Maria Luisa Carlotta di Borbone-Parma

María Luisa de Parma pe María Luisa de Borbón-Parma e spagnoleg, pe Maria Luisa Carlotta di Borbone-Parma en italianeg, ganet d'an 9 a viz Kerzu 1751 e Parma, ha marvet d'an 2 a viz Genver 1819, a oa pried da Carlos IV ha rouanez Spagn (1751-1819).

Serc'h e oa d'ar pennvinistr Manuel Godoy. Poltredet eo bet meur a wech gant Goya.

Priñsez da zimeziñ

Merc'h e oa da Fulup Iañ Parma ha da Elesbed Bro-C'hall, merc'h henañ Loeiz XV, roue Bro-C'hall. Merc'h-vihan e oa d'ar roue gall eta, ha d'ar roue spagnol Felipe V. Evel he c'hoar Isabella hag he breur Ferdinando e voe desket a zoare.

He mamm, a veze alies e lez he zad Loeiz XV, e Versailhez, a felle dezhi dimeziñ anezhi pe da briñs Asturiez, an danvez-roue spagnol Carlos IV, pe da zug Bourgogn, Loeiz Bro-C'hall (1751-1761), mab henañ an daofin Loeiz Bro-C'hall (1729-1765) hag e wreg Maria Josepha von Sachsen (1731-1767). Mervel a reas dug Bourgogn en bugel, e 1761, da zek vloaz, ha da neuze e oa Maria da vezañ euredet gant danvez-roue Spagn.

Mervel a eure he mamm e 1759, ha dimezet e oa bet he c'hoar Maria Isabella di Borbone-Parma, gant an danvez impalaer santel Joseph II, ha dre an eured-se e oa tostaet an darempredoù etre tiegezh ar roue gall (Bourbon) ha hini Aostria (Habsbourg-Lorraine).

Mervel a reas Izabel e 1763 ma klaskas an intañv Joseph II an Impalaeriezh Santel addimeziñ d'e c'hoar-gaer, gant ar soñj e vije kavet enni ar memes perzhioù mat evel en e baourkaezh gwreg. Ha setu an Impalaerez santel, Maria Theresia (1717–1780), mamm an intañv glac'haret, da skrivañ da lez Spagn. Ne voe ket souezhet gant ar respont : skrivañ a rae Carlos III e oa bet divizet dimeziñ e vab da Varia Luisa, diviz kemeret gant e bried muiañ karet, Maria Amalia von Sachsen (en amzer ma oa bev), c'hoar henañ da zaofinez Bro-C'hall ha marvet en 1760.

Maouez a c'halloud

Etre keit-se e oa deuet ar verc'hig Maria Luisa da vaouezig hag en 1765, pa oa en he 13 vloaz, e e timezas d'he c'henderv Carlos, a oa 17. Er bloaz-se en-eeun e varvas he zad.

Ne oa netra heñvel etre an infantez koant ha lemm he spered hag he fried pout. Petra bennak ma oa bet kemennet gant e dad roue, ne reas Carlos mann ebet da glask plijout d'e wreg ha ne gemeras ket diarbennoù da virout outi d'e zoganiñ. Dont a reas da vout serc'h da Manuel Godoy, strivañ a reas ken na voe anvet he fried-kleiz da gentañ ministr kenkent ha ma voe anvet he gwaz da roue, e 1788.

Kouezhadenn

Freuz ha reuz a oa e Bro-C'hall abaoe ur pennad gant an Dispac'h gall ha brezelioù Italia ar jeneral Buonaparte, anvet da impalaer. E Spagn e oa savet bec'h etre ar rouaned hag o mab pennhêr, an infant Fernando (1808) ma rankas ar roue kozh plegañ da leuskel e gurunenn gant e vab .

Klask a reas Napoleone Buonaparte mont da hanterour etre tad ha mab. Pediñ a reas anezho da zont da Vaiona, e 1808. Beuze e tiskaras an daou roue, hag e vac'has ar gerent-se d'ar roue gall kozh Loeiz XVI en kastell Valençay, perc'hennet gant e vinistr Talleyrand. Lavaret e voe zoken e voe graet « bastard » gant ar rouanez fuloret eus he mab.

Napoleon a lakaas e vreur Giuseppe Buonaparte da roue Spagn, hag anvet e voe José Iañ. D'an 2 a viz Mae 1808 e oa ur bagad soudarded c'hall oc'h ambroug an infanted yaouankañ da-gaout o zud pa voe klasket tabut outo gant pobl Madrid. Reuz ha dispac'h a savas neuze, ha kriz e voe kaset an dorzh gant ar C'hallaoued, evel ma voe diskouezet gant Goya en e sziv daolenn, Dos de Mayo ha Tres de Mayo.

Harlu

Pa gouezhas Napoleon, peogwir e oa bet dilezet e gurunenn gant ar roue kozh Carlos IV en 1808, eo e vab a voe lakaet da roue, ha hennezh e oa Fernando VII. Harluet e voe e dud e Bro-C'hall, en Fontainebleau, Marseille ha Nice, a-raok mervel o-daou e Roma en 1819.

He bugale

María Luisa ha Carlos IV o deus bet pevarzek bugel (ouzhpenn-se e reas dek kolladenn, gant se e voe brazez peder gwech warn-ugent).

Brudet e oa an darempred etre Maria Luisa ha Manuel Godoy. Lavaret e voe eo Manuel Godoy an hini a oa tad ar re yaouankañ, evel ma soñje d'al livour Francisco Goya pa boltredas an tiegezh roueel en 1800, da lavarout eo Francisco de Paula de Borbón ha María Isabel, a voe rouanez an Div Sikilia, hag a gleve gant he mamm-gaer e oa « bastardez epileptik ganet eus an torfed hag an drougiezh ».

Setu anvioù he bugale: