Hesiodos : diforc'h etre ar stummoù
Div wech an hevelep skeudenn |
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
||
Linenn 1: | Linenn 1: | ||
[[Skeudenn:Pseudo-Seneca BM GR1962.8-24.1.jpg|thumb |
[[Skeudenn:Pseudo-Seneca BM GR1962.8-24.1.jpg|thumb|220px|« Pseudo-[[Seneca]] » : pell amzer e voe kredet e oa penn ar prederour stoikian roman, met gallout a rafe bezañ ur barzh kozh, Hesiodos marteze. Delwenn roman diwar batrom un delwenn [[hellenat]] ([[British Museum]])]] |
||
'''Hesiodos''' (Ἡσίοδος, ''Hêsíodos'' e [[henc'hresianeg]], ''Hesiodus'' e [[latin]]) a oa ur [[barzh]] [[ |
'''Hesiodos''' (Ἡσίοδος, ''Hêsíodos'' e [[henc'hresianeg]], ''Hesiodus'' e [[latin]]) a oa ur [[barzh]] [[hellaz]]at eus an {{VIIIvet kantved kt JK}}. Ganet e vije Hesiodos en [[Askra]], ur vourc'hadenn eus [[Boiotia]]. |
||
== E vuhez == |
== E vuhez == |
||
=== Ar fedoù === |
=== Ar fedoù === |
||
Tra ne ouzer diwar e benn nemet pezh a skriv en e varzhonegoù. Dre deir gwech e-barzh ''[[Al Labourioù hag an Deizioù]]'' e ro un dornad munudoù diwar-benn e vuhez. Un draig a lavar ivez en e ''[[ |
Tra ne ouzer diwar e benn nemet pezh a skriv en e varzhonegoù. Dre deir gwech e-barzh ''[[Al Labourioù hag an Deizioù]]'' e ro un dornad munudoù diwar-benn e vuhez. Un draig a lavar ivez en e ''[[Theogonia|Dheogonia]]''. |
||
E dad a deue eus [[Kyme]] en [[Aiolis]], ur vro eus [[Azia-Vihanañ]] |
E dad a deue eus [[Kyme]] en [[Aiolis]], ur vro eus [[Azia-Vihanañ]] etre [[Ionia]] ha [[Troas]]. Pe anv e oa, n'ouzer ket. Dios e vije bet, hervez an hengoun, met kement-se a deuje eus treuzkompren ur rannbennad «Πέρση, δῖος γένος / ''Pérsê, dĩos génos'' » (''Labourioù'', gwrz. 299), komprenet evel « Perses, mab da z-Dios » e-lec'h « Perses, mab hael ». Perc'henn e oa d'ur seurt embregerezh aocherezh a voe rivinet gantañ. |
||
Treuziñ ar mor a reas neuze, ha mont da chom da Askra ma prenas un tamm douar e-harz ar Menez [[Helikon]]. Eno e timezas gant ''Pykimede'', ha daou vab o doe: '''Hesiodos''' ha '''Perses'''. |
Treuziñ ar mor a reas neuze, ha mont da chom da Askra ma prenas un tamm douar e-harz ar Menez [[Helikon]]. Eno e timezas gant ''Pykimede'', ha daou vab o doe: '''Hesiodos''' ha '''Perses'''. |
||
Ul lec'h paour e oa Askra. Hervez Hesiodos e oa ur « bourk milliget, drouk d'ar goañv, kriz d'an hañv, morse ne veze plijus » (''Labourioù'', |
Ul lec'h paour e oa Askra. Hervez Hesiodos e oa ur « bourk milliget, drouk d'ar goañv, kriz d'an hañv, morse ne veze plijus » (''Labourioù'', gwrz. 640). Pa zeuas ar c'houlz da rannañ hêrezh e dad e savas bec'h etre e vreur Perses hag eñ, hag ur prosez e voe etreze. Gant rouaned Askra e voe lavaret edo ar gwir gant Perses. Hemañ a gasas goude se e stal da Gernetra, hag ez eas war-lerc'h da c'houlenn arc'hant digant e vreur a gasas anezhañ da sutal. Ha Perses, droug ennañ, a c'hourdrouzas Hesiodos, prest d'ober ur posez all d'e vreur. Hiroc'h n'ouzer ket. |
||
Evit reiñ un tamm skiant d'e vreur hag e skoazellañ da gaout ur vuhez yac'h ha da verañ e beadra evel a zo dleet e savas Hesiodos ar varzhoneg ''[[Al Labourioù hag an Deizioù]]. |
