerioù e brezhoneg. Stank-tre e vezont implijet e yezhoù all evel ar [[saozneg]] avat. |
|||
<td>''I am going.''</td> |
|||
|} |
|||
<td>''Sto andando.''</td> |
|||
<td>''Jag går.''</td> |
|||
<td>''Olen menossa.''</td> |
|||
<td>''Emañ'' a zo anezhañ ar stumm verb sikour nemetañ a c'hell dont dirak stumm ar vreb pennañ e berzhoneg, d.s. ''o vont emaon'' pe ''emaon o vont'' kv. ''debriñ a ran'' met direizh eo *''a ran debriñ''</td></tr> |
|||
<tr><td>amzer dremenet strizh kevrennek</td> |
|||
<td>''aet on''</td> |
|||
<td>''I went.''</td> |
|||
<td>''Andai.''</td> |
|||
<td>''Jag gick.''</td> |
|||
<td>''Menin.''</td> |
|||
<td>Stank-tre eo seurt amzerioù kevrennek evit merkañ amzerioù tremenet e yezhoù ar bed, dreist-holl ar re indez-europek. Yezhoù evel ar [[brezhoneg]] a ra an diforc'h etre meur a doare amzer dremenet: ''debriñ a ris'' (=''bez e tebris''); ''debriñ am eus graet'' (=''debret am eus''); ''debriñ a raen'' (=''bez e tebren''); ''o tebriñ e oan (=''o tebriñ edon'')</td></tr> |
|||
<tr><td>amzer dazont eeun</td> |
|||
<td>''ez in''</td> |
|||
<td>'' ''</td> |
|||
<td>''Andrò.''</td> |
|||
<td>''Jag ska gå.''</td> |
|||
<td>''Menen.''</td> |
|||
<td>E yezhoù zo evel ar [[kembraek|c'hembraeg]] e c'hell klotaat stummoù an amzer dazont strizh gant stummoù an amzer vremañ strizh. Ar [[saozneg]] a ra an diforc'h eter oberioù bet prederiet en a-raok hag ar re great en dazont hep raktres kent ebet: ''I'm going to do it'' (divizet em boa dija e rafen an dra-mañ en dazont) ''I'll do it'' (hen ober a rin en dazont, met n'em boa ket soñjet hen ober a-raok lâret ar frazenn-mañ) it''.</td></tr> |
|||
<tr><td>amzer dremenet (stumm war ober)</td> |
|||
<td>''o vont edon''</td> |
|||
<td>''I was going. ''</td> |
|||
<td>''Andavo.''</td> |
|||
<td>''Olin menossa.''</td> |
|||
<td>(none)</td> |
|||
<td>Ne vez ket implijet ar stumm ispisial ''edo'' e peplec'h. el lec'hioù all e vez implijet ar stumm ''oa''</td></tr> |
|||
<tr><td>amzer dremenet strizh </td> |
|||
<td>''ez is'' (''bet on)''</td> |
|||
<td>'' ''</td> |
|||
<td>''Sono andato.''</td> |
|||
<td>''Jag har gått.''</td> |
|||
<td>''Olen mennyt.''</td> |
|||
<td>Achu eo an ober gant ar stumm verb-mañ ha n'emañ ket o kenderc'hel en amzer vremañ</td> |
|||
<tr><td>amzer beurdremenet</td> |
|||
<td>''aet e oan''</td> |
|||
<td>''I had gone.''</td> |
|||
<td>''Ero andato.''</td> |
|||
<td>''Jag hade gått.''</td> |
|||
<td>''Olin mennyt.''</td> |
|||
<td>O verkañ un ober a c'hoarvezas a-raok un ober all en amzer dremenet </td></tr> |
|||
<tr><td>amzer dazont peurdremenet</td> |
|||
<td>''aet e vin bet''</td> |
|||
<td>''I will have gone.''</td> |
|||
<td>''Sarò andato.''</td> |
|||
<td>''Jag kommer att ha gått.''</td> |
|||
<td>(none)</td> |
|||
<td>Ral a-walc'h eo seurt amzerioù e brezhoneg. Stank-tre e vezont implijet e yezhoù all evel ar [[saozneg]] avat.</td></tr> |
|||
</table> |
|||
==Amzer, doare, tu hag arvez== |
==Amzer, doare, tu hag arvez== |
