Alan Dumoulin
| Reizh pe jener | paotr  |
|---|---|
| Bro ar geodedouriezh | Bro-C'hall |
| Anv-bihan | Alain |
| Anv-familh | Dumoulin |
| Deiziad ganedigezh | 8 Du 1748 |
| Lec'h ganedigezh | Lañveog |
| Deiziad ar marv | 11 Mae 1811 |
| Lec'h ar marv | Kemper |
| Yezhoù komzet pe skrivet | brezhoneg, galleg |
| Micher | person, person, skrivagner |
| Diellaouet gant | Kreizenn an Enklaskoù Breizhek ha Keltiek |
| Ezel eus | Société nationale des Antiquaires de France |
Alan Dumoulin (1748-1811), genidik eus Lañveog, a oa ur beleg breizhat, ha person an Erge-Vras. Skrivet en deus ur yezhadur eus ar brezhoneg e latin, hag un Hent ar Barados.
Buhez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Beleget e Gwened d’ar 4 a viz Ebrel 1772[1], Alain Dumoulin a voe anvet da gentañ e 1775 da gelenner e kloerdi Plougernevel, ur seurt stagadenn en Kerne-Uhel da gloerdi-meur Kemper. E 1787 e voe anvet da berson en Erge-vras. E-pad an Dispac'h gall en deus kemeret perzh e kendalc'h ar veleien izelañ a gejas gant dileuridi an Trede Stad e Kemper d'an 21 a viz Ebrel 1789[2]. Da gentañ en doa tommet gant mennozhioù an Dispac'h, met nac'hañ a reas touiñ ouzh al lezenn nevez evit an dud a iliz[3]. D'an 2 a viz Mae 1790 e rankas reiñ e blas d'ur beleg touer met kenderc'hel a reas da lavarout an oferenn en ur chapel eus ar barrez[4]. Diskuliet, e oa ret dezhañ kuzhat hag e tivizas mont d'an harlu.
Kavout a reomp anezhañ e Liège e penn-kentañ 1794[5] ha goude-se e Münster - en Alamagn hiziv- met e dalc’h impalaouriezh Aostria d’ar mare-se. Tennañ a ra gounid eus skoazell an eskob Maximilien-François Aostria, breur yaouankañ Marie-Antoinette, rouanez Bro-C'hall. Dirak gwask an armeoù gall e rankas mont pelloc'h war-du ar sav-heol dindan gwarez Mari-Anna Habsburg-Loren, c'hoar Impalaer Aostria hag abadez chabistr impalaerel Itronezed Nobl Praha[6]. Erruout a reas e Praha e miz Kerzu 1794. E-pad e brantad harlu du-hont e resevas pevar priz lennegel[7] hag embann a reas div oberenn e latin a-raok en em ouestlañ, diwar goulenn an eskob Wenceslas Chlumčanský, da skrivañ ur yezhadur brezhonek e latin a voe embannet e 1800 dindan an titl latinek Grammatica latino celtica.
O tennañ splet eus al lezenn war an amnestiezh evit an divroidi embannet d'ar 26 a viz Ebrel 1802 e tistroas Alain Dumoulin d’an Erge Vras en hañv 1802. Anvet e voe, nebeut amzer goude, person e Kraon, e barrez c'henidik, d'ar 6 a viz Genver 1804. Chom a reas eno ur bloavezhig a-raok bezañ anvet da vikel meur eskopti nevez Kemper (o vodañ Kerne ha Leon hag un tamm eus Bro Dreger), ha person iliz-veur Sant-Kaourantin e Kemper.
Pouezhus eo perzh Alain Dumoulin en adreizhadur an eskopti. Brezhoneger dispar e voe embannet gantañ un oberenn a feiz “ Hent ar Barados” ha merañ a reas embannadur ur c'hatekiz nevez e brezhoneg e 1807, a zalc'he kont eus ar c'henemglev sinet e 1801 gant Napoleon hag ar Pab.