Evit reiñ un tamm skiant d'e vreur hag e skoazellañ da gaout ur vuhez yac'h ha da verañ e beadra evel a zo dleet e savas Hesiodos ar varzhoneg ''[[Al Labourioù hag an Deizioù]]''. |
||
== Al Labourioù hag an Deizioù == |
== Al Labourioù hag an Deizioù == |
||
Linenn 23: | Linenn 23: | ||
Skrivet e voe pa oa al labour-douar o vont da fall, ha Hellaziz o tivroañ da glask douaroù nevez da drevadenniñ. |
Skrivet e voe pa oa al labour-douar o vont da fall, ha Hellaziz o tivroañ da glask douaroù nevez da drevadenniñ. |
||
Ouzhpenn labourat an douar e oa un [[ |
Ouzhpenn labourat an douar e oa un [[aoidos]] anezhañ, da lavarout eo ur barzh hag a save barzhonegoù evit o reiñ da glevet d'an dud. E [[C'halkis]] en [[Euboia]], e kemeras perzh en ur genstrivadeg barzhoniezh aozet gant mibien ar roue [[Amfidamas]] da lidañ obidoù o zad. Trec'h e voe war ar genstriverien all gant ur varzhoneg a gane enni talvoudegezh al labour-douar hag ar peoc'h. Un trebez a voe roet dezhañ evel gopr ha dediet e voe gantañ da Vuzezed menez [[Helikon]]. |
||
Mervel a eure en Askra. Pa voe distrujet ar gêriadenn gant tud [[ |
Mervel a eure en Askra. Pa voe distrujet ar gêriadenn gant tud [[Thespia]], e tec'has an annezidi da [[Orc'homenos]]. Hervez testeni [[Aristoteles]] en e v-''Bonreizh Orc'homenos'' e voe dastumet ludu korf ar barzh, war-lerc'h un [[orakl]], gant tud ar gêr-se, ha lakaet e-kreiz o [[agora]], e-kichenik bez [[Minias]], haroz ar geoded en-eeun. E-giz-se e voe lakaet Hesiodos gant an annezidi da ziazezer o c'hêr (οἰκιστής}} / ''oikistês'' e gregach). |
||
Komz anezhañ e-unan en deus graet Hesiodos en e oberenn: karout a ra ar vuhez sioul war ar maez, an dilontegezh hag ar reizhded, doujañ ouzh ar relijion betek bout kredus, hep klask plijout d'ar roue, trawalc'h dezhañ reiñ skoazell d'e genvroiz, a brezege dezho ar vuhezegezh vat gant gwerzennoù brav. Gantañ eo bet ijinet ar varzhoniezh didaktek. Delwennoù a voe savet dezhañ war-lerc'h e varv e [[Thespies]], [[ |
Komz anezhañ e-unan en deus graet Hesiodos en e oberenn: karout a ra ar vuhez sioul war ar maez, an dilontegezh hag ar reizhded, doujañ ouzh ar relijion betek bout kredus, hep klask plijout d'ar roue, trawalc'h dezhañ reiñ skoazell d'e genvroiz, a brezege dezho ar vuhezegezh vat gant gwerzennoù brav. Gantañ eo bet ijinet ar varzhoniezh didaktek. Delwennoù a voe savet dezhañ war-lerc'h e varv e [[Thespies]], [[Olympia]] ha war menez [[Helikon]]. |
||
Kanet e voe e varzhonegoù gant ar [[rapsoded]] ha brud |
Kanet e voe e varzhonegoù gant ar [[rapsoded]] ha brud vras a deuas dezho evel-se. |
||
Kalzik a varzhed a zo bet awenet gant Hesiodos, hag en o zouez |
|||
* [[Vergilius]] (en e ''[[Georgica]]''), |
* [[Vergilius]] (en e ''[[Georgica]]''), |
||
* [[Caton an Henañ]] (en e ''De agri cultura'') |
* [[Caton an Henañ]] (en e ''De agri cultura'') |
||
Linenn 37: | Linenn 37: | ||
=== Ar mojennoù === |
=== Ar mojennoù === |
||
E skridoù kozh e kaver munudoù diwar-benn Hesiodos: |