||
Ne vez ket aezet atav ober an difor'ch etre amzerioù, [[Doare (verb)|doareoù]], [[Tu (yezhoniezh)|tu]] hag [[Arvez (yezhoniezh)|arvez]] ur verb. Da skouer, ar stummoù war ober (''emaon o vont'' ; ''edon o vont'') a denn da arvez ar verb ha n'eo ket d'e amzer, hag e c'hellont bezañ displeget e meur a amzer (amzer vremañ : ''emaon o vont'' ; amzer dremenet : ''edon o vont''). E saozneg avat ez eo dibosubl disrannañ arvez ar verb diouzh e amzer. Yezhoù evel ar [[sinaeg]] a ra hep amzer (tremenet - bremañ - dazont) ebet, pa 'z implijont kentoc'h arvezioù (echu - diechu). |
|||
== Renkadur an amzerioù == |
== Renkadur an amzerioù == |
||
Bez' e c'heller renkañ an amzerioù evel-mañ dre vras : |
|||
:*'''absolutivel''' : merkañ a ra an amzer e-keñver an mare m'emeur o komz (d.l.e. "bremañ"). Da skouer : ''Em c'hoazez emaon'' a denn d'an amzer a-vremañ. |
|||
:*'''relativel''' : merkañ a ra an amzer e-keñver ur mare disheñvel diouzh an hini m'emeur o komz, d.s "En ur bourmen e kêr e welas ur c'hi bihan". Amañ e tenn amzer ''gwelet'' da hini ''pourmen'' met ne vez ket resisaet peseurt liamm amzer a zo etre an daou verb-se. |
|||
:*'''absolutivel-relativel''' : merkañ a ra an amzer e-keñver un dra all liammet en un doare ameeun gant an amzer m'emeur o komz, d.s ''P'edo o pourmen e kêr e welas ur c'hi bihan''. Amañ, amzer ''gwelet'' a denn da hini ''pourmen'' ha resis eo al liamm-amzer a zo etre an daou verb-se. |
|||
Ouzhpenn merkañ an diforc'h etre amzer dremenet / amzer vremañ / amzer da zont, meur a yezh a verk ivez (pe a c'hell merkañ) pegen tost pe bell emañ an oberoù-se diouzh an amzer vremañ pe duiouzh un amzer all : |
|||
:*'''amzerioù hodiernek''' : an amzerioù hodiernek a denn da traoù a c'hoarvez e-kerzh an deiz m'emeur o komz (''hiziv''), d.s. an amzer hodiernek dremenet a denn da draoù bet graet abretoc'h hiziv (d.l.e. ''feteiz''). An amzer dazont goude-hodiernek a denn da draoù a c'hoarvezo diwezhatoc'h, hep resisaat pegoulz, hag an amzer dremenet rak-hodiernek a denn da draoù a zo c'hoarvezet a-raok hiziv hep resisaat pegoulz. |
|||
:*'''amzerioù hesternek''' : seurt amzerioù a denn d'an traoù c'hoarvezet en derc'hent (d.l.e. ''dec'h''). Bez' ez eus amzerioù tremenet rak-hesternek hag a denn da draoù c'hoarvezet a-raok dec'h keit ha ma tenn an amzer dremenet hesternek da draoù c'hoarvezet en derc'hent hep resisaat pegoulz. |
|||
Lod yezhoù a ziforc'h etre amzer dremenet / amzer vremañ / amzer da zont diouzh un tu, hag amzerioù arbennik all hag a verk amzer nann-dremenet / amzer nann-vremañ / amzer nann-da zont. |
|||
Bez e c'heller renkañ an amzerioù evel-mañ dre vras: : |
|||
:*'''absolutivel''': merkañ a ra an amzer e-keñver an mare m'emeur o komz (d.l.e. "bremañ"). Da skwer: ''Em c'hoazez emaon'' a denn d'an amzer a-vremañ. |
|||
