Kallisto (loarenn)

Eus Wikipedia
(Adkaset eus Callisto (loarenn))
Kallisto
Europa
Europa
Europa skeudennet gant Galileo
Dizoloadenn
Dizoloet gant Galileo Galilei
Dizoloet d'ar 7 Genver, 1610
Doareennoù he c'helc'htro
radius krenn 1,882,700 km 1
Kelc'htro 11,829,000 km
Ezkreizennegezh 0.0074
Periapsis 1,869,000 km
Apoapsis 1,897,000 km
Prantad reveulziañ 16.6890184 d
Tizh orbitel krenn mui.: 8.265 km/s
krenn: 8.204 km/s
nebeut.: 8.143 km/s
Stouadur 0.21° (diwar keheder Yaou)
/2.02 (diwar an ekliptik)
Loarenn eus Yaou
Doareennoù fizikel
Treuzkiz krenn 4820.6 km
Platadur
Gorread 7.3×107 km²
Volum 5.9×1010 km3
Mas 1.0759×1023 kg(0.018 Douar)
Stankter 1.834 g/cm³
Gravitadur gorre 1.235m/s²
(0.126 g)
Tizh achap 2.440 km/s
Devezh sinkron
Stouadur
Albedo 0.17
Sked dre wel 5.7
temp. gorre ~120 K
Gwask atmosferel dister-kenañ
Dioksid Karbon

Kallisto (gresianeg Καλλιστώ) a zo unan eus loarennoù Yaou. Gant Galileo Galilei e oa dizoloet e 1610 hag an trede loarenn vrasañ eo e koskoriad an Heol. An hevelep ment ha Merc'her he-deus.

Orin an anv[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Callisto a zeu hec'h anv eus hini Kallisto, unan eus merc'hed Zeus.

Tra ma oa bet aliet anv "Kallisto" gant Simon Marius er XIVvet kantved ne implijod ket anezhañ kent an XXIvet kantved. Er skridoù steredoniezh abretoc'h e raed Yaou IV anezhi.

Perzhioù fizikel[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Diabarzh Callisto

Frammadur diabarzh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kler Kallisto a c'holo ur gwiskad skorn a 150 km. Dindanañ e kaver ur meurvor dour holennet, dezhañ 10 km donder. Dizoloet e voe hemañ a-drugarez d'ur studi eus maez magnetik al loarenn. Kemm a ra hervez hini Yaou, ar pezh a zamveneg ez eus ur gwiskad materi-kas dindan ar c'hler. Diabarzh Kallisto dindan ar meurvor n'eo ket ken disheñvelaet hag hini al loarennoù galilean. Eus ur meskaj a skorn hag a reier eo kenaozet, war a seblant, gant ur c'henfeur reier seul vrasoc'h ma tostaer ouzh ar greizenn.

Eus 40% a skorn eo kenaozet hag he stankder a zo bihanoc'h eget hini an holl loarennoù galilean arall.

Luc'hskeudenn an diaz-stokad Asgard

Torosadennadurioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kallisto eo al loarenn ma'z eus ar muiañ a grateroù e Koskoriad an Heol. kement krater nevez a c'holofe unan kozh pe un darn anezhañ. Ar re-mañ a zo an torosadennadurioù nemeto war he gorre ha ne weler tamm menez ebet. Hemañ zo efed rimierezh dibaouez ar skorn war gorre al loarenn, abaoe kantadoù milionoù a vloavezhioù (ar garreg a gaver war gorre al loarenn zo 4 miliard bloavezh moarvat, da lâret eo tost ken kozh ha Koskoriad an Heol), he deus plaenet ar menezioù hag ar c'hraterioù koshañ.

Daou grater bras-kenañ a gaver war C'hallisto : Valhalla, a dizh e wallennoù 3.000 km treuz hag Asgard zo 1.600 km treuz dezhañ. Un torosadennadur dedennus arall a zo Gipul Catena, ul linenn hir a grateroù a voe krouet, war a seblant, gant ur blanedennig digenstaget dindan efed gravitadur Yaou.

Er c'hontrol da C'hanymede ez eus nebeut a roudoù oberiantiz tektonik war c'horre Kallisto. Zoken ma'z eo heñvel a-walc'h he c'henaozadur e seblant hec'h istor douaroniel bezañ kalz eeunoc'h. Abeg an disheñvelder-mañ ne gomprener ket mat c'hoazh.

Atmosferenn[kemmañ | kemmañ ar vammenn]


Commons
Commons
Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Kallisto he deus un atmosferenn dister-kenañ a ya dioksid karbon d'he ober.[1]. Dizoloet e oa gant Near Infrared Mapping Spectrometer (NIMS) Galileo a-drugarez d'e feur absorption feature tost d'an hirder gwagenn 4.2 mikrometr. Soñjal a reer e tizh ar gwask war e gorre 7.5 p bar hag ar fetisted – 4×108 cm−3. Abalamour ma vefe kollet un aergelc'h ken tanv e korf ~4 devezh e soñj ar skiantourien e vez adnevezet dibaouez, marteze dre aezhennadur goustad ar skorn dioksid karbon a gaver e gwiskad skorn al loarenn.[1]

Notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  1. 1,0 ha1,1 Carlson, R. W., et al. (1999). "A Tenuous Carbon Dioxide Atmosphere on Jupiter's Moon Callisto". Science 283: 820-821. DOI:10.1126/science.283.5403.820

Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kallisto


---Sidenote START---
Loarennoù Yaou

Adrastrea | Aitne | Amalthea | Ananke | Aoede | Arche | Autonoe | Callisto | Callirrhoe | Carme | Chaldene | Cyllene | Elara | Erinome | Euanthe | Eukelade | Euporie | Europa | Eurydome | Ganymede | Harpalyke | Hegemone | Helike | Hermippe | Himalia | Io | Iocaste | Isonoe | Kale | Kallichore | Kalyke | Karpo | Kore | Leda | Lysithea | Megaclite | Metis | Mneme | Orthosie | Pasiphae | Pasithee | Praxidike | Sinope | Sponde | Taygete | Thebe | Thelxinoe | Themisto | Thyone

S/2000 J 11 | S/2003 J 2 | S/2003 J 3 | S/2003 J 4 | S/2003 J 5 | S/2003 J 9 | S/2003 J 10 | S/2003 J 12 | S/2003 J 15 | S/2003 J 16 | S/2003 J 17 | S/2003 J 18 | S/2003 J 19 | S/2003 J 23
Yaou | Koskoriad an Heol