E skridoù kozh e kaver munudoù diwar-benn Hesiodos: |
||
* an Ἀγών / ''Agốn'', pe ''Disput etre [[Homeros]] |
* an Ἀγών / ''Agốn'', pe ''Disput etre [[Homeros]] hag Hesiodos'', kenstrivadeg barzhonegañ etre an daou varzh, e gregach; |
||
* ''Buhez Hesiodos'', gant ar gramadegour bizantat [[ |
* ''Buhez Hesiodos'', gant ar gramadegour bizantat [[Ioannes Tzetzes]]. |
||
== Oberennoù == |
== Oberennoù == |
||
[[ |
[[Restr:Moreau,_Gustave_-_Hésiode_et_la_Muse_-_1891.jpg|thumb|200px|''Hesiodos hag ur [[Muzezed|Vuzenn]]'', gant [[Gustave Moreau]] ([[1891]]).]] |
||
Mard eo anavet anv Hesiodos eo abalamour m'en deus skrivet diwar-benn ar mojennoù kozh en e oberennoù, ha dreist-holl ''[[ |
Mard eo anavet anv Hesiodos eo abalamour m'en deus skrivet diwar-benn ar mojennoù kozh en e oberennoù, ha dreist-holl ''[[Theogonia]]'' hag ''[[Al Labourioù hag an Deizioù]]''. |
||
** ''[[Theogonia]]'' (Θεογονία |
** ''[[Theogonia]]'' (Θεογονία / ''Theogonía'') a zo diwar-benn lignezoù an doueed ma kinnig enni ar bernioù doueed a zo meneg anezho er mojennoù, gant an tri remziad anezho: hini [[Ouranos]], hini [[Kronos]], hini [[Zeus]] a voe trec'h warno holl. Koshañ barzhoneg relijiel Hellaz eo. Ouzhpenn kontañ lignezoù an doueed ez eus el levr ur c'hosmogonia a grog gant krouidigezh ar bed hag ar [[C'haos]]. |
||
* ''[[Al Labourioù hag an Deizioù]]'' (Ἔργα καὶ Ἡμέραι / ''Erga kaì Hêmérai'') ; |
* ''[[Al Labourioù hag an Deizioù]]'' (Ἔργα καὶ Ἡμέραι / ''Erga kaì Hêmérai'') ; |
||
* '' Skoed Herakles '' (Ἀσπὶς Ἡρακλέους |
* '' Skoed Herakles '' (Ἀσπὶς Ἡρακλέους / ''Aspìs Hêrakléous''), awenet gant deskrivadur skoed [[Ac'hilleüs]] en ''[[Ilias]]''. |
||
=== Oberennoù all lakaet war e gont === |
=== Oberennoù all lakaet war e gont === |
||
Linenn 59: | Linenn 59: | ||
=== Levrlennadurezh === |
=== Levrlennadurezh === |
||
* [[Marcel Détienne]], « Crise agraire et attitude religieuse chez Hésiode », ''Revue d'études latines'', coll. « Latomus 68 » Bruxelles, 1963 ; |
* {{fr}} [[Marcel Détienne]], « Crise agraire et attitude religieuse chez Hésiode », ''Revue d'études latines'', coll. « Latomus 68 » Bruxelles, 1963 ; |
||
* {{en}} Richard Janko, ''Homer, Hesiod and the Hymns. Diachronic Development in Epic Diction'', Cambridge University Press, 1982 {{ISBN|0521238692}} ; |
* {{en}} Richard Janko, ''Homer, Hesiod and the Hymns. Diachronic Development in Epic Diction'', Cambridge University Press, 1982 {{ISBN|0521238692}} ; |
||
* Marie-Christine Leclerc, ''La Parole chez Hésiode'', Les Belles Lettres, Paris, 1993 ; |
* {{fr}} Marie-Christine Leclerc, ''La Parole chez Hésiode'', Les Belles Lettres, Paris, 1993 ; |
||
* Paul Mazon, introduction à l'édition de ''Théogonie. Les Travaux et les Jours. Le Bouclier'' aux éditions des Belles Lettres, Paris, 2002 (1añ embannadur: 1928) ; |
* {{fr}} Paul Mazon, introduction à l'édition de ''Théogonie. Les Travaux et les Jours. Le Bouclier'' aux éditions des Belles Lettres, Paris, 2002 (1añ embannadur: 1928) ; |
||
* {{STLB}} ; |
|||
* Jean-Pierre Vernant : |
* Jean-Pierre Vernant : |
||