:*'''relativel''': merkañ a ra an amzer e-keñver ur mare diheñvel diouzh an hini m'emeur o komz, d.s "En ur bourmen e kêr e welas ur c'hi bihan''. Amañ amzer ''gwelet'' a denn da hini ''pourmen'' met ne vez ket reisaat peseurt liamm amzer ez eus etre an daou verb-se. |
|||
:*'''absolutivel-relativel''': merkañ a ra an amzer e-keñver un dra all liammet en un doare dieeun gant an amzer m'emeur o komz, d.s ''P'edo o pourmer e kêr e welas ur c'hi bihan''. Amañ amzer ''gwelet'' a denn da hini ''pourmen'' ha resis eo al liamm-amzer ez eus etre an daou verb-se. |
|||
Ouzhpenn merkañ an diforc'h etre an amzer dremenet - amzer vremañ - amzer da zont, meur a yezh a verk ivez (pe a c'hell merkañ) pegen tost pe bell emañ an oberoù-se diouzh an amzer vremañ pe duiouzh un amzer all: |
|||
:*'''amzerioù hodiernek''''': An amzerioù hodiernek a denn da traoù a c'hoarvezh e-kerzh an deiz m'emeur o komz (''hiziv''), d.s. an amzer hodiernek dremenet a denn da traoù bet graet abretoc'h hiziv (d.l.e. ''feteiz''). An amzer dazont goude-hodiernek a denn da draoùa c'hoarvezoù goude hep hep resisaat pegoulz hag an amzer dremenet rak-hodiernek a denn da traoù c'hoarvezhet a-raok hiziv hep reisaat pegoulz. |
|||
:*'''amzerioù ''hesternek''''': Seurt amzerioù a denn d'an traoù c'hoarvezet en derc'hent (d.l.e. ''dec'h''). Bez ez eus amzerioù tremenet rak-hesternek o tennañ da draoù c'hoarvezet a-raok dec'h keit ha ma tenn an amzer dremenet hesternek da draoù c'hoarvezet en derc'hent hep resisaat pegoulz. |
|||
Yezhoù zo a ra an diforc'h etre '''amzer dremenet - amzer vremañ - amzer da zont''' diouzh un tu hag amzerioù ispisial all o verkañ '''amzer nann-dremenet - amzer nann-vremañ - amzer nann-dazont'''. |
|||
Setu amañ un nebeud amzerioù. |
|||
;Amzerioù absolutivel |
|||
*'''Amzer dazont'''. Lod yezhoù o deus meur a amzer da zont d'o verboù, evit lavaret pegen pell en dazont emañ an traoù emeur o komz diwar o fenn. En o zouez emañ : |
|||
:''Amzer dazont tostañ'' : en amzer dazont, nepell. |
|||
:''Amzer vremañ hodiernek'' : hiziv. |
|||
:''Amzer dazont goude-hodiernek'' : goude hiziv. |
|||
:''Amzer dazont pellañ'' : en amzer dazont pell pe belloc'h. |
|||
:''Amzer dazont darvoudel'' : tennañ a ra d'ar pezh a c'hoarvezo, kentoc'h evit ar pezh a vo graet gant unan bennaket, d.s. ''me gav din e vo kollet ar redadeg ganti''. |
|||
*'''amzer nann-dazont''' : tennañ a ra d'an amzer dremenet pe d'an amzer vremañ, hep resisaat pe hini. Eneb an amzer dazont eo. |
|||
*'''amzer nann-dremenet''' : tennañ a ra d'an amzer vremañ pe d'an amzer dazont, hep resisaat pehini. Enep an amzer dremenet eo. |
|||
*'''Amzer « pas c'hoazh »''' : n'eo ket c'hoarvezet ''c'hoazh'' (nag en amzer vremañ nag en amzer drement = nann-dazont), met sañset eo c'hoarvezout. Un amzer hag ur [[mod]] eo. |
|||
*'''Amzer dremenet''' : lod yezhoù a verk pegen pell en amzer dremenet e oa c'hoarvezet un dra bennak e-keñver an amzer vremañ. |
|||
:''Amzer dremenet hesternek'' : dec'h pe dost, met pas kalz abretoc'h evit dec'h. |
|||
:''Amzer dremenet hodiernek'' : abretoc'h hiziv hep resisaat pegoulz. |
