Amzer-vremañ (yezhoniezh)
Er yezhoniezh e vez implijet an termen amzer-vremañ evit komz eus un amzer yezhadurel a dalvez da deskrivañ un ober pe un darvoud o c'hoarvezout d'an mare m'emeur o komz en ur reizhiad rik pe c'hoazh d'un mare all m'emeur o komz diwar e benn, lakaet da lakaet da daveenn amzeriañ en ur reizhiad keñveriek.
E meur a yezh indezeuropek e tiforc'her etre an doare-disklêriañ diouzh un tu hag an doare-sujañ diouzh an tu all, kollet an diforc'h-mañ e brezhoneg, da skouer:
- e galleg: il est (divizout) / qu'il soit (sujañ)
- e portugaleg: el é (divizout) / que seja (sujañ)
- en alamaneg: er ist (divizout) / er sei (sujañ)
Yezhoù skouer
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E brezhoneg e c'heller sevel an amzer-dazont hervez an tri doare displegañ boas, da skouer gant ar verb "hadañ"
- Displegadur eeun hep raganv gour :
- Bez' e hadan
- Bez' e hadez
- Bez' e hadØ (eñ/hi)
- Bez' e hadomp (rannyezhel: : Bez' e hadfomp)
- Bez' e hadit (rannyezhel: : Bez' e hadfoc'h)
- Bez' e hadont (rannyezhel: : Bez' e hadfont)
- Bez' e hader
- Displegadur eeun gant ur raganv gour:
- Me a hadØ
- Te a hadØ
- Eñ a hadØ
- Hi a hadØ
- Ni a hadØ
- C'hwi a hadØ
- Int a hadØ
- Gant ar verb-skoazell "ober":
- Hadañ a ran
- Hadañ a rez
- Hadañ a ra (eñ/hi)
- Hadañ a raemp
- Hadañ a rit
- Hadañ a reont
- Hadañ a reer
Bez' e c'heller ivez implijout an amzer-da-zont er arvez boas gant sikour ar verb-skoazell "bezañ" ("vezan"...), da skouer :
- O hadañ e vezan
Implijet e c'hell bezañ ivez an amzer-vremañ en arvez pad (amzer-vremañ war ober), savet diwar stumm-lec'hiañ ar verb "bezañ" ("emañ"...) mui ar rannig-verb "o", da skouer:
- "O hadañ emaon"
Kembraeg
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Er c'hembraeg lennegel e klotae a-wezhoù un displegadur en amzer-vremañ gant an displegadur en amzer-da-zont, da skouer :
- darllen ("lenn")
- Darllenaf i ("bez' e lennin/lennan")
- Darlleni di ("bez' e lenni/lennez")
- DarllenØ ef/hi ("bez' e lenno/lenn")
- Darllenwn ni ("bez' e lennimp/lennomp")
- Darllenwch chwi ("bez' e lennit/lennoc'h")
- Darllenant hwy ("bez' e lennint/lennont")
Er c'hembraeg bev avat ec'h implijer un troadell kevrennek diazezet war ar verb bod ("bezañ") displeget en amzer-vremañ (rydw i...) evel verb-skoazell mui ar rannig yn an anv-verb. Kevatel eo an droadell-mañ d'ar arvez pad "bezañ oc'h ober" e brezhoneg, met disheñvel e ster, da skouer :
- Rydw i'n darllen ("Lenn a ran", kv. "Emaon o lenn"")
- Wyt ti'n darllen? ("Ha lenna rez?", kv. "Emaout o lenn")
- Mae e'n darllen ("Lenn a ra", kv. "Emañ (eñ) o lenn")
Dres evel e brezhoneg, e saozneg e tiforc'her etre an amzer-vremañ plaen diouzh un tu hag an amzer-vremañ en arvez pad diouzh an tu all, savet gant ar verb "to be" evel verb-skoazell mui stumm-ober ar verb, da skouer :
- I sing ("bez' e kanan) → I am singing ("Emaon o kanañ")
Kollet eo bet hogozik an holl dibennoù evit displegañ ar verboù e saozneg (kv. an alamaneg pelloc'h), o venel nemet merk an trede gour unander "-s", da skouer :
| to walk ("kerzhout") | |
|---|---|
| I | walkØ |
| you | walkØ |
| he/she/it | walks |
| we | walkØ |
| they | walkØ |
En alamaneg e tispleger ar verboù reizh en amzer-vremañ en doare-diskêriañ evel-henn :
| gehen | sprechen | finden | laufen | |
|---|---|---|---|---|
| ich | gehe | spreche | finde | laufe |
| du | gehst | sprichst | findest | läufst |
| er/sie/es | geht | spricht | findet | läuft |
| wir | gehen | sprechen | finden | laufen |
| ihr | geht | sprecht | findet | lauft |
| sie | gehen | sprechen | finden | laufen |
Al latin a implij dibennoù resis evit displegañ ar verboù en amzer. Setu penaos e vez displeget verboù eus pep rummad en doare-divizout.
| plicāre | debēre | dicere | cupere | scīre | |
|---|---|---|---|---|---|
| Ego | plicō | debeō | dīcō | cupiō | sciō |
| Tu | plicās | debēs | dīcis | cupis | scīs |
| Is, Ea, Id | plicat | debet | dicit | cupit | scit |
| Nos | plicāmus | debēmus | dīcimus | cupimus | scīmus |
| Vos | plicātis | debētis | dīcitis | cupitis | scītis |
| Ei, Eae, Ea | plicant | debent | dīcunt | cupiunt | sciunt |
Diwar patrom al latin e oa aet war diorren displegadur ar verboù er yezhoù romanek a-vremañ, da skouer e portugaleg (verboù reizh eus pep rummad).
| acab.ar | com.er | part.ir | |
|---|---|---|---|
| eu | acabo | como | parto |
| tu | acabas | comes | partes |
| ele/ela/você | acabaØ | comeØ | parteØ |
| nós | acabamos | comemos | partimos |
| vós | acabais | comeis | partis |
| eles/elas/vocês | acabam | comem | partem |
Implijet e vez ivez gant ar portugaleg an arvez pad, savet e daou doare disheñvel, da skouer:
- Estou a cantar = Estou cantando ("Emaon o kanañ")