Francisco Ibáñez
| Francisco Ibáñez | |
|---|---|
.jpg)
E 2015 e Barcelona | |
| Ditouroù personel | |
| Anv klok | Francisco Ibáñez Talavera |
| Ganedigezh | 15 Meurzh 1936 e Barcelona Katalonia,  Spagn
|
| Marv | 15 Gouere 2023 e Barcelona |
| Broadelezh | Spagnol
|
| Yezh | Spagnoleg |
| Ditouroù micherel | |
| Micher | Aozer bannoù-treset |
| Prantad | 1952-2023 |
| Luskad | Skol Bruguera |
| Yezh | Spagnoleg |
| Doare | Fent |
| Oberennoù pennañ |
|
 | |
Francisco Ibáñez Talavera (Barcelona, 15 a viz Meurzh 1936 – idem, 15 a viz Gouere 2023[1]) a oa ur senarioour hag un treser spagnol bannoù-treset spagnolek, ezel eus eil rummad treserien ar Skol Bruguera[2] e Barcelona.
Kalz stiradoù bannoù-treset fentus zo bet krouet gantañ, en o zouez Mortadelo y Filemón hollvrudet hag a levezonas meur a rummad treserien[3],[4]. Ouzhpenn d'ar stirad Mortadelo y Filemón e skrivas hag e tresas 13 Rue del Percebe, Rompetechos, El botones Sacarino, Pepe Gotera y Otilio ha Chicha, Tato y Clodoveo. Adalek ar bloavezhioù 1990 avat ez eo gant Mortadelo y Filemón e tremenas ar braz eus e amzer.
Unan eus difennerien veur ar bannoù-treset lakaet da arz-kaer eo bet. Tremen 100 milion a skouerennoù eus e vandennoù-treset zo bet gwerzhet, ha tresadennoù-bev zo bet graet diwar Mortadelo y Filemón.
Buhez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
D'ar 15 a viz Meurzh 1936, pevar miz a-raok deroù Brezel Spagn, e voe ganet Francisco Ibáñez Talavera e Barcelona, pevare mab d'ur c'hontour a orin eus Kumuniezh València ha d'e bried a orin eus Andalouzia[5]. Abred-tre e voe dedennet gant ar bannoù-treset spagnolek hag ar sinema fentus stadunanat[6]. Unnek vloaz e oa pa voe embannet e dresadenn gentañ e 1947 er gelaouenn Chicos[4].
Goude echuet ar skol kentañ derez e krogas da studiañ ar gontouriezh, ar bank hag ar prizachañ kenwerzhel. E 1950, oadet a 14 vloaz, e labouras evel troterig er Banco Español de Crédito[7] ; daou vloaz diwezhatoc'h, ouzhpenn d'al labour-se, e krogas da genlabourat gant ar c'helaouennoù Nicolás, Chicolino, La hora del recreo, Alex, Liliput, El Barbas ha dreist-holl gant an div gelaouenn fentus a veze embannet gant Editorial Marco : La Risa hag Hipo, Monito y Fifí[8]. Eno e tresas goloioù ha stiradoù, en o zouez Kokolo (1952), Melenas (1954), Don Usura (1955) hag Haciendo el indio (1955) ; hennezh diwezhañ a voe berzh bras kentañ an arzour, pa voe embannet ivez e stagadenn sizhuniek ar gazetenn La Prensa e Barcelona.
En hañv 1957 e tivizas Francisco Ibáñez, 21 bloaz, mont da dreser leunamzer, peogwir e c'houneze dija muioc'h a arc'hant gant e vannoù-treset eget gant e labour evel merour strobadoù kevrannoù er bank. En ur labourat evit Editorial Marco ec'h emezelas e skipailh ar sizhunieg Paseo infantil, ma krouas ar stirad Pepe Roña ha man adkemeras ar stirad Loony war-lerc'h an treser Alfons Figueras (1922-2009)[4] ; berbbad e voe Paseo infantil avat, pan eas da get goude 53 niverenn[9].
E miz Eost 1957 bepred e krogas da genlabourat ivez gant an ti-embann bras Bruguera, a oa mall warnañ kavout treserien nevez rak d'ar gelaouenn bannoù-treset nevez Tío Vivo e oa aet e dreserien bennañ[10]. Fentigelloù war un dodenn resis, evel ur sport, a dresas eno da gentañ evit ar c'helaouennoù Pulgarcito, El DDT ha Selecciones de Humor del DDT rak ar fentigelloù e oa ar bazenn ret evit kaout un dudenn e kelaouennoù an ti-embann.
