Vogalennoù a gentañ renk : diforc'h etre ar stummoù
Neal (kaozeal | degasadennoù) DDiverradenn ebet eus ar c'hemm |
Neal (kaozeal | degasadennoù) DDiverradenn ebet eus ar c'hemm |
||
| Linenn 11: | Linenn 11: | ||
[[Skeudenn:Cardinal vowel chart-common(png).svg|thumb|190px|A more commonly seen schematic diagram of highest tongue positions of cardinal vowels]] |
[[Skeudenn:Cardinal vowel chart-common(png).svg|thumb|190px|A more commonly seen schematic diagram of highest tongue positions of cardinal vowels]] |
||
Termenet e vez teir eus ar vogalennoù a gentañ renk (anvet a-wezhoù "vogalennoù korgn") hervez bep o [[lec'h distagañ]]: |
|||
Three of the cardinal vowels, {{IPA|[i]}}, {{IPA|[ɑ]}} and {{IPA|[u]}} have articulatory definitions. [i] is produced with the tongue as far forward and as high in the mouth as is possible (without producing friction), with spread lips. {{IPA|[u]}} is produced with the tongue as far back and as high in the mouth as is possible, with pursed lips. This sound can be approximated by adopting the posture to whistle a very low note, or blow out a candle. {{IPA|[ɑ]}} is produced with the tongue as low and as far back in the mouth as possible. |
|||
: {{IPA|[i]}}: produet gant ar teod an [[vogalenn serr|uhelañ]] hag ar muiañ [[vogalenn a-raok|a-raok]] posubl er genoù en ur leuskel an aer da redek hep daravat ha gant an [[Gweuzadur|diweuz]] plaen pe stegn; |
|||
The other vowels are 'auditorily equidistant' between these three 'corner vowels', at four degrees of aperture or 'height': close (high tongue position), close-mid, open-mid, and open (low tongue position). The [[Ngwe]] language of [[West Africa]] has been cited as a language with a vowel system that has 8 vowels which are rather similar to the 8 primary cardinal vowels (Ladefoged 1971:67). |
|||
: {{IPA|[ɑ]}}: produet gant ar teod an [[vogalenn digor|izelañ]] hag ar muiañ [[vogalenn a-dreñv|a-dreñv]] posubl er genoù en ur leuskel an aer da redek hep daravat; |
|||
: {{IPA|[u]}}: produet gant ar teod an [[vogalenn serr|uhelañ]] hag ar muiañ [[vogalenn a-dreñv|a-dreñv]] posubl er genoù en ur leuskel an aer da redek hep daravat ha gant an diweuz [[rontder (yezhoneizh)|rontaet]]; |
|||
Termenet e vez ar vogalennoù a gentañ renk all hervez lec'hiadur an teir vogalenn diazez ([i,ɑ, u] dre isrannañ egor ar genoù a-serzh e tammoù heñvel o hirder evel-hen: |
|||
: Pevar derez digoradur ue uhelder: |
|||
:: close (teod uhelañ) |
|||
:: close-mid |
|||
:: open-mid |
|||
:: open (teod izelañ). |
|||
Ouzhpenn e vez isrannet egor ar genoù dre e hed evel-hen: |
|||
: $Pevar derez digoradur ue uhelder: |
|||
These degrees of aperture plus the front-back distinction define 8 reference points on a mixture of articulatory and auditory criteria. These eight vowels are known as the eight 'primary cardinal vowels', and vowels like these are common in the world's languages. |
These degrees of aperture plus the front-back distinction define 8 reference points on a mixture of articulatory and auditory criteria. These eight vowels are known as the eight 'primary cardinal vowels', and vowels like these are common in the world's languages. |
||
Stumm eus an 30 Mez 2007 da 09:58
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ.
Er yezhoniezh e vez implijet an termen vogalenn a gentañ renk (saoz.: cardinal vowel) war tachenn ar fonologiezh hag ar fonetik evit komz eus ur rumamd vogalennoù resis hag a dalvez da daveennoù diazez evit gallout deskrivañ lec'h distagañ holl vogalennoù ur yezh resis, da skouer bez e c'heller deskrivañ ar vogalenn "i" e brezhoneg dre he c'heñveriañ gant ar voagelenn a gentañ renk [i].
A cardinal vowel is a vowel sound produced when the tongue is in an extreme position, either front or back, high or low. The current system was systematised by Daniel Jones in the early 20th century, though the idea goes back to earlier phoneticians, notably Ellis and Bell.
.svg)
.svg)
Termenet e vez teir eus ar vogalennoù a gentañ renk (anvet a-wezhoù "vogalennoù korgn") hervez bep o lec'h distagañ:
- [i]: produet gant ar teod an uhelañ hag ar muiañ a-raok posubl er genoù en ur leuskel an aer da redek hep daravat ha gant an diweuz plaen pe stegn;
- [ɑ]: produet gant ar teod an izelañ hag ar muiañ a-dreñv posubl er genoù en ur leuskel an aer da redek hep daravat;
- [u]: produet gant ar teod an uhelañ hag ar muiañ a-dreñv posubl er genoù en ur leuskel an aer da redek hep daravat ha gant an diweuz rontaet;
Termenet e vez ar vogalennoù a gentañ renk all hervez lec'hiadur an teir vogalenn diazez ([i,ɑ, u] dre isrannañ egor ar genoù a-serzh e tammoù heñvel o hirder evel-hen:
- Pevar derez digoradur ue uhelder:
- close (teod uhelañ)
- close-mid
- open-mid
- open (teod izelañ).
Ouzhpenn e vez isrannet egor ar genoù dre e hed evel-hen:
- $Pevar derez digoradur ue uhelder:
These degrees of aperture plus the front-back distinction define 8 reference points on a mixture of articulatory and auditory criteria. These eight vowels are known as the eight 'primary cardinal vowels', and vowels like these are common in the world's languages.
The lip positions can be reversed with the lip position for the corresponding vowel on the opposite side of the front-back dimension, so that e.g. Cardinal 1 can be produced with the rounding for Cardinal 9, etc.; these are known as 'secondary cardinal vowels'. Sounds such as these are less common in the world's languages. Other vowel sounds are also recognised on the vowel chart of the International Phonetic Alphabet.
Table of cardinal vowels
In the IPA's number chart, the cardinal vowels have the same numbers used above, but added to 300.