Keflusker dre enleskiñ
Gwelit an eliener zo da bep bailh
Keflusker dre enleskiñ (KDE) a reer eus ur c'heflusker a ya en-dro dre leskiñ un trelosk kondon gant harp an aer en ur gambr-leskiñ, a-benn treiñ gremm gwrezel al loskadur e gremm treloc'hel.
Da heul al leskiñ e teled an aezhennoù uhel o gwask hag o gwrezverk en ur c'henel un nerzh a vez arloet end-eeun ouzh unan eus elfennoù ar c'heflusker : ur ribouler e KDE ur c'harr-tan, unan eus lavnennoù un droellrod, pe ur gorzenn-erluskañ er c'hefluskerioù dre zazloc'h. Dre an nerzh e vez dilec'hiet an elfenn, an nerzh treloc'hel-se o tilec'hiañ elfennoù all a-benn luskañ ar mekanik en e bezh.
En ur c'harbed terket gant rodoù, monedone ar bountelloù a gas tro d'ur marbr a laka ar rodoù da dreiñ hag ar c'harbed da vont war an hent. An hevelep gwikefre a vez arveret da lakaat tro e biñsoù ur vag.
Taoladek peurliesañ eo an enleskiñ en hevelep kefluskerioù, a c'hall bout "daoubred", "pevarfred" pe "-tro" hervez an doare ; bez' ez eus avat eus kefluskerioù dre enleskiñ dizehan, evel an troellrodoù, ar c'hefluskerioù dre zazloc'h pe re ar fuzeennoù.
Disheñvel-krenn eo ar c'hefluskerioù dre enleskiñ diouzh ar re dre ezleskiñ evel an mekanikoù dre vurezh, a ya en-dro dre ul liñvenn n'eo ket bet losket : aer, dour, sodiom.
Treloskoù gremmek evel strilheoul pe c'hazeoul a vez arveret peurliesañ, abalamour d'ar feur uhel etre ar galloud hag ar pouez, a zeu eus ar c'hementad a c'hremm a zo en treloskoù kondon graet diwar direoul. Lod kefluskerioù dre enleskiñ a chom difiñv, evit kenderc'hañ tredan pe evit kas mekanikoù hezoug evel an treujerezioù ; an darn vuiañ anezho avat a vez implijet evit loc'hañ karbedoù war an douar, en aer pe war vor. Troellrodoù a vez kaset gant kefluskerioù dre enleskiñ pa vez ezhomm eus ur feur uheloc'h c'hoazh, en nijerezioù, ar biñsaskelloù, ar bigi bras hag ar ganerioù tredan bras.
Arc'hwel
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Bailh ha bountell
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
E pep bailh e vonedone ur vountell a ro nerzh-tro d'un ahel-pleg a gas ar rod
Pep bountell zo endalc'het en ur bailh ma pign ha ma tiskenn bep tro ma vez losket an trelosk. Stag outi ez eus ur vrec'henn a dreuzfurm nerzh monedone ar vountell e nerzh-treiñ dre he zroad a zo e traoñ ar bailh, a zo anvet "karter" hag a c'hall bout un tamm eus ar gambr-leskiñ pe get, hervez an doare KDE. Dre un digor er bailh ez erru an trelosk, dre un digor all ez a an aezhennoù kuit.
Perzh boutin an holl gefluskerioù dre enleskiñ eo ar pezh a c'hoarvez er gambr-leskiñ : degaset e vez ur meskaj trelosk hag aezhenn, a wasker hag a losker da genderc'hañ gremm kent skarzhañ dilerc'hioù al loskadur, a zo aezhennoù devet ha rannigoù sonnel. Dre drapigoù ez ebarzher ar meskaj er gambr, ha dre dredan pe dre wask en e losker kent e gas war-du ar pod skarzhañ.
Liestumm eo ar c'hefluskerioù dre enleskiñ, hervez ar galloud a rankont pourc'has : eus 1 betek 24 bailh pe muioc'h c'hoazh, koublet a-linennad da gas un ahel-pleg hepken, pe koublet e stumm ur V da gas daou ahel-pleg.
Treloskoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Dre loskadur un trelosk kimiel mesket gant aer ez a an holl gefluskerioù dre enleskiñ en-dro ; protoksidenn natriom N2O a vez implijet e-lec'h aer a-wechoù, evit kreskiñ galloud ar c'heflusker.