** ''Mythe et pensée chez les Grecs'', La Découverte, Paris, 1996, |
** {{fr}} ''Mythe et pensée chez les Grecs'', La Découverte, Paris, 1996, |
||
** ''Mythe et société en Grèce antique'', Paris, 1974 (emb. kentañ). |
** {{fr}} ''Mythe et société en Grèce antique'', Paris, 1974 (emb. kentañ). |
||
== Liammoù diavaez == |
|||
{{Commonscat|Hesiod|Hesiodes}} |
{{Commonscat|Hesiod|Hesiodes}} |
||
* [http://remacle.org/bloodwolf/poetes/falc/hesiode/intro.htm Arnodskrid diwar-benn Hesiodes hag e oberennoù]. |
* [http://remacle.org/bloodwolf/poetes/falc/hesiode/intro.htm Arnodskrid diwar-benn Hesiodes hag e oberennoù]. |
Stumm eus an 8 Gwe 2017 da 11:16
Hesiodos (Ἡσίοδος, Hêsíodos e henc'hresianeg, Hesiodus e latin) a oa ur barzh hellazat eus an VIIIvet kantved kt JK. Ganet e vije Hesiodos en Askra, ur vourc'hadenn eus Boiotia.
E vuhez
Ar fedoù
Tra ne ouzer diwar e benn nemet pezh a skriv en e varzhonegoù. Dre deir gwech e-barzh Al Labourioù hag an Deizioù e ro un dornad munudoù diwar-benn e vuhez. Un draig a lavar ivez en e Dheogonia.
E dad a deue eus Kyme en Aiolis, ur vro eus Azia-Vihanañ etre Ionia ha Troas. Pe anv e oa, n'ouzer ket. Dios e vije bet, hervez an hengoun, met kement-se a deuje eus treuzkompren ur rannbennad «Πέρση, δῖος γένος / Pérsê, dĩos génos » (Labourioù, gwrz. 299), komprenet evel « Perses, mab da z-Dios » e-lec'h « Perses, mab hael ». Perc'henn e oa d'ur seurt embregerezh aocherezh a voe rivinet gantañ.
Treuziñ ar mor a reas neuze, ha mont da chom da Askra ma prenas un tamm douar e-harz ar Menez Helikon. Eno e timezas gant Pykimede, ha daou vab o doe: Hesiodos ha Perses.
Ul lec'h paour e oa Askra. Hervez Hesiodos e oa ur « bourk milliget, drouk d'ar goañv, kriz d'an hañv, morse ne veze plijus » (Labourioù, gwrz. 640). Pa zeuas ar c'houlz da rannañ hêrezh e dad e savas bec'h etre e vreur Perses hag eñ, hag ur prosez e voe etreze. Gant rouaned Askra e voe lavaret edo ar gwir gant Perses. Hemañ a gasas goude se e stal da Gernetra, hag ez eas war-lerc'h da c'houlenn arc'hant digant e vreur a gasas anezhañ da sutal. Ha Perses, droug ennañ, a c'hourdrouzas Hesiodos, prest d'ober ur posez all d'e vreur. Hiroc'h n'ouzer ket.
Evit reiñ un tamm skiant d'e vreur hag e skoazellañ da gaout ur vuhez yac'h ha da verañ e beadra evel a zo dleet e savas Hesiodos ar varzhoneg Al Labourioù hag an Deizioù.
Al Labourioù hag an Deizioù
Diazezet eo an oberenn war an div wirionez-mañ:
- al labour eo lezenn ar vuhez;
- an neb a labour en devez peadra da vevañ atav.
Skrivet e voe pa oa al labour-douar o vont da fall, ha Hellaziz o tivroañ da glask douaroù nevez da drevadenniñ.
Ouzhpenn labourat an douar e oa un aoidos anezhañ, da lavarout eo ur barzh hag a save barzhonegoù evit o reiñ da glevet d'an dud. E C'halkis en Euboia, e kemeras perzh en ur genstrivadeg barzhoniezh aozet gant mibien ar roue Amfidamas da lidañ obidoù o zad. Trec'h e voe war ar genstriverien all gant ur varzhoneg a gane enni talvoudegezh al labour-douar hag ar peoc'h. Un trebez a voe roet dezhañ evel gopr ha dediet e voe gantañ da Vuzezed menez Helikon.
