Mahābhārata

Skeudennadur dornskrid Emgann Kurukṣetra

Kṛṣṇa hag Arjuna e Kurukṣetra, livadur eus an 18-19vet kantved.

Ar Mahābhārata (Devanāgarī महाभारत, LFE məɦaːˈbʱaːrətə) zo unan eus daou zanevellgan sañskritek meur Henindia, an eil o vezañ ar Rāmāyaṇa. Ul lodenn eus an itihāsa (pe "istor") hindouat eo an danevellgan.

Ouzhpenn danevell meurganel brezel Kurukṣetra ha tonkadur ar gKaurava-ed hag ar bPāṇḍava-ed ez eus er Mahābhārata kalz a zanvez prederouriezhel ha deoliezhel, evel ar gaozeadenn diwar-benn "pevar fal ar vuhez" pe puruṣārtha (12.161). Setu int amañ : dharma (an ober reizh) ; artha (ar pal) ; kāma (ar blijadur) ha mokṣa (an dieubidigezh). E-touez an oberoù hag an istorioù pennañ a ya d'ober ar Mahābhārata e kaver ar Bhagavad-Gītā, istor Damayantī, ur stumm berraet eus ar Rāmāyaṇa, hag ar Ṛṣyaśṛṅga, a vez sellet outo alies evel oberennoù en o unan.

Hervez an hengoun e lakaer Vyāsa da oberour ar Mahābhārata. Meur a daol-arnod a zo bet evit klask diluziañ penaos eo kresket ha penaos eo bet savet ar gwiskadoù anezhañ a-hed e istor. Ne voe ket savet al lodennoù koshañ eus an destenn abretoc'h eget war-dro 400 kent JK. Tizhet he devoa an destenn he stumm-diwezh e penn kentañ ar prantad Gupta (war-dro ar IV kantved goude JK) moarvat Gallout a reer treiñ an titl evel "kontadenn veur tierniezh Bhārata". Gouez d'ar Mahābhārata e-unan ez eo hiraet ar gontadenn diwar ur stumm berroc'h a 24 000 gwerzenn anvet Bhārata hepken..

Gant war-dro kant mil gwerzenn, arroudoù hir lavar plaen, pe war-dro 1,8 milion a c'herioù en holl, ez eo ar Mahābhārata dek gwezh ken hir hag an Ilias hag an Odysseia a-gevret war-bouez nebeud, pe war-dro peder gwezh ken hir hag ar Rāmāyaṇa.

Istor ha framm an destenn

Vyāsa o kontañ ar Mahābhārata da c'hGaṇeśa, e skrivour, Angkor Vat.

Hervez an hengoun ez eo Vyāsa oberour an danevellgan, ha bez' eo ivez un dudenn a-bouez en danevellgan. E rann gentañ ar Mahābhārata e tisklêrier ez eo Gaṇeśa, war c'houlenn Vyāsa, a lakaas an destenn dre skrid diwar selaou Vyāsa ouzh e zrezevellañ. Lavaret e vez en doa asantet Gaṇeśa e skrivañ war an diviz ma ne baouezfe gwezh ebet Vyāsa gant e zezrevell. Asantiñ a reas Vyāsa gant ma kemerfe Gaṇeśa amzer da gompren ar pezh a vefe lavaret a-raok e lakaat dre skrid.

Ober a ra an danevellgan gant framm an "istor e-barzh an istor", anvet ivez "danevell stern", a gaver e meur a oberenn relijiel pe lik eus India. Dezrevellet eo d'ar roue Janamejaya a zo mab-kuñv Arjuna, gant Vaiśampāyana, un diskibl da Vyāsa. Ha neuze eo dibunet drezevell Vaiśampāyana d'he zro da Janamejaya gant ur c'honter a vicher anvet Ugraśravā Sauti, d'ur vodadeg furien a oa o seveniñ an aberzh 12 vloaz evit ar roue Saunaka Kulapati e Koadeg Naimiṣa.