Deveret diouzh tireoul eo an treloskoù a vez implijet peurliesañ : strilheoul ha gazeoul eo ar re implijetañ ; aliesoc'h-aliesañ e lakaer ul lodenn etanol C2H5OH en trelosk kondon a-benn digreskiñ ar saotradur.
Forzh petore KDE a c'hall mont en-dro gant un trelosk aezhennek hep gwall vras a gemmoù : propan C3H8, aezh tireoul liñvennet (ATL) pe aezhennoù naturel enno ul lodenn vras a vetan CH4. Treloskoù bet kenderchet diwar plant a c'haller arverañ ivez, evel ar bevdiesel hag an etanol.
Gallus eo ivez kemmañ ar c'heflusker evit ma yafe en-dro gant hidrogen, aezhenn goad pe aezhenn c'hlaou.
Loskadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ret eo entanañ an trelosk evit ma yafe ur c'heflusker dre enleskiñ en-dro ; dre ur fulenn-dredan e reer er c'hefluskerioù a ya en-dro gant strilheoul, pe dre waskañ ar gazeoul er c'hefluskerioù diesel.
Kalz gwrez a vez kenderc'het gant al loskadur, kevret gant burezh, dioksidenn garbon CO2 hag aezhennoù arall uhel-kenañ o gwrez en abeg ma 'z int bet gwasket.
- KDK dre strilheoul
Ur meskaj strilheoul hag aer a zegaser er bailh dre drapigoù kent e waskañ betek 1,28 MPa d'ar muiañ. P'eo bet gwasket ar meskaj ha p'emañ ar vountell tost da benn ar bailh ez entaner an trelosk dre un eliener a zo maget gant un daspugner ; perzh an eliener eo kas tredan an daspugner (pe ur ganer arall) betek ar voltadur rekis, a zo etre dek mil ha tregont mil volt. Diwar nerzh an darzhadenn e tiskenn ar vountell da gregiñ gant ur c'helc'hiad nevez.
- KDK diesel
N'eus ket ezhomm a dredan en hevelep kefluskerioù : dre ar gwask hag ar wrez e vez entanet an trelosk. Tremen 2,5 MPa eo ar gwask rekis.
Aer hepken a vez degaset er bailh, ha pa vez ar gwask tost d'e uc'hekañ e strinker ur vurezh gazeoul er bailh dre un ensinkler : diouzhtu e tarzh an trelosk neuze. Evit aesaat loc'hañ an argerzh e vez tommet ar gambr-leskiñ a-drugarez d'un eliener raktommañ.
Didalvez eo an daspugner evit al leskiñ neuze, met servij a ra evit ar raktommañ, ar pompañ trelosk, hag evit ardivinkoù tredanel ar c'harbed ; aliesoc'h-aliesañ e talvez evit magañ an ardivinkoù elektronek a reoilh al loskadur a-benn ma vije efedusoc'h ha ma saotrfe nebeutoc'h.
KDE daoubred
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Pignat ha diskenn eo daou bred kelc'hiad hevelep kefluskerioù ; diaser eo diwezh al loskadur ha deroù ar gwaskadur. Kloz eo ar c'harter, a zo un tamm eus ar gambr-leskiñ ma talvez da gambr-waskañ.
Arc'hwel
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
 KDE daoubred |
|
Arver
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Setu perak ne vez arveret hevelep kefluskerioù koulz nemet evit mekanikoù hezoug al liorzhañ hag evit kas karbedoù skañv evel traktorioù gwilcher, marc'hoù-houarn dre-dan pe bigi o c'heflusker ezvourzh.
Ledanoc'h eo arver ar c'hefluskerioù daoubred diesel, er greanterezh (mekanikoù bras, sammgirri arbennik) hag er verdeadurezh. Abaoe ar bloavezhioù 1980 ne vez mui kaset kirri-tan gant KDE-où daoubred en Europa ar C'hornôg ; betek 1991 avat e kendalc'has ar c'henderc'hañ en Europa ar Reter.
Emañ an embregerezh saoz Lotus Cars o sevel ur c'heflusker dre enleskiñ daoubred a vefe efedusoc'h eget ar re bevarfred[1].
KDE pevarfred
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Arc'hwel
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Pevar fred zo dre gelc'hiad, ur c'helc'hiad o vout pevar lec'hiadur ar vountell er bailh : laez - traoñ - laez - traoñ. Lod kefluskerioù a losk an trelosk dre un eliener, lod all zo diesel.
