Kallisto (loarenn)

**Kallisto**
Dizoloadenn
Europa
Europa skeudennet gant Galileo
Dizoloet gant	Galileo Galilei
Dizoloet d'ar	7 Genver, 1610
Doareennoù he c'helc'htro
radius krenn	1,882,700 km ¹
Kelc'htro	11,829,000 km
Ezkreizennegezh	0.0074
Periapsis	1,869,000 km
Apoapsis	1,897,000 km
Prantad reveulziañ	16.6890184 d
Tizh orbitel krenn	mui.: 8.265 km/s krenn: 8.204 km/s nebeut.: 8.143 km/s
Stouadur	0.21° (diwar keheder Yaou) /2.02 (diwar an ekliptik)
Loarenn eus	Yaou
Doareennoù fizikel
Treuzkiz krenn	4820.6 km
Platadur
Gorread	7.3×10⁷ km²
Volum	5.9×10¹⁰ km³
Mas	1.0759×10²³ kg(0.018 Douar)
Stankter	1.834 g/cm³
Gravitadur gorre	1.235m/s² (0.126 g)
Tizh achap	2.440 km/s
Devezh	sinkron
Stouadur	0°
Albedo	0.17
Sked dre wel	5.7
temp. gorre	~120 K
Gwask atmosferel	dister-kenañ
Dioksid Karbon

Kallisto (gresianeg Καλλιστώ) a zo unan eus loarennoù Yaou. Gant Galileo Galilei e oa dizoloet e 1610 hag an trede loarenn vrasañ eo e koskoriad an Heol. An hevelep ment ha Merc'her he-deus.

Orin an anv

Callisto a zeu hec'h anv eus hini Kallisto, unan eus merc'hed Zeus.

Tra ma oa bet aliet anv "Kallisto" gant Simon Marius er XIV^vet kantved ne implijod ket anezhañ kent an XXI^vet kantved. Er skridoù steredoniezh abretoc'h e raed Yaou IV anezhi.

Perzhioù fizikel

Frammadur diabarzh

Kler Kallisto a c'holo ur gwiskad skorn a 150 km. Dindanañ e kaver ur meurvor dour holennet, dezhañ 10 km donder. Dizoloet e voe hemañ a-drugarez d'ur studi eus maez magnetik al loarenn. Kemm a ra hervez hini Yaou, ar pezh a zamveneg ez eus ur gwiskad materi-kas dindan ar c'hler. Diabarzh Kallisto dindan ar meurvor n'eo ket ken disheñvelaet hag hini al loarennoù galilean. Eus ur meskaj a skorn hag a reier eo kenaozet, war a seblant, gant ur c'henfeur reier seul vrasoc'h ma tostaer ouzh ar greizenn.

Eus 40% a skorn eo kenaozet hag he stankder a zo bihanoc'h eget hini an holl loarennoù galilean arall.

Torosadennadurioù

Kallisto eo al loarenn ma'z eus ar muiañ a grateroù e Koskoriad an Heol. kement krater nevez a c'holofe unan kozh pe un darn anezhañ. Ar re-mañ a zo an torosadennadurioù nemeto war he gorre ha ne weler tamm menez ebet. Hemañ zo efed rimierezh dibaouez ar skorn war gorre al loarenn, abaoe kantadoù milionoù a vloavezhioù (ar garreg a gaver war gorre al loarenn zo 4 miliard bloavezh moarvat, da lâret eo tost ken kozh ha Koskoriad an Heol), he deus plaenet ar menezioù hag ar c'hraterioù koshañ.

Daou grater bras-kenañ a gaver war C'hallisto : Valhalla, a dizh e wallennoù 3.000 km treuz hag Asgard zo 1.600 km treuz dezhañ. Un torosadennadur dedennus arall a zo Gipul Catena, ul linenn hir a grateroù a voe krouet, war a seblant, gant ur blanedennig digenstaget dindan efed gravitadur Yaou.

Er c'hontrol da C'hanymede ez eus nebeut a roudoù oberiantiz tektonik war c'horre Kallisto. Zoken ma'z eo heñvel a-walc'h he c'henaozadur e seblant hec'h istor douaroniel bezañ kalz eeunoc'h. Abeg an disheñvelder-mañ ne gomprener ket mat c'hoazh.

Atmosferenn

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Kallisto

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Kallisto he deus un atmosferenn dister-kenañ a ya dioksid karbon d'he ober.^[1]. Dizoloet e oa gant Near Infrared Mapping Spectrometer (NIMS) Galileo a-drugarez d'e feur absorption feature tost d'an hirder gwagenn 4.2 mikrometr. Soñjal a reer e tizh ar gwask war e gorre 7.5 p bar hag ar fetisted – 4×10⁸ cm⁻³. Abalamour ma vefe kollet un aergelc'h ken tanv e korf ~4 devezh e soñj ar skiantourien e vez adnevezet dibaouez, marteze dre aezhennadur goustad ar skorn dioksid karbon a gaver e gwiskad skorn al loarenn.^[1]

Notennoù

↑ ^1,0 ha^1,1 Carlson, R. W., et al. (1999). "A Tenuous Carbon Dioxide Atmosphere on Jupiter's Moon Callisto". Science 283: 820-821. DOI:10.1126/science.283.5403.820

Liammoù diavaez

Kallisto

---Sidenote START---

Loarennoù Yaou
Adrastrea \| Aitne \| Amalthea \| Ananke \| Aoede \| Arche \| Autonoe \| Callisto \| Callirrhoe \| Carme \| Chaldene \| Cyllene \| Elara \| Erinome \| Euanthe \| Eukelade \| Euporie \| Europa \| Eurydome \| Ganymede \| Harpalyke \| Hegemone \| Helike \| Hermippe \| Himalia \| Io \| Iocaste \| Isonoe \| Kale \| Kallichore \| Kalyke \| Karpo \| Kore \| Leda \| Lysithea \| Megaclite \| Metis \| Mneme \| Orthosie \| Pasiphae \| Pasithee \| Praxidike \| Sinope \| Sponde \| Taygete \| Thebe \| Thelxinoe \| Themisto \| Thyone
S/2000 J 11 \| S/2003 J 2 \| S/2003 J 3 \| S/2003 J 4 \| S/2003 J 5 \| S/2003 J 9 \| S/2003 J 10 \| S/2003 J 12 \| S/2003 J 15 \| S/2003 J 16 \| S/2003 J 17 \| S/2003 J 18 \| S/2003 J 19 \| S/2003 J 23
Yaou \| Koskoriad an Heol

[Carlson_1999-1] 1,0 ha^1,1 Carlson, R. W., et al. (1999). "A Tenuous Carbon Dioxide Atmosphere on Jupiter's Moon Callisto". Science 283: 820-821. DOI:10.1126/science.283.5403.820

[1]