D'an 20 a viz Genver 1958, pa laboure Francisco Ibáñez evit Bruguera hepken[11], e voe aotreet gant rener an arzoù da ober istor kentañ Mortadelo y Filemón er gelaouenn Pulgarcito. Abaoe, hag a-hed ar bloavezhioù 1960, e tresas e stiradoù gwellañ hag en o azasaas evit meur a gelaouenn embannet gant Bruguera : La familia Trapisonda evit Pulgarcito (1958), 13, Rue des Percebe (Tío Vivo, 1961), El botones Sacarino (El DDT, 1963), Rompetechos (Tío Vivo, 1964) ha Pepe Gotera y Otilio (Tío Vivo, 1966).
Levezonet ma oa gant ar bannoù-treset gall-ha-belgiat ec'h embannas e 1969 El sulfato atómico, ar c'hentañ istor gant Mortadelo ha Filemón a zo bet skrivet evit ober goap eus bed ar spierien. Berzh-bras a reas e Spagn hag er bed a-bezh, ha korvoet e voe gant Bruguera dre embann Mortadelo (1970), Super Mortadelo (1972), Mortadelo Gigante (1974) ha Mortadelo Especial (1975). Gant distro ar c'hontrollerezh e voe ret dilezel an daveoù d'ar gevredigezh spagnol[12].
Er bloavezhioù-se e c'houzañvas an arzour pa voe korvoet e dudennoù brudetañ war an dachenn genwerzhel hag en un doare greantel : ret e voe dezhañ asantiñ da vout gopret dre bajennad, ar pezh e lakaas da dresañ betek 40 pajenn bep sizhun[13]. Ret e voe dezhañ ivez dilezel e dudennoù all ha gervel skorerien[14] ; un dudenn nevez hepken a zeuas er gouloù : Tete Cohete e 1981[15].
E bloaz 1985 e kuitaas F. Ibáñez an ti-embann Bruguera. Gant an ti bras-se avat chomas ar gwirioù war an tudennoù, ha tamm-ha-tamm e voent fiziet e senarioourien ha treserien all a oa bodet er Bruguera Equip[14].
E-keit-se e krogas Francisco Ibáñez da labourat evit un embanner all, Grijalbo, ma krouas e 1986 tudennoù nevez evit ar gelaouenn Guai! : Chicha, Tato y Clodoveo, de profesión sin empleo ha 7, Rebolling Street.
D'an 11 a viz Du 1987 e voe embannet e Spagn al lezenn 22/1987 a-zivout ar berc'henniezh kefredel[16] hag a gadarnae e oa perc'hennet an oberennoù gant an oberourien. Emezelañ en ti-embann Ediciones B a reas F. Ibáñez kent fardañ c'hwec'h albom Mortadelo y Filemón bep bloaz; ma weler kalz elfennoù a ra dave d'ar mare ma 'z int bet krouet.
Er bloaz 2018 e voe rentet enor da Francisco Ibáñez gant treserien spagnol a anzave bezañ bet levezonet gantañ[17]. D'an 20 a viz Kerzu 2020 e voe skignet gant ar chadenn skinwel La 2 un abadenn diwar-benn an arzour meur en he stirad Imprescindibles ("Ar re ziziouerus")[18].
D'ar 15 a viz Goure 2023 e varvas Francisco Ibáñez e Barcelona, e gêr c'henidik.
Oberennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
| Bloazioù | Titloù | Kelanouennoù | Embannerien |
|---|---|---|---|
| 1952[5]-1958 | Kokolo | La Risa (eil prantad), Hipo, Monito y Fifí | Editorial Marco |
| 1954[19] | Melenas | Hipo, Monito y Fifí, La Risa | |
| 1955 | Don Usura | La Risa (eil prantad) | |
| Haciendo el indio | La Risa (eil prantad), La Prensa[20] | ||
| Dreson | Hipo, Monito y Fifí[11] | Nueva | |
| 1956 | La Familia Repollino | La Risa (eil prantad) | Marco |
| Curiosidades y rarezas de todo el mundo[21] | |||
| 1957 | Pepe Roña | Paseo Infantil | Ediciones Generales |
| El Caballero Buscabollos | |||
| El tío Tranca | |||
| Loony | |||
| Furgensio | La Risa (eil prantad) | Marco | |
| Pie Sucio | |||
| 1958 | Don Adelfo | Can Can (prantad kentañ) | Editorial Bruguera |
| Ellas y... | |||
| Felisa y Colás | Pulgarcito | ||
| 1958-2023 | Mortadelo y Filemón, agencia de información (221 albom) | Pulgarcito, Mortadelo, Yo y Yo, hag all. | Editorial Bruguera, Editorial Grijalbo, Ediciones B |
| 1958-1960 | La Historia esa, vista por Hollywood | "Can Can" (prantad kentañ) | Bruguera |
| 1958-1968 | La Familia Trapisonda, un grupito que es la monda | Ven y Ven, Selecciones de Humor de El DDT | |
| 1960 | Increíble, pero mentira | El Campeón de las Historietas | |
| Claro que... | Tío Vivo | ||
| Ríase... | |||
| 1960-1962[22] | El Escudero Bartolo o ¡qué calor hace, Manolo! | El Capitán Trueno Extra | |
| 1961 | Ande, ríase usté con el Arca de Noé | El Campeón de las Historietas | |
| Godofredo y Pascualino viven del deporte fino | |||
| Polito, tipo duro | Blanca | ||
| 1961-1968 ; 2002 | 13, Rue del Percebe | Tío Vivo | |
| 1962[23] | Cabeza de Ajo, el penúltimo navajo | El DDT | |
| Kitín, el amigo de los niños | El DDT, Pulgarcito | ||
| Balín y balón | Tío Vivo | ||
| 1963-1982 | El botones Sacarino, de El Aullido Vespertino | El DDT | |
| 1963 | Yo | Pulgarcito | |
| 1964-1978 ; 2003-2009 | Rompetechos | Tío Vivo, Top Cómic | Bruguera, Ediciones B |
| 1964 | Uhu y el niño Prudencio | Pulgarcito, Tío Vivo, El DDT | Bruguera |
| 1965 | Don Pedrito, que está como nunca | Tío Vivo | |
| El doctor Esparadrapo y su ayudante Gazapo | Pulgarcito | ||
| El Sheriff de Porra City | Tío Vivo | ||
| Policarpo | Pulgarcito | ||
| 1966 | Pepsi-Cola presenta a Pepsiman | Pulgarcito | |
| Doña Pura y Doña Pera, vecinas de la escalera | Tío Vivo | ||
| Kina San Clemente presenta a Kinito | Pulgarcito | ||
| 1966-1970 | Pepe Gotera y Otilio, chapuzas a domicilio | Tío Vivo | |
| 1981-1983 | Tete Cohete | Mortadelo | |
| 1986-1990 | Chicha, Tato y Clodoveo, de profesión sin empleo | Guai! | Grijalbo, Ediciones B |
| 7, Rebolling Street |
-
Mortadelo y Filemón, 1958-2023 -
El botones Sacarino, 1963-1982 -
Rompetechos, 1964-1978, 2003-2009 -
En enor da F. Ibáñez, gant Raúl Estal, Cartagena, 2021
.jpg)
Enorioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
A-zivout an enorioù e tisklêrias Francisco Ibáñez Talavera :
Evidon-me, an enor gwirion zo pa welan ar bugel-se o tont da gaout ur sinadur war al levrig, o teurel ur sell laouen warnon, digor-bras e zaoulagad, pa soñj dezhañ emañ e-tal un doare haroz, ha pa lavar e vamm dezhañ
Met, Pepito, ha ne felle ket dit lavaret un dra bennak d'an ao. Ibáñez ?Mut e chom Pepito avat, digor-bras e zaoulagad, hag e kemer al levr sinet evel pa vefe ar brasañ teñzor a zo er bed. An enorioù pe an testenioù ofisiel... Un testeni am eus hag a lavar :Brec'hiet enep ar vrec'h eo Francisco Ibáñez, an testeni talvoudus nemetañ eo ! [c'hoarzhadeg] [24]
- 1994 : Priz Meur Saloñs Etrebroadel ar Bannoù-treset e Barcelona, evit holl e oberennoù.
- 2002 :
Medalenn aour Dellid an Arzoù-kaer • Priz Ós Saloñs Etrebroadel ar Bannoù-treset e Madrid (Expocómic 2002), evit holl e oberennoù. - 2008 : Priz Notario del Humor, Skol-veur Alacant[25].