 KDE pevarfred 1 - Degas • 2 - Gwaskadur 3 - Loskadur ha deled • 4 Skarzhadur |
| ||||||||||||
Evel re ar c'hefluskerioù daoubred eo padelezh ar c'helc'hiad, etre 750 ha 1000 anezho a c'hoarvez bep munutenn pa vonedone ar vountell hep kas ar mekanik en e bezh.
Dre ar c'harterad eoul a zo e traoñ ar c'heflusker e vez lenkret ar bailh, distag eo red an eoul diouzh hini an trelosk, alese nebeutoc'h a saotradur.
KDE-tro Wankel / Paschke
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E 1929 ez ijinas an Alaman Felix Wankel un doare KDE ma tro ar vountell er bailh e-lec'h pignat ha diskenn. Diwar ar mennozh-se e voe savet un eil KDE-tro e 1957 gant Hanns Dieter Paschke ; ar c'heflusker-tro-se eo a anver "keflusker-tro Wankel" hiziv an deiz c'hoazh.
Evel ur c'heflusfer pevarfred e ya en-dro, diwar ur meskaj strilheoul hag aer, hogen disheñvel-krenn diouzh ar re voutin eo e ribouler.
Arc'hwel
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
1. Intake = Degas, 2. Compression = Gwaskadur, 3. Ignition = Loskadur, 4. Exhaust = Skarzhadur
# Korzenn an degas # Korzenn ar skarzhañ # Stator # An teir c'hambr # Kraouenn # Bountell (rotor) # Kurunenn # Ezkreizadezh an ahel-pleg #Eliener
E pevar lec'h disheñvel e c'hoarvez ar pevar fred en ur c'heflusker Wankel, an holl anezho en ichou a zo etre speurenn ar bailh hag ur vountell dric'hostez, anvet "rotor", a dro ennañ ha tro-dro d'un ahel kammgreizet.
Dre he stumm tric'hornek e krou ar vountell teir c'hambr er bailh, ar braster anezho o kemmañ hervez lec'h ar vountell ; tost pe dostoc'h da speurenn ar bailh e vez pep talenn a-feur ma tro ar rotor, alese ar peder fazenn : degas, gwaskañ gant ur feur uhel, loskadur en ur gambr vihan, deledañ.
E kreiz ar rotor ez eus un ahel dentek ; dentek ivez eo kurunenn greiz ar rotor, a dro tro-dro d'an ahel ha tro-dro da ziabarzh ar bailh. Teir gwech buanoc'h eget kurunenn ar rotor e tro an ahel (B war ar skeudenn a-gleiz), ha kempred eo tro an ahel gant hini beg A ar rotor : dre ur wikefre a zo stag ouzh unan eus kostezioù ar bailh e kempenner an c'hweladur ar rotor evit ma vefe 1/3 eus hini an ahel. War-eeun d'an ahel ez a nerzh ar gwask a vez war ar rotor.
Aesoc'h eo kompren arc'hwel KDE Wankel/Paschke pa seller, war ar skeudenn a-zehoù, ouzh ar c'hambroù a vez ganet gant c'hweladur ar rotor kentoc'h eget ouzh ar rotor e-unan : splann eo natur ar c'heflusker-se neuze, a c'haller deskrivañ evel unan a ya en-dro dre gambroù kemm-digemm o dalc'had a-feur ma tro ar rotor. Tra ma tro hennezh e tosta pep hini eus e gostezioù da speurenn ar bailh kent pellaat en-dro, alese ur gwaskadur hag un deledañ evel e bailh ur c'heflusker "klasel" ma pign ha ma tiskenn ar vountell. Atav ez ar galloud da greiz ar rotor, a zo gwenn war ar skeudenn, ha neuze d'an ahel war-eeun.
En ur c'heflusker pevarfred klasel e c'hoarvez ul loskadur dre vailh evit daou c'hwel an ahel-pleg, da lavaret eo 1/2 loskadur dre c'hwel an ahel-pleg ; KDE Wankel a ra ul loskadur dre c'hwel an ahel, da lavaret eo e c'han nerzh ur wech dre arc'hwel ar beg A ha teir gwech dre arc'hwel an ahel B. Galloudusoc'h neuze eo KDE Wankel eget forzh pe KDE pevarfred klasel heñvel e vailhad (e [[metr|cm3) a dro d'an hevelep hanren (e troioù/mn), heñvel e vent (hirder x ledander x uhelder) hag heñvel e bouez (e kilogrammoù).