|||
:''Amzer dremenet tostañ'' : amzer dremeent tost-tre, d.l.e. ''ur vunutennig zo''. |
|||
:''Amzer dremenet tost'' : en deizioù pe er sizhunioù pe er mizioù tremenet. |
|||
:''Amzer dremenet pellañ'' : a-raok an deizioù pe ar sizhunioù pe ar mizioù tremenet. |
|||
:''Amzer dremenet nann-dost'' : eneb an amzer dremenet tost. |
|||
:''Amzer dremenet nann-bell'' : eneb an amzer dremenet pellañ. |
|||
:''Amzer dremenet rakhesternek'' : a-raok an amzer dremenet hesternek. |
|||
:''Amzer dremenet rakhodiernek'' : a-raok an amzer dremenet hodiernek. |
|||
:''Amzer drement strizh'' : amzer drement hep arvez na mod. |
|||
*'''Amzer vremañ''' |
|||
:''Amzer « c'hoazh »''' : a denn d'un ober hag a gendalc'h betek an amzer m'emeur o komz. |
|||
;Amzerioù absolutel-relativel |
|||
*'''Amzer dazont strizh''' : echu e vo un dra bennaket a-raok ma tegouezo ur mare resis en amzer dazont. |
|||
*'''Amzer da zont en dazont''' : en dazont e vo c'hoazh pa vo erru ur prantad resis en amzer dazont. |
|||
*'''Amzer dazont en amzer dremenet''' : tremenet e vo dija d'ur mare resis en amzer dazont. |
|||
*'''Amzer dazont peurdremenet''' : echu e vo d'ur mare resis, pa vo bet deuet an amzer dazont da vezañ an amzer dremenet, d.s. ''Aet e oa Mari da labourat. D'ar mare ma dlefe bet distro d'ar gêr e vije bet achuet an dud da laerezh he zi''. |
|||
*'''Amzer peurdremenet''' : tremenent e oa dija en amzer drement. |
|||
;Amzerioù relativel |
|||
*'''Amzer dremenet relativel''' : en amzer dremenet hep resisaat pegoulz. |
|||
*'''Amzer nann-dazont relativel''' : en amzer dremenet pe en amzer vremañ hep resisaat pegoulz. |
|||
*'''Amzer vremañ relativel''' : en amzer vremañ hep resisaat pegoulz. |
|||
*'''Amzer nann-dremenet relativel''' : en amzer vremañ pe en amzer da zont hep resisaat pegoulz. |
|||
*'''Amzer dazont relativel''' : en amzer dazont hep resisaat pegoulz. |
|||
[[Rummad:Yezhoniezh]] |
[[Rummad:Yezhoniezh]] |
Stumm eus an 5 Kzu 2018 da 23:50
Hervez reolennoù yezhadur pep yezh e vez implijet amzerioù da verkañ ar prantad ma c'hoarvez un ober bennak.
Alies e vez merket an amzerioù-se e stummoù ar verboù. Kement-se a c'hoarvez e brezhoneg hag er yezhoù indezeuropek hag e meur a yezh all, hag abalamour da se e reer amzerioù-verb anezhe. A-wechoù avat e vez merket gant merkoù all distag diouzh ar verb, evel e sinaeg ha meur a yezh all komzet en Azia, pa dalvez an adverboù da verkañ an amzerioù yezhadurel hepmuiken
Setu amañ da skouer daou zoare da dreiñ ar bomm brezhonek « Mont a rin warc'hoazh » e saozneg :
- Amzer merket gant ar verb : I will go tomorrow (En dazont kevrennek emañ ar verb to go, "mont").
- Amzer nann-merket gant ar verb : I am going tomorrow (En amzer-vremañ e chom ar verb, an adverb tomorrow "warc'hoazh" a verk an dazont).
Yezhoù all evel ar rusianeg avat a ra kentoc'h gant arvezoù, pa c'hellont ober hep amzerioù nemet p'o devez ezhomm diouto pe pa vez ret dezho eztaoliñ.