Jaya, kalon ar Mahābhārata a zo frammet e stumm un diviz etre Dhṛtarāṣṭra roue Kuru ha Sañjaya, e guzulier ha paotr-karr. Dezrevellañ a ra Sañjaya kement darvoud a c'hoarvez e-kerzh brezel Kurukṣetra a badas 18 devezh, d'ar c'houlz ma c'hoarvez hag evel ma c'hoarvez. Gwezh ha gwezh all e vez Dhṛtarāṣṭra oc'h ober goulennoù hag o tiskrediñ, ha gwezhoù zo e vez o hirvoudiñ pa oar ervat peseurt reuz ha freuz a zegas ar brezel d'e vibien, d'e gerent ha d'e vignoned. Ouzhpenn se en em sant kablus en abeg d'e roll hag en doa disoc'het war ar brezel-se, drastus evit Iskanvandir Indez a-bezh.

E penn kentañ e ro Sañjaya un deskrivadur eus kevandirioù diseurt an Douar, ar planedennoù all, hag eñ ha lakaat ar pouez war Iskevandir Indez ha reiñ ur roll danzeet eus kantadoù a rouantelezhioù, meuriadoù, proviñsoù, keodedoù, kêrioù, kêriadennoù, stêrioù, menezioù, koadeier hag all eus Iskevandir Indez (Bhārata Varṣa). Reiñ a ra ivez displegadennoù diwar-benn an aozadurioù brezel kemeret bemdez gant pep kostezenn, marv pep haroz ha munudoù pep krogad brezel. Un triwec'h pennad bennak eus Jaya Vyāsa a ya d'ober ar Bhagavad-Gītā, testenn sakr an Hindouiz. Dre se e pled an oberenn-se eus Vyāsa, anvet Jaya, gant dodennoù diseurt evel douaroniezh, istor, brezel, relijion ha buhezegezh. Gouez d'ar Mahābhārata e-unan en doe kresket Vaiśampāyana an istor gant Jaya Vyāsa enlakaet. A-benn ar fin e voe savet stumm dibenn ar Mahābhārata gant Ugraśravā, gant Jaya Vyāsa ha Bhārata Vaiśampāyana lakaet e-barzh an danevellgan.

Daveoù istorel

An dave kentañ d'ar Mahābhārata ha d'e galonenn, ar Bhārata, a gaver en Aṣṭādhyāyī (sūtra 6.2.38) Pāṇini (4 kantved kent JK), hag er Āśvalāyanagṛhyasūtra (3.4.4). Dre se e c'heller soñjal e voe savet ar galonenn 24 000 gwerzenn, anavezet evel ar Bhārata, hag ur stumm astennet kentañ eus ar Mahābhārata a-benn ar 4 kantved kent JK.

Gant ar skrivagner gresian Dion C'hrusostomos (war-dro 40-120) e voe danevellet, "lavaret e vez e vez kanet barzhonegoù Homeros en Indez zoken, e lec'h m'o deus o zroet en o yezh. An disoc'h eo [...] n'eo ket dianav da Indeziz poanioù Priamos, hirvoudoù ha leñvoù Andromac'he hag Hekabe, ha kadarnded Ac'hilleüs hag Hektor : ken boemus eo bet barzhoniezh Homeros !" Daoust da ster kentañ anat an arroud — troet e oa bet an an Ilias e sañskriteg — ez eus bet goulakaet gant lenneien zo e tiskouez an danevell e oa eus ar Mahābhārata d'ar c'houlz-se hag hevelebekaet e oa bet lodennoù anezhañ en un doare sinkretek ouzh istor an Ilias gant Dion pe gant e vammennoù. Goulakaet en deus Christian Lassen en e Indische Alterthumskunde e oa kaoz a-benn ar fin eus poanioù Dhṛtarāṣṭra, hivoudoù Gāṃdhārī ha Draupadī, ha kadarnded Arjuna ha Duryodhana pe Karṇa.