Buanoc'h eget ar c'hefluskerioù klasel e tro ar re Wankel, peogwir ez eus nebeutoc'h ag elfennoù o c'houzañv an nerzh a vez ganet. Etre 6 500 ha 10 000 tro/mn eo hanren ur Wankel, pa vez 5 500 - 6 000 tro/mn ar muiañ ma c'hall ar c'hefluskerioù boutin gouzañv hep terriñ.
 |
 Marc'h-tan 294 cm3 Hercules Wankel 2000 |
Arver
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Er bloavezhioù 1970 e voe lakaet karbedoù kaset gant kefluskerioù Wankel war ar marc'had : kirri-tan, marc'hoù-tan, kirri-erc'h da skouer. Buan avat e voe paouezet gant ar c'henderc'hañ, abalamour da heuliadoù ar stroñs tireoulel a c'hoarvezas e 1973 – re latous e oa ar c'hefluskerioù-se. Kendelc'her a reas an ti gall Citroën da labourat war ur c'heflusker Wankel/Paschke betek ma voe prenet gant Peugeot e 1980 ; Japaniz a yeas pelloc'h, an ti Mazda o c'hounez ar redadeg 24 eurvezh ar Mañs e 1991 gant ur Mazda 787B (KDE-tro pevar rotor ennañ, 700 marc'h-nerzh/521,99 kW a c'halloud) hag o fardañ ar Mazda RX-816 eus 2003 betek 2012 – 1300 cm3, 238 marc'h-nerzh/177,5 kW da 9 500 tro/mn, met re saotrus hervez reol Euro 5 Unaniezh Europa.
En tu all d'ar redadegoù kirri, ma vez kefluskerioù Mazda-Wankel trec'h war an dachenn, ez eus bet kenderc'het ha gwerzhet kirri-tan betek 2012. Hiziv an deiz e labour ar c'hompagnunezhioù war kefluskerioù Wankel bihan evit astenn diamzalc'h ar c'hirri hiron.
Marc'hoù-tan zo bet ivez etre 1974 ha 1992, kenderc'het ha kenwerzhelet gant an ti alaman Hercules, an ti japanat Suzuki hag an ti saoz Norton.
Adalek dibenn ar bloavezhioù 1960 e voe arveret kefluskerioù Wankel e greanterezh an aerlistri gant ar gompagnunezh amerikan Lockheed. An Alamaned a yeas da heul e kreiz ar bloavezhioù 1970. Hiziv an deiz ez eus kefluskerioù-tro en aerlistri didud (drones) hag e kalzik kirri-nij bihan.
Galloud
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ar "marc'h-nerzh" eo an unanenn a vez implijet ez-kenwerzhel evit muzuliañ galloud ur c'heflusker ; n'eo ket unan eus unanennoù reizhiad etrebroadel unanennoù ar fizik.
Gwelloc'h eo muzuliañ ar galloud e wattoù :
- ur marc'h-nerzh europat = 735,5 W pe 0,7355 kW, alese 1 kW = 1,360 marc'h-nerzh ;
- ur marc'h-nerzh saoz = 745,7 W, pe 0,7457 kW, alese 1 kW = 1,341 marc'h-nerzh.
E Bro-C'hall ne c'hall ket KDE ur marc'h-houarn dre-dan bout galloudusoc'h eget 4 kW (2,942 marc'h-nerzh), hini ur marc'h-tan bout galloudusoc'h eget 100 kW (136 marc'h-nerzh). War-dro 85 kW/115 marc'h-nerzh eo galloud ur c'harr-tan krenn 1900 cm3 bailhad e geflusker diesel hiziv an deiz. Galloudusañ karr-tan zo war ar marc'had gall eo ar Bugatti Veyron, ennañ ur c'heflusker dre enleskiñ 16 bailh, 7 993 cm3, 882,6 kW (1 200 marc'h-nerzh).
Efedusted
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]War-dro 43% eo efedusted ur c'heflusker dre enleskiñ, da lavaret eo 43% hepken eus ar gremm a c'haner dre loskadur a vez treuzfurmet e gremm treloc'hel evit gwir. Kollet eo ar 67% all neuze, e gwrez pergen, hag e tarav er mekanik a-bezh[2].
Klasket ez eus bet adtapout ul lodenn eus ar gremm-se, e meur a zoare.
- Arverañ ensinklerioù er c'hefluskerioù dre strilheoul evel er re ziesel, evit ma vije lonket nebeutoc'h a drelosk bep kelc'hiad.