Diaes e vez a-wechoù gouzout pet amzer yezhadurel a vez implijet gant ar yezh-mañ-'r-yezh, rak lod yezhoù a verk ivez en o verboù titouroù all hag a dennañ da wirionder ar frazennoù, h.a. Ne vez ket aezet atav ober an diforc'h ivez etre an amzerioù hag an arvezoù (Gw. pelloc'h).
E brezhoneg e vez graet an diforc'h etre stummoù arbennik ar verb bezañ/bout : ar boaz (vez), al lec'hiañ (emañ) hag ar stadoù all (zo/eo) ; ne c'heller ket displegañ pep unan eus ar stummoù-se e pep unan eus amzerioù ar verb avat. Hevelep stummoù arbennik n'eus ket anezho e verboù all ar yezh.
- vez : pa c'hoarvez un dra alies pe a wech da wech, e.g. « Yen e vez an amzer er goañv ».
- emañ : pa c'hoarvez un dra en ur prantad resis pe evit lec'hiañ un dra, e.g. « Emaoc'h o lenn ar pennad-mañ », « E Breizh emañ Naoned ».
- zo/eo : implijoù all, e.g. « C'hwi zo o lenn ar pennad-mañ », « Yen eo an amzer hiziv ».
Ne glot ket dre ret an doare ma vez implijet an amzer-mañ-'n-amzer etre an eil yezh hag eben. Da skouer :
- (br) Gwelet 'm boa anezhañ warlene (amzer peurdremenet)
- [[fr}} Je l'ai vu l'année dernière (amzer dremenet strizh)
- {en}} Did you ever go to Canada? (Stadoù-Unanet) / Have you ever been to Canada? (Breizh-Veur)
Amzerioù kevrennek
Meur a yezh, en o zouezh ar brezhoneg hag an darn vrasañ eus ar yezhoù indez-europek all, a ra gant amzerioù kevrennek. Savet e vez an amzerioù-se dre implijout stummoù disheñvel ar verb pennañ gant ur verb-skoazell evel bezañ (d.s. aet on) pe en devout (d.s. debret em eus).
N'eo ket amzerioù kevrennek ar stummoù verb a implij an displegadur dre ober (d.s; debriñ a ran) hag a c'hell bezañ displeget en un doare kevrennek ivez (d.s. gant en devout : "debriñ am eus graet").
Implijet a c'hell bezañ meur a verb all evel verb sikour, da skouer :
- (en) will (amzer dazont), d.s. I will go ("mont a rin")
- (pt) ter (amzer dremenet), d.s. Tenho ido ("bet on bet")
Setu un nebeud skouerioù tennet diwar ar yezhoù indezeuropek gant ar verb mont.
Amzerioù | FAMILHOÙ ha YEZHOÙ | Evezhiadennoù | ||||
Keltiek brezhoneg mont |
Germanek Saozneg to go |
Romanek Italianeg andare |
Germanek Svedeg att gå |
Finnek_ougrek Finneg mennä | ||
Amzer vremañ eeun | ez an | I go | vado | jag går | menen | Implijet peurliesañ evit doare-disklêriañ an amzer a vremañ. |
Amzer vremañ (stumm war ober) |
emaon o von | I am going | sto andando | Jag går. | Olen menossa. | Emañ eo ar stumm verb skoazell nemetañ a c'hell dont dirak stumm ar verb pennañ e brezhoneg, d.s. emaon o vont pe o vont emaon ; reizh eo debriñ a ran met direizh eo *a ran debriñ. |
Amzer dremenet strizh kevrennek |
aet e oan | I went | Andai | jag gick | menin | Stank-tre eo seurt amzerioù kevrennek evit merkañ amzerioù tremenet e yezhoù ar bed, dreist-holl ar re indez-europek. Yezhoù evel ar brezhoneg a ra an diforc'h etre meur a zoare amzer dremenet : debriñ a ris (bez' e tebris) ; debriñ am eus graet (debret em eus) ; debriñ a raen (bez' e tebren) ; o tebriñ e oan (o tebriñ edon). |