- 2021 :
Creu de Sant Jordi ("Kroaz Jord a Lydda"), Generalitat de Catalunya[26]. - 2022 : Medalenn aour an Dellid Sevenadurel, kuzul-kêr Barcelona[27].
.svg){kind=small}
Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- (es) La página no oficial Mortadelo y Filemón. Kavet : 30 Mae 24.
- (es) Muere Francisco Ibáñez, padre de Mortadelo y Filemón @ ABC Cultura, 15/07/2023. Kavet : 30 Mae 24.
- (es) Mortadelo y Filemón @ Penguinlibros. Kavet : 30 Mae 24.
Levrlennadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- (es) Cara, Diego. El Tebeo Español y sus Autores /2. Almería : Colombia, 2008 (ISBN 978-84-934715-8-3)
- (es) Cuadrado, Jesús. Atlas español de la cultura popular: Diccionario de la historieta y su uso 1873-2000, tomo 1. Madrid : Ediciones Sinsentido, 2008 (ISBN 978-84-89384-23-1)
- (es) De la Cruz Pérez, Fernando Javier. Los cómics de Francisco Ibáñez. Cuenca : Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha, 2008 (ISBN 978-84-8427-600-5)
- (es) Fernández Soto, Miguel. El mundo de Mortadelo y Filemón. Palma de Mallorca : Dolmen Publicaciones, 2005 (ISBN 978-84-96121-86-7)
- (es) Guiral, Antonio. El universo de Ibáñez: De 13, Rue del Percebe a Rompetechos. Barcelona : Ediciones B, 2009 (ISBN 978-84-96121-86-7)
- (es) Ramírez, Juan Antonio. La historieta cómica de postguerra. Madrid : Editorial Cuadernos para el Diálogo, 1975.
Notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- ↑ (es) El Diario, 15/07/2023. Kavet : 30 Mae 24.
- ↑ Escuela Bruguera e spagnoleg, diwar anv an ti-embann Bruguera bet staliet e 1910 e Barcelona hag aet da get e 1986.
- ↑ Fernández Soto, 2005, p. 7.
- ↑ 4,0 4,1 ha4,2 De la Cruz Pérez, 2008, p. 9.
- ↑ 5,0 ha5,1 De la Cruz Pérez, 2008, p. 25.
- ↑ Fernández Soto, 2005, p. 17.
- ↑ Fernández Soto, 2005, p. 18.
- ↑ De la Cruz Pérez, 2008, pp. 38-40.
- ↑ (es) Delhom, José María. Catálogo del tebeo en España – 1865/1980. Barcelona : Círculo del Comic, 1980, p. 83 (ISBN 978-84-86404-02-4)
- ↑ Fernández Soto, 2005, p. 19.
- ↑ 11,0 ha11,1 De la Cruz Pérez, 2008, p. 38.
- ↑ De la Cruz Pérez, 2008, pp. 219-221.
- ↑ (es) La Gaceta del Norte, 04/07/1973, p. 3. Kavet : 30 Mae 24.
- ↑ 14,0 ha14,1 De la Cruz Pérez, 2008, pp. 224-231.
- ↑ De la Cruz Pérez, 2008, pp. 238-239.
- ↑ (es), (ca), (gl), (eu), (vlca), (en), (fr) Ley 22/1987, de 11 de noviembre, de Propiedad Intelectual @ Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado. Kavet : 30 Mae 24.
- ↑ (es) Homenaje de cómicos al rey del cómic en España @ El País, 02/06/2018. Kavet : 30 Mae 24.
- ↑ (es) Ibáñez, atado a una mesa en la Editorial Bruguera @ Diario de Jerez, 20/12/2020. Kavet : 30 Mae 24.
- ↑ De la Cruz Pérez, 2008, p. 37.
- ↑ De la Cruz Pérez, 2008, p. 33.
- ↑ Skrivet gant Carlos Bech, hervez De la Cruz Pérez, 2008, p. 25.
- ↑ Guiral, 2009, pp. 40-41.
- ↑ De la Cruz Pérez, 2008, p. 34.
- ↑ (es) El Diario, 03/07/2018. Kavet : 30 Mae 24.
- ↑ (es) Ibáñez y El Jueves, Premios Notario del humor '08 de la UA @ Universitat d'Alacant/Universidad de Alicante. Kavet : 30 Mae 24.
- ↑ {(es) Europa Press, 30/11/2021. Kavet : 30 Mae 24.
- ↑ (ca) Institut de Cultura de Barcelona, 16/02/2022. Kavet : 30 Mae 24.