- Kreskiñ ar gwask en ur zigreskiñ ar c'hementad a drelosk dre adkas er bailh ul lodenn eus an aezhennoù losket, a-drugarez d'un droellvoustrer : e 1963 e voe ijinet an Turbocharger gant ar gompagnunezh amerikan Oldsmobile evit KDE pevarfred dre strilheoul he c'hirri-tan F85 Cutlass, e 1978 e voe arveret an Turbokompressor e keflusker diesel ar c'hirri alaman Mercedes-Benz 300SD. Hiziv an deiz ez eus troellvoustrerioù en darn vuiañ eus ar c'hirri-tan diesel, evit gwellaat o galloud en ur zigreskiñ o bevezadur ; dilezet eo bet er c'hefluskerioù nann-diesel.
- Emañ ar saver kirri alaman BMW o labourat abaoe 2005 war e ijinenn anvet Turbosteamer a-benn adtapout ar gwrez a vez kollet er c'heflusker. Stag eo an Turbosteamer ouzh podoù-skarzhañ ha reizhiad yenaat ar c'harr evit atoriñ betek 80% eus ar wrez a zo eno ; dre un droellrod e kas ar gremm-se da ahel-pleg ar c'harr. War-dro 15% eo ar c'hresk en efedusted an trelosk, ha muioc'h c'hoazh a-feur ma kresk ha ma stabila tizh ar c'harr[3],[4].
Saotradur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Pep KDE a saotr an aer abalamour ma ne vez ket peurlosket an trelosk. Dioksidenn garbon CO2, huzil ha dour a vez eztaolet en aergelc'h an Douar, ar pezh a c'hall degas kleñvedoù e korf an den. Gwashoc'h c'hoazh e vez an anadenn gant kefluskerioù kozh pe reizhet fall. Monoksidenn garbon CO a vez eztaolet ivez, koulz ha benzen C6H6 ha butadien C4H6, a zo arvarus evit yec'hed an den ivez.
Klasket ez eus bet digreskiñ saotradur an aergelc'h dre greskiñ ar c'hementad ag aer a zo en trelosk, hogen oksidennoù nitrogen NOx a vez eztaolet neuze, a zo arvarus koulz evit an dud hag ar plant hag a genderc'h ozon O3 ; fall eo an ozon-se evit ar yec'hed, petra bennak ma 'z eo arabat e zroukveskañ gant an ozon a zo etre stratosfer ha mezosfer an aergelc'h : an hevelep hini eo, a zo arvarus pa chom a-rez an douar hag a warez ar blanedenn diouzh skinoù dreistmouk an Heol.
Sulfur a vez en treloskoù, a genderc'h monoksidenn sulfur SO ha dioksidenn sulfur SO2, en em vesk gant dour an aergelc'h hag a gouez war an Douar dindan stumm glav trenk.
Aliesoc'h-aliesañ e vez savet ar c'hefluskerioù dre enleskiñ en doare ma n'int ket ken galloudus eget ma c'hallfent bout, evit ma saotrfent nebeutoc'h : un tamm eus an efedusted zo lonket gant gwikefreoù evel ar podoù-skarzhañ treluskek a zigresk eztaoladur aezennoù ha rannoùigoù saotrus.
Dre greskiñ feur ar gwask ha dre reoliañ gwelloc'h degas an trelosk e vez graet bremañ kefluskerioù bihan evit ar c'hirri-tan, a zo ken galloudus hag ar re vrasoc'h a oa un nebeud bloavezhioù zo ; ne saotront ket kement.
Dazont
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Keit ha ma vo treloskoù kondon e vo kefluskerioù dre enleskiñ. Dre ma teu an treloskoù-se da vout raloc'h-ralañ ha keroc'h-kerañ e klasker doareoù nevez d'o zapout e lec'hioù na c'halled ket tizhout gwechall (en tachennoù pennahelat, donoc'h en douar, er skilt).
Mui-ouzh-mui a gefluskerioù hiron zo bremañ, ha lod kefluskerioù dre dredan hepken, e kirri an dud ; listri kaset gant kefluskerioù derc'hanel zo abaoe pellik zo. An aerlistri e vo ar c'harbedoù diwezhañ a ray gant treloskoù kondon, pa n'ouzer ket o c'has e doare all evit ar mare.
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ Lotus Cars (en)
- ↑ (en) ECEN
- ↑ (en) Paultan
- ↑ (fr) Moteur Nature