Amzer dazont eeun | ez in | — | andrò | Jag ska gå | Menen | E lod yezhoù evel ar c'hembraeg e c'hell klotaat stummoù an amzer dazont strizh gant stummoù an amzer vremañ strizh. Ar saozneg a ra an diforc'h etre oberoù bet prederiet en a-raok hag ar re graet en dazont hep raktres kent ebet : I am going to do it ("Emaon o vont d'en ober" ; divizet em boa dija e rafen an dra-mañ en dazont) ; I will do it ("En ober a rin" ; ober a rin en dazont, met n'em boa ket soñjet en ober a-raok lavaret ar frazenn-mañ). |
Amzer dremenet (stumm war ober) |
edon o vont | I was going | andavo | olin menossa | — | Ne vez ket implijet ar stumm arbennik edo e pep lec'h ; ar stumm oa a vez implijet el lec'hioù all. |
Amzer dremenet strizh | ez is (bet on) | — | sono andato | jag har gått | olen mennyt | Echu eo an ober gant ar stumm verb-mañ, ha n'emañ ket o kenderc'hel en amzer vremañ. |
Amzer beurdremenet | aet e oan | I had gone | ero andato | eag hade gått | olin mennyt | O verkañ un ober a c'hoarvezas a-raok un ober all en amzer dremenet. |
Amzer dazont peurdremenet |
aet e vin bet | I will have gone | sarò andato | jag kommer att ha gått | — | Ral a-walc'h eo seurt amzerioù e brezhoneg. Stank-tre e vezont implijet e yezhoù all evel ar saozneg avat. |
Amzer, doare, tu hag arvez
Ne vez ket aezet atav ober an difor'ch etre amzerioù, doareoù, tu hag arvez ur verb. Da skouer, ar stummoù war ober (emaon o vont ; edon o vont) a denn da arvez ar verb ha n'eo ket d'e amzer, hag e c'hellont bezañ displeget e meur a amzer (amzer vremañ : emaon o vont ; amzer dremenet : edon o vont). E saozneg avat ez eo dibosubl disrannañ arvez ar verb diouzh e amzer. Yezhoù evel ar sinaeg a ra hep amzer (tremenet - bremañ - dazont) ebet, pa 'z implijont kentoc'h arvezioù (echu - diechu).
Renkadur an amzerioù
Bez' e c'heller renkañ an amzerioù evel-mañ dre vras :
- absolutivel : merkañ a ra an amzer e-keñver an mare m'emeur o komz (d.l.e. "bremañ"). Da skouer : Em c'hoazez emaon a denn d'an amzer a-vremañ.
- relativel : merkañ a ra an amzer e-keñver ur mare disheñvel diouzh an hini m'emeur o komz, d.s "En ur bourmen e kêr e welas ur c'hi bihan". Amañ e tenn amzer gwelet da hini pourmen met ne vez ket resisaet peseurt liamm amzer a zo etre an daou verb-se.
- absolutivel-relativel : merkañ a ra an amzer e-keñver un dra all liammet en un doare ameeun gant an amzer m'emeur o komz, d.s P'edo o pourmen e kêr e welas ur c'hi bihan. Amañ, amzer gwelet a denn da hini pourmen ha resis eo al liamm-amzer a zo etre an daou verb-se.
Ouzhpenn merkañ an diforc'h etre amzer dremenet / amzer vremañ / amzer da zont, meur a yezh a verk ivez (pe a c'hell merkañ) pegen tost pe bell emañ an oberoù-se diouzh an amzer vremañ pe duiouzh un amzer all :
- amzerioù hodiernek : an amzerioù hodiernek a denn da traoù a c'hoarvez e-kerzh an deiz m'emeur o komz (hiziv), d.s. an amzer hodiernek dremenet a denn da draoù bet graet abretoc'h hiziv (d.l.e. feteiz). An amzer dazont goude-hodiernek a denn da draoù a c'hoarvezo diwezhatoc'h, hep resisaat pegoulz, hag an amzer dremenet rak-hodiernek a denn da draoù a zo c'hoarvezet a-raok hiziv hep resisaat pegoulz.
- amzerioù hesternek : seurt amzerioù a denn d'an traoù c'hoarvezet en derc'hent (d.l.e. dec'h). Bez' ez eus amzerioù tremenet rak-hesternek hag a denn da draoù c'hoarvezet a-raok dec'h keit ha ma tenn an amzer dremenet hesternek da draoù c'hoarvezet en derc'hent hep resisaat pegoulz.
