Nestor ar C'hroniker
| Nestor ar C'hroniker | |
|---|---|
| Нестор Літописець | |
 | |
| Poltredet en iliz-veur Sant Volodymyr Kyiv gant Viktor Vasnetsov (1919) | |
| Ganedigezh | ~1056, Kyiv,  Rous Kyiv
|
| Marv | ~1114, Manati Kyyevo-Petcherska, Kyiv |
Nestor "ar C'hroniker" (ukraineg : Нестор Літописець Nestor Litopysets ; Kyiv, ~1056 – Manati Kyyevo-Petcherska, Kyiv, ~1114) a oa ur sentvuhezour ha marteze ur c'hroniker eus Rous Kyiv[1].
Prouet eo bet ez eo Nestor aozer buhezioù ar sent Boris Volodymyrovytch ha Gleb Volodymyrovytch, mibien da Volodymyr I Kyiv, ha Theododius Petcherska ((uk) Феодосій Печерський})[2].
Brudet eo ivez en un doare hengounel evel aozer Danevell ar bloaziadoù tremenet (Повість временних літ Povisti vremennyc'h lit "Danevell an hañvezhioù tremenet"), anezho ur c'hronik a-zivout Rous Kyiv adalek ar bloavezhioù 850 betek ar bloaz 1110 ; The Russian Primary Chronicle ("Kronik Kentael Rusia"), berraet e Primary Chronicle, a reer e saozneg eus an oberenn-se. Abaoe studioù bet graet adalek an XXvet kantved avat e vez dislavaret an hengoun.
En abeg da gement-se e vez graet aliesoc'h "Nestor ar Sentvuhezour" anezhañ bremañ kentoc'h eget "Ar C'hroniker", e lesanv hengounel en Ukraina hag e Rusia.
Buhez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]War-dro ar bloaz 1056 d'an abretañ e voe ganet Nestor e Kyiv. Goude marv sant Theodisius Petcherskyy ((uk) Феодосій Печерський Feodosiy Pechersʹkyy ; 1009-1074), en doa diazezet manati Petcherskyy e Kyiv, ec'h eas Nestor d'ar manati ma voe degemeret ha lakaet da ziagon.
A-feur ma tremene ar bloaziadoù e studias an doueoniezh, an henc'hresianeg, an Istor hag al lennegezh. Dre-se e troas da gendastumer darvoudoù a oa c'hoarvezet en tremened.
E-tro ar bloaz 1114 e varvas Nestor, oadet a 58 vloaz pe war-dro. Beziet e voe e mougevioù ar manati. Da sant an Iliz ortodoks e voe lakaet ; lidet e vez bep 28 a viz Gwengolo ha da eil Sul ar C'horaiz Meur, a-gevret gant bodadeg (σύναξις súnaxis en Iliz ortodoks) holl venec'h manati Petcherskyy Kyiv[3].
Ar C'hronik
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Er bloaz 1113 e voe echuet ar C'hronikoù, eleze bloaz a-raok tremenvan Nestor.
Eus Rous Kyiv e teu ar skridoù koshañ a gaver e kement mammenn a denn da Istor Rusia, pa oa Kyiv kêr-benn veur Slaved ar Reter, koulz war dachenn ar politikerezh ha hini ar sevenadur ; Danevell ar bloaziadoù tremenet (diwar lavarenn gentañ an oberenn) a reer eus an dafarad-se, a voe dastumet hag eilet e 1722 diwar urzh an tsar kozh Piotr Iañ Alekseyevitch Romanov.
Diwar zielloù manati Petcherskyy, bet embannet e 1661, e krogas al lenneien da lakaat ar C'hronik war anv Nestor, a-gevret gant Bloazdanevelloù Kyiv (Київський літопис Kyyivsʹkyy litopys), bet skrivet e-tro ar bloaz 1200 e manati Vydubytchi e Kyiv, ha gant Kronik Galitsia-Volhynia, zoken pa zanevellont darvoudoù a c'hoarvezas degadoù a vloaziadoù goude marv Nestor[4]. Un arguzenn all e voe ar ger « нестера » nestera bet kavet e deroù ar skrid anvet "Kodeks C'hlyebnykov" (Хлєбниковський список Khlyebnykovsʹkyy spysok) bet kendastumet e-tro 1575[5].
Betek an XIXvet kantved e veze lakaet ar C'hronik war anv Nestor "ar C'hroniker", hogen dre zielfenniñ an oberenn ha dre he c'heñveriañ ouzh labourioù anavet-mat diwar zorn Nestor ez eus bet kavet ez eo Istorioù ar bloaziadoù tremenet ur c'hendastum savet diwar meur a skrid koshoc'h deuet eus kronikoù meur a lec'h e Rous Kyiv[6]. Ouzhpenn se ne gaver roud ebet er C'hronikoù eus stil Nestor en e sentvuhezskridoù, ha dislavaroù zo etre an daou labour[7]. Brete a voe e-mesk al lenneien adalek ar bloavezhioù 1830 betek deroù an XXvet kantved a-zivout aozer ar C'hronikoù, hep disoc'h ebet, neuze e chomjod gant "Nestor ar C'hroniker'.
