Abc'hazeg

Abc'hazeg; (Aҧсуа, Aṗsua)
Perzhioù
Komzet e :	Georgia, Rusia, Turkia
Rannved :	Abc'hazia
Komzet gant :	105 000 er c'haokaz; 100 000 - 500 000 e Turkia
Renkadur :	goude 100
Familh-yezh :	Yezhoù kaokazek; Kaokazeg ar gwalarn; Abc'hazeg-abazeg; Abc'hazeg;
Statud ofisiel
Yezh ofisiel e :	Abc'hazia
Akademiezh :	hini ebet
Kodoù ar yezh
ISO 639-1	ab
ISO 639-2	abk
ISO 639-3
Kod SIL	ABK
	Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh.

Ur yezh kaokazek eus skourr yezhoù kaokazek ar gwalarn eo an abc'hazeg (aҧсуа pe aṗsua) komzet gant tro-dro da 600 000 den en Abc'hazia (80 000), biz Turkia (500 000) ha Jorjia (20 000).

Yezh ofisiel Abc'hazia eo an abc'hazeg.

Daoust d'an diforc'hioù e-keñver o geriaoueg, ez eo ken tost-tre yezhadur an abc'hazeg d'an abazeg ma c'heller komz eus div rannyezh eus un hevelep yezh.

Teir rannyezh abc'hazek pennañ zo :

abjouyeg (abzhuy) ;
bzipeg (bzyp) ;
sadzeg (sadz : Turkia).

Lizherenneg ha distagadur

Implijet e vez al lizherenneg kirillek gant meur a lizherenn pe divgrafenn arbennik ouzhpenn, betek 64 lizherenn en holl el lizherenneg a-vremañ :

Skrivet eo bet an abc'hazeg gant al lizherenneg kirillek abaoe 1862. Er bloavezhioù 1920-1930 e oa bet kroget d'ober gant al lizherenneg latin. Dindan beli an ez-Unaniezh Soviedel e veze implijet al lizherenneg c'heorgek adal 1937. Bremañ avat ez eo bet skrivet ar yezh gant al lizherenneg kirillek enni lizherennoù ispisial evit sonennoù na vezont ket kavet er rusianeg abaoe 1954.

Setu talvoudegezh pep lizherenn el lizhernneg a-vremañ. Evit a sell ouzh an arouezioù arbennik :

ь da heul ul lizherenn a dalvez evit merkañ ar staonekadur
ә da heul ul lizherenn a dalvez evit merkañ ar gweuzadur
al lostig a dalvez evit merkañ

stumm plaen (nann dre strakal) ar c'hensonennoù dre serriñ /p, t, k/ (ҧ, ҭ, қ) keit ha ma vez implijet al lizherennoù dilost (п, т, к) evit merkañ ar c'hensonennoù distaget dre strakal (p', t', k')

stumm dre strakal ar c'hensonennoù dre fic'hal /t͡ʃʼ, t͡sʼ/ (ҷ, ҵ), keit ha ma vez implijet al lizherennoù dilost (ч, ц) evit merkañ ar plaen (nann dre strakal) /t͡ʃʰ, ͡sʰ/.

Notenn : Er pennad-mañ eo bet implijet ar stumm kozh Ҧ ҧ e lec'h al lizherenn П п gant ul lostenn dre ma n'eus ket anezhi en unicode.