Mervel a reas d'an 11 a viz Mae 1811. Beziet eo e bered Sant-Loeiz e Kemper. Eontr bras Jozef Graveran e oa, deuet da vezañ eskob Kemper e 1840 hag a gasas e gorf da chapel ar vered.
Yezhadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]P'edo e Praha e skrivas e latin ur yezhadur eus ar brezhoneg, ma lenner :
Quin imo, longe ante ante Julii Caesaris seculum, in Britannia minori vigebat celtica lingua ; cum enim Julius Caesar quamdam urbem Britanniae minoris nomine Venetensem (gallice Vannes) obsidione teneret, saepe seaudivisse testatur Celtarem clamorem istum : torr e Benn da Cesar ; quae verba significant : frange Caesaris caput ; ea de re ipse Julius Caesar in libro suo de bello gallico sic scribit : quam terribiles sunt Britones, quando dicunt : "torr e Benn da Cesar". Inde Celticam linguam ex Germania in Angliam, ex Anglia in Britanniam minorem, migrasse ante Julii Caesaris seculum, concludere pronum est.
"Evit gwir, pell kent mare Julius Caesar e vleunias ar yezh keltiek e Breizh-Vihan ; rak p'edo Julius Caesar o sezizañ ur gêr vihan anvet Venezia (Vannes e galleg), ez eo testeniekaet e klevas alies ar youc'hadeg-mañ :torr e benn da Gaesar, ar pezh a dalvtorr e benn da Gaesar; Julius Caesar e-unan a skriv diwar-benn kement-se en e levr a-zivout ar brezelioù e Galia : "spontus eo ar Vretoned pa lavaronttorr e benn da Gaesar. Alese ez omp techet da lavaret ez eo deuet ar yezh keltiek eus Germania, eus Breizh-Veur da Vreizh-Vihan, kent amzer Julius Caesar."
Brudet eo bet Alan Dumoulin goude ar frazenn-se, dispaket evel-hen : Terribiles sunt Britones quando dicunt "Torr e benn" ! , lavaret dre fent a-wechoù.
Oberennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- (la) Encomium regni Bohemiae Genti Bohemicae dedicatum sub auspiciis Celeberrimorum nec non nobilissimorum regni Statuum [« Meuleudi da Rouantelezh Bohemia, kinniget d’ar vroad bohemian dindan paeroniezh Aotrouien veur ha brudet stadoù ar rouantelezh, Praha, Hrabian, 1797, 37p.
- (la) Musa-Bohema-Catolica, adveniente pragam Archiduce Carolo [« Awen gatolik Bohemia evit donedigezh an Archidug Charlez e Praha »], Praha, 1798, 28 p..
- (la) Grammatica latino-celtica, Praha, 1800, 194 p..
- (br) Hent ar barados : pe ar guir Voyen da savetei e Ene, Lequeet e brezoneg gant an Aotrou Al. Dumoulin, chaloni ha Person eus a guoer a Guemper, Quimper, Ty Y.J.L. Derrien 1805, ademb. 1821 ha 1834.
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Bernez Rouz, Alain Dumoulin, un prêtre breton dans la tourmente révolutionnaire, Arkae, 2011, P.6
- ↑ Jean Savina, Beleien Kerne e dibenn ar renerezh kozh..., Quimper, Imp. Jaouen, 1926, p. 89.
- ↑ Rouz 2011, p. 12-13.
- ↑ Lizhiri da berson Landudal, Dielloù departamant Penn ar bed, L250
- ↑ A. Frézet, Beleien c'hall repuet e Liege e 1793-1794, Paris, Revue d'histoire de l'église de France, 1934, p. 231-242.
- ↑ " Dre ma reer menneg din eus an urzh bet roet da gas kuit ar veleien c'hall, Péju,Gévoux,Dumoulin ha Le Gac, Disklerian a ran e pouvezimp boued dezho ha kement o deus ezhomm. O vezan em eus bet tro da anavezout o doareou spered e vin kred evito ». Praha, d'ar 24 a viz C'hwevrer 1795. Marie Anne. Dielloù Stad Bro Tchekia, PG 1795 332.
- ↑ Téphany 1870, p. 229-257.