Mervel a eure en Askra. Pa voe distrujet ar gêriadenn gant tud Thespia, e tec'has an annezidi da Orc'homenos. Hervez testeni Aristoteles en e v-Bonreizh Orc'homenos e voe dastumet ludu korf ar barzh, war-lerc'h un orakl, gant tud ar gêr-se, ha lakaet e-kreiz o agora, e-kichenik bez Minias, haroz ar geoded en-eeun. E-giz-se e voe lakaet Hesiodos gant an annezidi da ziazezer o c'hêr (οἰκιστής}} / oikistês e gregach).
Komz anezhañ e-unan en deus graet Hesiodos en e oberenn: karout a ra ar vuhez sioul war ar maez, an dilontegezh hag ar reizhded, doujañ ouzh ar relijion betek bout kredus, hep klask plijout d'ar roue, trawalc'h dezhañ reiñ skoazell d'e genvroiz, a brezege dezho ar vuhezegezh vat gant gwerzennoù brav. Gantañ eo bet ijinet ar varzhoniezh didaktek. Delwennoù a voe savet dezhañ war-lerc'h e varv e Thespies, Olympia ha war menez Helikon.
Kanet e voe e varzhonegoù gant ar rapsoded ha brud vras a deuas dezho evel-se. Kalzik a varzhed a zo bet awenet gant Hesiodos, hag en o zouez
- Vergilius (en e Georgica),
- Caton an Henañ (en e De agri cultura)
- Lucretius.
Ar mojennoù
E skridoù kozh e kaver munudoù diwar-benn Hesiodos:
- an Ἀγών / Agốn, pe Disput etre Homeros hag Hesiodos, kenstrivadeg barzhonegañ etre an daou varzh, e gregach;
- Buhez Hesiodos, gant ar gramadegour bizantat Ioannes Tzetzes.
Oberennoù
Mard eo anavet anv Hesiodos eo abalamour m'en deus skrivet diwar-benn ar mojennoù kozh en e oberennoù, ha dreist-holl Theogonia hag Al Labourioù hag an Deizioù.
- Theogonia (Θεογονία / Theogonía) a zo diwar-benn lignezoù an doueed ma kinnig enni ar bernioù doueed a zo meneg anezho er mojennoù, gant an tri remziad anezho: hini Ouranos, hini Kronos, hini Zeus a voe trec'h warno holl. Koshañ barzhoneg relijiel Hellaz eo. Ouzhpenn kontañ lignezoù an doueed ez eus el levr ur c'hosmogonia a grog gant krouidigezh ar bed hag ar C'haos.
- Al Labourioù hag an Deizioù (Ἔργα καὶ Ἡμέραι / Erga kaì Hêmérai) ;
- Skoed Herakles (Ἀσπὶς Ἡρακλέους / Aspìs Hêrakléous), awenet gant deskrivadur skoed Ac'hilleüs en Ilias.
Oberennoù all lakaet war e gont
Koulskoude ez eus bet lakaet e-leizh a oberennoù all war e gont, en un doare faltazius:
- Katalog ar Maouezed, pe Ἢ οἷαι / Ê hoiai , « pe hevelep maouez... », formulenn glasel en un danevell, a zo tennet anezho 54 gwerzenn gentañ ar Skoed ;
Pennadoù kar dre o ster
Levrlennadurezh
- (fr) Marcel Détienne, « Crise agraire et attitude religieuse chez Hésiode », Revue d'études latines, coll. « Latomus 68 » Bruxelles, 1963 ;
- (en) Richard Janko, Homer, Hesiod and the Hymns. Diachronic Development in Epic Diction, Cambridge University Press, 1982 (ISBN 0521238692) ;
- (fr) Marie-Christine Leclerc, La Parole chez Hésiode, Les Belles Lettres, Paris, 1993 ;
- (fr) Paul Mazon, introduction à l'édition de Théogonie. Les Travaux et les Jours. Le Bouclier aux éditions des Belles Lettres, Paris, 2002 (1añ embannadur: 1928) ;
- Jean-Pierre Vernant :
- (fr) Mythe et pensée chez les Grecs, La Découverte, Paris, 1996,
- (fr) Mythe et société en Grèce antique, Paris, 1974 (emb. kentañ).