Al lizherenneg abc'hazek a-vremañ

Lizherenn	LFE
А а	/a/
Б б	/b/
В в	/v/
Г г	/ɡ/
Гь гь	/ɡʲ/
Гә гә	/ɡʷ/
Ӷ ӷ	/ɣ ~ ʁ/
Ӷь ӷь	/ɣʲ ~ ʁʲ/
Ӷә ӷә	/ɣʷ ~ ʁʷ/
Д д	/d/
Дә дә	/dʷ/ [d͡b]
Е е	/ɛ/
Ж ж	/ʐ/
Жь жь	/ʒ/
Жә жә	/ʒʷ/
З з	/z/

Lizherenn	LFE
Ӡ ӡ	/d͡z/
Ӡә ӡә	/d͡ʑʷ/
И и	/j, jɨ, ɨj, i/
К к	/kʼ/
Кь кь	/kʼʲ/
Кә кә	/kʼʷ/
Қ қ	/kʰ/
Қь қь	/kʲʰ/
Қә қә	/kʷʰ/
Ҟ ҟ	/qʼ/
Ҟь ҟь	/qʼʲ/
Ҟә ҟә	/qʼʷ/
Л л	/l/
М м	/m/
Н н	/n/
О о	/o/

Lizherenn	LFE
П п	/pʼ/
Ԥ ԥ	ṗ /pʰ/
Р р	/r/
С с	/s/
Т т	/tʼ/
Тә тә	/tʼʷ/ [tʼ͡pʼ]
Ҭ ҭ	/tʰ/
Ҭә ҭә	/tʷʰ/ [t͡pʰ]
У у	/w, wɨ, ɨw, u/
Ф ф	/f/
Х х	/x ~ χ/
Хь хь	/xʲ ~ χʲ/
Хә хә	/xʷ ~ χʷ/
Ҳ ҳ	/ħ/
Ҳә ҳә	/ħʷ/
Ц ц	/t͡sʰ/

Lizherenn	LFE
Цә цә	/t͡ɕʷʰ/
Ҵ ҵ	/t͡sʼ/
Ҵә ҵә	/t͡ɕʼʷ/
Ч ч	/t͡ʃʰ/
Ҷ ҷ	/t͡ʃʼ/
Ҽ ҽ	/t͡ʂʰ/
Ҿ ҿ	/t͡ʂʼ/
Ш ш	/ʂ/
Шь шь	/ʃ/
Шә шә	/ʃʷ/
Ы ы	/ɨ/
Ҩ ҩ	/ɥ ~ ɥˁ/ (< */ʕʷ/)
Џ џ	/d͡ʐ/
Џь џь	/d͡ʒ/
Ь ь	/ʲ/
Ә ә	/ʷ/

Un tañva eus ar yezh

Frazennoù talvoudus

Demat Мшыбзиа • Mont a ra? Шәышҧаҟоу? • Noz vat Аҵх алыҧха шәоуаат • Mar plij Сшәыҳәоит иҟалозар • Kenavo Абзиараз • Ya Ааи • Nann Мамау • Mat eo Бзиоуп • Trugarez Иҭабуп • Petra eo hoc'h anv? Ишәыхьӡузеи? • … eo ma anv Сара исыхьӡуп... • Eus pelec'h oc'h? Шәабатәиу? • Eus Europa on. Европантәиуп

Ar raganvioù (Ахаҿқәа)

Me Сара • Te Уара (gourel) / Бара (gwregel) • Eñ Иара • Hi Лара • Ni Ҳара • C'hwi Шәара • Int Дара

Goulennoù (Азҵаарақәа)

Piv? (113) Дазусҭада? • Piv eo den-mañ? Дазусҭада ани? • Petra? Изакәи? • Petra eo an dra-mañ? Ари закәи? • Pelec'h? Иаба? • Pelec'h emañ ar privezioù? Атуалет абакоу? • Pell Ахара • Tost Ааигәа • Penaos? Ишҧа? • Pegoulz? Ианба? • Pegement? Шака? • Pe(hini)? Иарбан?

Devezhioù ar sizhun (Амчабыжь амшкәа)

Dilun Ашәахьа • Dimeurzh Аҩаша • Dimerc'her Ахаша • Diriaou Аҧшьаша • Digwener Ахәаша • Disadorn Асабша • Disul Амҽыша

Ar mizioù (Амшынҵа, Акалендар)

Daou doare zo da envel ar mizioù : unan levezonet gant an anvioù rusek / unan hengounel.