Lod yezhoù a ziforc'h etre amzer dremenet / amzer vremañ / amzer da zont diouzh un tu, hag amzerioù arbennik all hag a verk amzer nann-dremenet / amzer nann-vremañ / amzer nann-da zont.
Setu amañ un nebeud amzerioù.
- Amzerioù absolutivel
- Amzer dazont. Lod yezhoù o deus meur a amzer da zont d'o verboù, evit lavaret pegen pell en dazont emañ an traoù emeur o komz diwar o fenn. En o zouez emañ :
- Amzer dazont tostañ : en amzer dazont, nepell.
- Amzer vremañ hodiernek : hiziv.
- Amzer dazont goude-hodiernek : goude hiziv.
- Amzer dazont pellañ : en amzer dazont pell pe belloc'h.
- Amzer dazont darvoudel : tennañ a ra d'ar pezh a c'hoarvezo, kentoc'h evit ar pezh a vo graet gant unan bennaket, d.s. me gav din e vo kollet ar redadeg ganti.
- amzer nann-dazont : tennañ a ra d'an amzer dremenet pe d'an amzer vremañ, hep resisaat pe hini. Eneb an amzer dazont eo.
- amzer nann-dremenet : tennañ a ra d'an amzer vremañ pe d'an amzer dazont, hep resisaat pehini. Enep an amzer dremenet eo.
- Amzer « pas c'hoazh » : n'eo ket c'hoarvezet c'hoazh (nag en amzer vremañ nag en amzer drement = nann-dazont), met sañset eo c'hoarvezout. Un amzer hag ur mod eo.
- Amzer dremenet : lod yezhoù a verk pegen pell en amzer dremenet e oa c'hoarvezet un dra bennak e-keñver an amzer vremañ.
- Amzer dremenet hesternek : dec'h pe dost, met pas kalz abretoc'h evit dec'h.
- Amzer dremenet hodiernek : abretoc'h hiziv hep resisaat pegoulz.
- Amzer dremenet tostañ : amzer dremeent tost-tre, d.l.e. ur vunutennig zo.
- Amzer dremenet tost : en deizioù pe er sizhunioù pe er mizioù tremenet.
- Amzer dremenet pellañ : a-raok an deizioù pe ar sizhunioù pe ar mizioù tremenet.
- Amzer dremenet nann-dost : eneb an amzer dremenet tost.
- Amzer dremenet nann-bell : eneb an amzer dremenet pellañ.
- Amzer dremenet rakhesternek : a-raok an amzer dremenet hesternek.
- Amzer dremenet rakhodiernek : a-raok an amzer dremenet hodiernek.
- Amzer drement strizh : amzer drement hep arvez na mod.
- Amzer vremañ
- Amzer « c'hoazh »' : a denn d'un ober hag a gendalc'h betek an amzer m'emeur o komz.
- Amzerioù absolutel-relativel
- Amzer dazont strizh : echu e vo un dra bennaket a-raok ma tegouezo ur mare resis en amzer dazont.
- Amzer da zont en dazont : en dazont e vo c'hoazh pa vo erru ur prantad resis en amzer dazont.
- Amzer dazont en amzer dremenet : tremenet e vo dija d'ur mare resis en amzer dazont.
- Amzer dazont peurdremenet : echu e vo d'ur mare resis, pa vo bet deuet an amzer dazont da vezañ an amzer dremenet, d.s. Aet e oa Mari da labourat. D'ar mare ma dlefe bet distro d'ar gêr e vije bet achuet an dud da laerezh he zi.
- Amzer peurdremenet : tremenent e oa dija en amzer drement.
- Amzerioù relativel
- Amzer dremenet relativel : en amzer dremenet hep resisaat pegoulz.
- Amzer nann-dazont relativel : en amzer dremenet pe en amzer vremañ hep resisaat pegoulz.
- Amzer vremañ relativel : en amzer vremañ hep resisaat pegoulz.
- Amzer nann-dremenet relativel : en amzer vremañ pe en amzer da zont hep resisaat pegoulz.
- Amzer dazont relativel : en amzer dazont hep resisaat pegoulz.