Ger kevrennek
Ur ger kevrennek zo anezhañ ur ger bet savet diwar daou vorfem distag pe muioc'h.
Rummadur steroniel
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Kevrennadur pennek
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]An darn vrasañ eus ar gerioù kevrennek a vez savet diwar ur penn, da lâret eo an elfenn a ro ar ster ledan d'ar ger kevrennek, hag ar spisaerion a dalvez da dermeniñ ster ar penn-se. Graet e vez pennek (saoz. endocentric) eus gerioù kevrennek a seurt-se rak tennañ a ra o ster da ster an elfenn pennañ a zo enne. Da skouer e brezhoneg ti-post, hag a zo un ti (da lâret eo ur savadur) a dalvez da gas ha resev lizhiri (post). Un doare ti ispisial an hini eo.
Kevrennadur dibenn
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Gerioù kevrennek all n'o deus penn ebet, avat ha ne c'heller ket divinout ster ar ger kevrennek en e bezh dre dielfennañ ster ar morfemoù a zo ennañ. Da skouer, e saozneg ar ger blue-collar « kolier glas, micherour » n'eo nag ur seurt « gouzougenn, kolier » (collar) nag un doare « glas » (blue). Hervez an termenadur o tont diwar ar sañskriteg e veze graet bahuvrihi eus seurt gerioù kevrennek. Hiriv e reer kentoc'h gant an termen « kevrennadur dibenn » (saoz. exocentric) o tiskwel n'o deus ar gerioù kevrennek-se penn yezhoniel ebet hag e teu ster ar ger eus er-maez eus ster ar morfemoù a zo ennañ.
Ouzhpenn-se ne denn ket dre ret rummad yezhadurel ar ger kevrennek da hini ebet eus rummadoù ar morfemoù a zo ennañ. Da skouer, e saozneg ur must-have a vez renket e-touez an anvioù-kadarn daoust ha ma 'z eo must ha have verboù o-daou.
Ret eo ivez ober an diforc'h etre ar c'hevrennadur diouzh un tu hag an deveradur, diouzh an tu all, e lec'h ma vez staget morfemoù stag (pe kengerioù) ouzh morfemoù distag .
Reolennoù ar c'hevrennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Meur a doare disheñvel zo da sevel gerioù kevrennek hervez ar yezhoù.
Er yezhoù dezrannel-rik ar gerioù kevrennek a zo anezhe heuliadoù elfennoù an eil war-lerc'h eben hep liamm na verk ebet kenetreze, da skouer ki-dour (ki + dour hep elfenn ebet all).
Er yezhoù sintezel, diouzh an tu all, e c'hell bezañ merket al liamm etre bep elfenn er ger kevrennek. En alamaneg, da skouer, ez eo merket evel genitivel an elfenn Kapitäns (<nominativel: Kapitän) er ger kevrennek Kapitänspatent evit diskuilh ez eo penn ar ger kevrennek an elfenn Patent « breved ».
Techet e vez ar yezhoù enteuzel da grouiñ gerioù kevrennek hir-tre dre pegañ meur a vorfem an eil war lerc'h eben. Met gouest int ivez da sevel gerioù kevrennek hep ouzhpennañ seurt morfemoù. Da skouer, ar ger japanek 神風 kamikaze a zo savet diwar daou anv-kadarn nemetken: kami « doue ; spered » ha kaze « avel ».
Rummadur ereadurel
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Kevrennadur anv-anv
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]An darn vrasañ eus yezhoù ar bed a implij anvioù-kadarn kevrennek hag a-wechoù ivez anvioù-gwan kevrennek. Lec'hiet e vez penn ur ger kevrennek hervez an doare ma vez techet ur yezh bennak da urzhiañ ar spizerioù e-keñver plas an arguzennoù pennañ (renadur ar penn). Diouzh un tu, ez eus yezhoù hag a zo techet da lakaat ar spizerioù da gentañ hag an arguzennoù pennañ (penn ar rannfrazenn) da heul (saoz. left-branching language), ha diouzh an tu all ez eus yezhoù all a ra ar c'hontrol-mik o lakaat ar spizerioù da heul ar penn (saoz. right-branching language). Da skouer:
- Nederlandeg:
- tandenborstel « broust-dent » (spizer: tanden « dent » + penn: borstel « broust »)
- Portugaleg:
- boquiaberta « e c'henoù digor, balc'h e c'henoù » (penn: boca « genoù » + spizer: aberta « digor »)
Ret eo anzav, memestra, n'eo ket ken sklaer an traoù atav rak an darn-vrasañ eus yezhoù ar bed a ra kentoc'h gant un urzh evit traoù zo dre vras met a c'hell ober gant un urzh kontrol evit traoù all. Gwir eo kement-mañ ivez evit ar reolennoù a dalvez da sevel gerioù kevrennek.
Kevrennadur verb-anv
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Un doare ger kevrennek a gaver gwall alies e-touez holl yezhoù ar bed a vez savet diwar ur verb (displeget peurliesañ evel-hen: trede gour unander en amzer a-vremañ) mui un anv-kadarn (alies a-walc'h liester, met ivez en unander a-wechoù).
Stank-tre e vez kavet seurt gerioù kevrennek, da skouer rascacielos « skraber-oabl » e spagnoleg pe grattacielo en italianeg (drevezadennoù hervez patrom ar saozneg skyscraper).
Ar saozneg, er c'hontrol, a ra kentoc'h gant un doare kevrennadur verb-anv ispisial e lec'h ma vez enteuzet arguzenn ar verb er verb e-unan ha dioutañ e vez savet un anv-verb achuet e -ing (merk ar gerondivenn) evel breastfeeding « bronnañ bugale », finger-pointing, hag all.
Araogennoù kevrennek
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]N'eo ket ral kavout araogennoù kevrennek savet diwar un anv-kadarn hag un araogenn pe ul lerc'henn (saoz. ) hervez ar yezh, da skouer:
- on top of (saozneg: araogenn + anv-kadarn (+araogenn))
- "war-c'horre" (brezhoneg: araogenn + anv-kadarn)
- no naka ni (japaneg: anv-kadarn + goudeenn).
Skouerioù all
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Brezhoneg:
- dourgi (liester amreizh: dourgon; < dour + ki, liester kon)
- ki-dour (liester reizh: chas-dour)
- beg-hir
- biñsaskell (pe helikoptaer)
- marc'h-du