Miz Genver Ианвар / Ажьырыҳәа • Miz C'wevrer Феврал (pe Ҧеруал) / Жәабран • Miz Meurzh Март / Жәажәкыра • Miz Ebrel Апрел /Мшаҧымза • Miz Mae Маи / Лаҵара • Miz Mezheven Ииун / Рашәара
Miz Gouere Ииул / Ҧхынгәы • Mizt Eost Август / Нанҳәа • Miz Gwengolo Сентиабр / Цәыббра • Miz Here Октиабр / Жьҭаара • Miz Du Ноиабр / Абҵара • Miz Kerzu Декабр / Ҧхыҷкәын

An niveroù (Ахыҧхьазара)

Unan Акы • Daou Ҩба • Tri Хҧа • Pevar Ҧшьба • Pemp Хәба • C'hwec'h Фба • Seizh Быжьба • Eizh Ааба • Nav Жәба • Dek Жәаба
Unnek Жәеиза • Daouzek Жәаҩа • Trizek Жәаха • Pevarzek Жәиҧшь • Pempzek Жәохә • C'hwezhek Жәаф • Seitek Жәибжь • Tric'hwec'h Жәаа • Naontek Зеижә • Ugent Ҩахәа Unan-warn'n-ugent Ҩажәи акы • Tregont Ҩажәижәаба • Daou-ha-tregont Ҩажәи жәаҩа • Daou-ugent Ҩынҩажәа • Tri-ha-daou-ugent Ҩынҩажәи хҧа
Hanterkant Ҩынҩажәи жәаба • Tri-ugent Хынҩажәа • Dek-ha-tri-ugent Хынҩажәи жәаба • Pevar-ugent Ҧшьынҩажәа • Dek-ha-pevar-ugent Ҧшьынҩажәи жәаба • Kant Шәкы • Mil Зқьы

Kentañ Актәи • Eil Аҩбатәи • Trede Ахҧатәи • Pevare Аҧшьбатәи • Pempvet Ахәбатәи • C'hwec'hvet Афбатәи • Seizhvet Абыжьбатәи • Eizhvet Аабатәи • Naovet Ажәбатәи • Dekvet Ажәабатәи

Disklêriadur gwirioù mab-den

Mellad 1:

Дарбанзаалак ауаҩы дшоуп ихы дақәиҭны. Ауаа зегь зинлеи патулеи еиҟароуп. Урҭ ирымоуп ахшыҩи аламыси, дара дарагь аешьеи аешьеи реиҧш еизыҟазароуп.

Gwelet ivez

Yezhoù kaokazek

Levrioù

(tk) Ankuab, G. 2007. Yürkçe-Abazaca Konuşma Kılavuzu ve Sözlük / Аҭырқәшәа-Аҧсшәа Аиҿцәажәага-Ажәар (Levr frazennòu ha geriadur turkeg-$abazeg), Istanbul : Chiviyazıları
(en) Chirikba, V. A. (1996) A Dictionary of Common Abkhaz, Leiden.
(en) Chirikba, V. A. (2003) Abkhaz – Languages of the World/Materials 119, Muenchen : Lincom Europa.
(en) Hewitt, B. George (2010) Abkhaz: A Comprehensive Self Tutor, München : Lincom Europa (ISBN 978-3-89586-670-8)
(en) Hewitt, B. George (1979) Abkhaz: A descriptive Grammar, Amsterdam : North Holland.
(en) Hewitt, B. George (1989) Abkhaz, e John Greppin (ed.) : The Indigenous Languages of the Caucasus Vol. 2, Caravan Books, New York, pp.39-88.
(en) Vaux, Bert & Zihni Psiypa (1997) : The Cwyzhy Dialect of Abkhaz, Harvard Working Papers in Linguistics 6, Susumu Kuno, Bert Vaux, and Steve Peter, eds. Cambridge, MA. : Harvard University Linguistics Department.

Liammoù diavaez