Marcel Duchamp
Marcel Duchamp (28 a viz Gouere 1887 e Blainville-Crevon - 2 a viz Here 1968 e Neuilly-sur-Seine) a oa ul livour, ur c'hizeller, un neuzier, ur skrivagner hag ur c'hoarier echedoù gall bet broadet amerikan e 1955[1].
Gantañ eo e voe ijinet an oberennoù ready-made, ha bras-tre eo bet e levezon war arzoù an XXvet kantved.
daou lesanv a implijas : Rrose Sélavy ha R.Mutt. Levezoniñ a reas al luskad dada ha hini an dreistgwirvoudelezh. Hervez André Breton (in Anthologie de l'humour noir, 1939) e voe Marcel Duchamp "den speredekañ hag ivez (hervez kalz tud) hini direnkusañ lodenn gentañ an XXvet kantved".
E vuhez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Mab un noter eus Blainville-Crevon, ha mab-bihan Émile Frédéric Nicolle, hag eñ den a afer hag arzour e voe Marcel Duchamp. Gant e dad-kozh e teskas bezañ dedennet gant an arzoù. 5 c'hoar ha breur en doe, en o zouez ar c'hizeller Raymond Duchamp-Villon (1876-1918) hag al livourien Jacques Villon (Gaston Duchamp, 1875-1963) ha Suzanne Duchamp (1889-1963). Asambles gant e vreudeur, e c'hoar hag o mignoned e teskas livañ. Da gentañ e tarempredas arzourien al luskad kubour evel Fernand Léger, Robert Delaunay, Albert Gleizes ha Jean Metzinger. E 1912 e kemeras perzh en un diskouezadeg aozet gant strollad Ar Gevrenn Aour (galleg : Section d'or) e diskouezva La Boétie e Pariz.
E 1913 e voe reuz er Stadoù-Unanet pa voe diksouezet e oberenn Den en e noazh o tiskenn gant an diri (titl orin : Nu descendant un escalier) e diskouezadeg an Armory show e New York. Azalek 1913-1915 e tilezas al livañ hag e stagas gant e oberennoù ready-made : Roue de bicyclette (1913), Porte bouteille (1914), Fontaine (1917). Fontaine a voe nac'het gant aozerien an diskouezadeg en Armory show. Reformet e voe e 1914 hag ez eas da New York ma tarempredas Man Ray, Alfred Stieglitz ha Francis Picabia. Gant Picabia e krouas ar gelaouenn 291. D'an 8 a viz Even 1927 e timezas Duchamp gant Lydie Sarazin-Levassor, ha dispartiañ a rejont d'ar 25 a viz Genver 1928[2],[3]. Eil e eil gwreg a voe Teeny, ha hi bet gwreg Pierre Matisse, hag a oa mab al livour Henri Matisse. Marcel Duchamp a voe Satrap er Skolaj Patafizik e 1953 hag ezel eus Oulipo e 1962.
Ur c'hoarier echedoù barrek-tre e voe ivez : kampion Normandi-Uhel e voe e 1924, meur a wech e kemeras perzh e kampionad echedoù Frañs, ezel e voe eus skipailh echedoù Frañs hag e kemeras perzh e meur a Olimpiad echedoù : e den Haag (1928), e Hamburg (1930), e Praha (1931) hag eFolkestone (1933).
Kened[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Duchamp a oa dedennet gant an amzer, an tizh ha dielfennañ ar fiñvoù. E 1925 e stagas neuze gant ar sinema arnodiñ, anvet « Optical cinema » gantañ, hag e savas ur film anvet Anemic cinema (35mm, gwenn ha du, 7 munutenn). Er film-se e tiskouez plankennoù-tro, hag a zeuas da vezañ Rotoreliefs e 1935. Dre sevel e oberennoù en deus Duchamp prederiet war ar pezh a dalvez an arz hag ar gened : unan eus diaraogerien an arz menozel eo bet. Frouezh e labour a gaver ivez e luskadoù evel ar pop Art hag an happening. Marcel Duchamp en deus degaset kemmoù bras e bed an arzoù. Araozañ e veze priziet an oberennoù diwar al labour hag ar strivoù. Gant e oberennoù ready-made en deus diskouezet e oa trawalc'h d'un arzour envel oberenn arzel forzh peseurt tra evit ma vefe un oberenn arzel. Liesseurt ha diaes da gompren eo e oberenn.
Oberennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Femme-cocher, 1907, 31,7 x 24,5 sm
- La Broyeuse de chocolat, 1912
- Le Roi et la Reine entourés de nus vites, 1912
- Le Passage de la Vierge à la Mariée, 1912
- Nu descendant un escalier, 1912
- Roue de bicyclette, 1913
- Trois stoppages étalon, 1913[4]
- In advance of the broken arm, 1914
- Apolinère Enameled, 1914
- Porte-bouteilles, 1914
- La Broyeuse de chocolat Numéro 2, 1914
- Le Grand Verre, 1915-1923
- Fontaine, sinet « R. Mutt », 1917
- L.H.O.O.Q., 1919
- Air de Paris, 1919
- Fresh widow, 1920
- Rotative plaques verre (optique de précision), 1920
- Why not sneeze Rrose Selavy ?, 1921
- La Mariée mise à nu par ses célibataires, même, 1915 – 1925 (diechu)
- Anemic cinema, film berr savet asambles gant Man Ray ha Marc Allégret, 1926
- La Boîte-en-valise, 1936-1941[5]
- Prière de toucher, 1947[6]
- Étant donné le gaz d'éclairage et la chute d'eau, 1949
- Dada, 1916-1923, 1953[7]
- Coin de chasteté, 1963
Levrioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- La Mariée mise à nu par ses Célibataires, mêmes, Embannadurioù Rrose Sélavy, 1934
- "Rendez-vous du dimanche 6 février 1916", Minotaure, 10, 1937
- "SURcenSURE", L'usage de la parole, 1, 1939, p. 16
- RROSE SELAVY, Collection "Bien Nouveaux", Embannadurioù GLM, 1939
Skridoù preder[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- (gant Vitaly Halberstadt), L'opposition et les cases conjuguées sont réconciliées, 1932
- Collection Société Anonyme, 33 fennad barn (1950)
- The Creative Act / Le Processus créatif. Testenn ur brezegenn e Houston, Texas, 1957. (hag ivez e-barzh : Duchamp du signe, 1994, p. 187-189)
- "A propos des ready-made" (1966)
- "A propos de moi-même", (1964).
- Duchamp du signe, Flammarion, 1975 (ISBN 2-08-081614-4)
Diskouezadegoù a-stroll[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Pariz, Diskouezadeg dreistgwirvoudel etrebroadel, 1938
- New York, First Papers of Surrealism, 1942
- Pariz, Diskouezva Maeght, Le Surréalisme en 1947
Diskouezadegoù e oberennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Pasadena, Pasadena Art Museum, 1963
- New York, Diskouezva Cordier & Ekstrom Inc., 1965
- Londrez, The Tate Gallery, 1966
- Philadelphia, Philadelphia Museum of Art, ha New York, Museum of Modern Art ha Chicago, Art Institute of Chicago, 1973- 1974
- Pariz, Kreizenn Pompidou, 1977
- Köln, Museum Ludwig, 1984
- Venezia, Palazzo Grassi, 1993
Levrlennadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- Yves Arman, Marcel Duchamp joue et gagne. (Marcel Duchamp Plays and Wins), Marval Press, 1984 (ISBN 1299242022)
- Ecke Bonk, Marcel Duchamp. The Portable Museum, 1989
- Marc Décimo, La Bibliothèque de Marcel Duchamp, peut-être, Les presses du réel, 2002
- Marc Décimo, Marcel Duchamp mis à nu. À propos du processus créatif, Les presses du réel, 2004 (ISBN 9782840661191)
- Marc Décimo, Le Duchamp facile, Les presses du réel, 2005
- Marc Décimo, Marcel Duchamp et l'érotisme, Les presses du réel, 2008
- Judith Housez, Marcel Duchamp, Grasset, 2006
- Laurent Le Bon, Dada, katalog an diskouezadeg er Greizenn Pompidou (miz Here 2005 – miz genver 2006), Embannadurioù Centre Pompidou, 2005, p 354 - 389, (ISBN 2844262775)
- Françoise Le Pelven, L'art d'écrire de Marcel Duchamp, Editions Jacqueline Chambon, 2003.
- Jean-François Lyotard, Les Transformateurs Duchamp, Galilée, 1977
- Bernard Marcadé, Marcel Duchamp, Flammarion (ISBN 2-08-068226-1)
- Florence de Mèredieu, Duchamp en forme de ready-made, Blusson, 2000
- Marc Partouche, Marcel Duchamp, Embannadurioù Images en manœuvres, 1992
- Michel Sanouillet & Elmer Peterson, Salt Seller: The Writings of Marcel Duchamp, Oxford University Press, 1973
- Sophie Stévance, Duchamp, de la musique à l’ère de la modernité, kelaouenn "Étant Donné", niv. 6, miz Even 2005, p. 198-215
- Sophie Stévance, Duchamp, compositeur, L'Harmattan, 2009 (ISBN 978-2-296-09243-3)
- L'École de Rouen de l'impressionnisme à Marcel Duchamp 1878-1914, Mirdi Arzoù-kaer de Rouen, 1996 (ISBN 2-901431-12-7)
Notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
- ↑ « En 1943, Marcel Duchamp opte pour la nationalité américaine », Élisabeth Lebovici « L'Américaine », "Beaux-Arts magazine" niv. 75, miz Genver 1990, p. 57D
- ↑ Pontus Hulten, Marcel Duchamp, Work and Life: Ephemerides on and about Marcel Duchamp and Rrose Selavy, 1887-1968, p. 8-9 Miz Even (1927) - 25 a viz Genver (1928) (ISBN 026208225X)
- ↑ Lydie Fisher Sarazin-Levassor, Un échec matrimonial : le cœur de la mariée mis à nu par son célibataire, même, Les Presses du réel, 2004 (ISBN 2840661098)
- ↑ Eilskeudenn in Le Bon, p 466
- ↑ Eilskeudenn e-barzh « Varian Fry et les candidats à l'exil », Actes Sud, 1999, p. 86
- ↑ Mirdi Les Sables-d'Olonne. Eilskeudenn e-barzh "Beaux-Arts magazine" niv. 90, miz Mae 1991, p. 60
- ↑ Eilskeudenn e-barzh "Beaux-Arts magazine" niv. 69, miz Even 1989, p. 86