E 1953 e oa anat ne oa ket ar C'hronik diwar zorn Nestor hepken[8]. E 1981 e voe prouet ivez e oa bet ouzhpennet « нестера » da Godeks C'hlyebnykov[9]. Ne gaver ar ger-se en hini ebet eus ar pemp kentel all eus ar PVL, neuze ne c'hall bezañ bet skrivet nemet gant un eiler a grede dezhañ divinout anv an aozer.
"Nestor ar Sentvuhezour" a reer bremañ eus ar manac'h kentoc'h eget "Nestor ar C'hroniker".
Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Ar C'hronikoù
- (fr) Chronique de Nestor (Récit des temps passés). Troidigezh gant Jean-Pierre Arrignon. Toulouse : Anacharsis, 2022 (ISBN 979-10-279-0447-1)
- Mammennoù
- (en) Basilevsky, Alexander. Early Ukraine – A Military and Social History to the Mid-19th Century. Jefferson, North Carolina : McFarland, 2016 (ISBN 978-0-7864-9714-0)
- (en) Borrero, Mauricio. Russia: A Reference Guide from the Renaissance to the Present. New York : Facts on File, 2004 (ISBN 978-0-8160-4454-2)
- (en) Bushkovitch, Paul. A Concise History of Russia. Cambridge, Massachussets : Cambridge University Press, 2011 (ISBN 978-0-521-54323-1)
- (en) Christian, David. A History of Russia, Central Asia and Mongolia – Volume 1: Inner Eurasia from Prehistory to the Mongol Empire. Hoboken, New Jersey : Wiley-Blackwell, 1998 (ISBN 978-0-631-20814-3)
- (en) Cross, Samuel Hazzard & Sherbowitz-Wetzor, Olgerd P.. The Russian Primary Chronicle – Laurentian Text. Cambridge, Massachussets : The Mediæval Academy of America, 1953 • En-linenn. Kavet : 13 Meu 24.
- (en) Curta, Florin. Eastern Europe in the Middle Ages (500-1300). Leiden : Brill, 2019 (ISBN 978-90-04-34257-6)
- (en) Feldbrugge, Ferdinand J. M.. A History of Russian Law: From Ancient Times to the Council Code (Ulozhenie) of Tsar Aleksei Mikhailovich of 1649. Leiden : Brill, 2017 (ISBN 978-90-04-34642-0)
- (en) Franklin, Simon & Shepard, Jonathan. The Emergence of Russia 750-1200. London : Routledge, 1996 (ISBN 978-0-582-49091-8)
- (en) Gleason, Abbott. A Companion to Russian History. Hoboken, New Jersey : Wiley-Blackwell, 2014 (ISBN 978-1-118-73000-3)
- (en) Hanak, Walter K.. The Nature and the Image of priñsly Power in Kievan Rus’, 980-1054 – A Study of Sources. Leiden : Brill, 2013 (ISBN 978-90-04-25982-9)
- (en) Kendrick, Thomas D. A History of the Vikings. Mineola, New York : Courier Dover Publications, 2004 (ISBN 978-0-486-43396-7)
- (en) Leon Diákonos & Talbot, Alice-Mary & Sullivan, Denis F.. The History of Leo the Deacon – Byzantine Military Expansion in the Tenth Century. Washington, DC : Dumbarton Oaks Research Library and Collection, 2005 (ISBN 978-0-88402-324-1)
- (en) Levin, Eve. Sex and Society in the World of the Orthodox Slavs 900–1700. Ithaca, New York : Cornell University Press, 1995 (ISBN 978-0-8014-8304-2)
- (en) Martin, Janet. Medieval Russia, 980-1584. Cambridge, Massachussets : Cambridge University Press, 2008 (ISBN 978-0-521-85916-5)
- (en) Moss, Walter G.. A History of Russia – Volume 1: To 1917. New York : Anthem Press, 2003 (ISBN 978-1-84331-023-5)
- (en) Plokhyi Serhii. The Gates of Europe: A History of Ukraine. London : Penguin Books, 2016 (ISBN 978-0-14198-061-4)
- (en) Plokhyi Serhii. The Origins of the Slavic Nations – Premodern Identities in Russia, Ukraine, and Belarus. Cambridge, Massachussets : Cambridge University Press, 2006 (ISBN 978-0-521-86403-9)
- (en) Vernadsky, George V.. The Origins of Russia Oxford : Clarendon Press, 1959
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Plokhyi, 2006, p. 19.
- ↑ Primary Chronicle, p. 6
- ↑ (ru) нестор (Nestor) @ Православная Энциклопедия (Holloueziadur ortodoks). Kavet : 13 Meu 24.
- ↑ (en) Tolochko, Oleksiy. On "Nestor the Chronicler". In : Harvard Ulrainian Studies, levrenn 29, niv. 1/4, 2007, p. 7 • JSTOR.
- ↑ Primary Chronicle, p. 21.
- ↑ Primary Chronicle, p. 3.
- ↑ Primary Chronicle, p. 7.
- ↑ Primary Chronicle, p. 12.
- ↑ (en) Ostrowski, Donald. Textual Criticism and the Povest' vremennykh let: Some Theoretical Considerations. In : Harvard Ulrainian Studies, levrenn 5, niv. 1, 1981, p. 28 • JSTOR.