Meur a istor e-barzh ar Mahābhārata a zo deuet da vezañ istorioù distag, en o unan, el lennegezh sañskritek klasel. Abhijñānaśākuntalam, da skouer, gant ar barzh sañskritek brudet Kālidāsa en doa bevet da vare an dierniezh Gupta (war-dro 400 goude JK) war a greder, a zo diazezet war un istor a zo diaraoger ar Mahābhārata. Urubhanga, ur pezh-c'hoari sañskritek gant Bhāsa en doa bevet a-raok Kālidāsa war a greder, a zo diazezet war drouglazh Duryodhana a oa bet friket e zivorzhed gant Bhīma.

Enskrivadurioù plad kouevr ar Mahārāja Śarvanātha (533-534 goude JK) eus Khoh (Distrig Satna, Madhya Pradesh) a zeskriv ar Mahābhārāta evel un "dastumad 100 000 gwerzenn" (śatasāhasrī saṃhitā).

An 18 parva

Rannet eo ar Mahābhārata e 18 parva evel-henn :

Parva	titl	is-parvaoù	danvez
1	Ādiparvan (आदिपर्वन्) Levr an Deroù	1-19	Penaos e teuas ar Mahābhārata da vezañ kontet gant Sauti dirak bodadeg ar ṛṣi-ed e Naimiṣāraṇya. Dibunadenn ar Mahābhārata da-geñver sarpasattra Janamejaya gant Vaiśampāyana e Takṣaśilā. Kontet eo istor lignez Bharata dre ar munud ha taolennet eo ivez istor lignez Bhrigu gant ar parva. Ganegigezh ha bugaleaj ar briñsed Kuru. (ādi a dalv kentañ)
2	Sabhāparvan (सभापर्वन्) Levr ar Vodadeg	20-28	Maya Danava a sav ar palez hag al lez (sabhā), en Indraprastha. Buhez al lez, yajña rājasūya Yudhiṣṭhira, c'hoari an diñs, hag harlu ar bPāṇḍava-ed en diwezh.
3	Vanaparvan (वनपर्वन्) pe Araṇyakaparvan, Araṇyaparvan ivez Levr ar Goadeg	29-44	An daouzek vloaz harlu er goadeg (vana pe araṇya).
4	Virāṭaparvan (विराटपर्वन्) Levr Virāṭa	45-48	Ar bloavezh tremenet e kuzh e lez Virāṭa.
5	Udyogaparvan (उद्योगपर्वन्) Levr an Aozadurioù	49-59	Aozadurioù evit ar brezel ha strivoù da zegas peoc'h etre ar gKaurava-ed hag ar bPāṇḍava-ed a reas tro-wenn a-benn ar fin (udyoga a dalv an aozadur, ar prientiñ pe ar striv).
6	Bhīṣmaparvan (भीष्मपर्वन्) Levr Bhīṣma	60-64	Lodenn gentañ an emgann meur, gant Bhīṣma evel penngadour ar gKaurava-ed hag e ziskar war ur gwelead biroù.
7	Droṇaparvan (द्रोणपर्वन्) Levr Droṇa	65-72	Kendelc'her a ra an emgann gant Droṇa evel penngadour. Hennezh eo levr pennañ ar brezel. Ar pep brasañ eus kadourien an daou du zo marv a-benn fin al levr.
8	Karṇaparvan (कर्णपर्वन्) Levr Karṇa	73	An emgann c'hoazh, gant Karṇa evel penngadour.
9	Śalyaparvan (शल्यपर्वन्) Levr Śalya	74-77	Devezh diwezhañ an emgann, gant Śalya evel penngadour. Kontet eo ivez dre ar munud pirc'hirinded Balarāma da roudouzioù ar stêr Sárasvatī hag an emgann etre Bhīma ha Duryodhana gant herzhier a laka un termen d'ar brezel dre ma lazh Bhīma Duryodhana gant un taol horzh-emgann war e zivorzhed.
10	Sauptikaparvan (सौप्तिकपर्वन्) Levr ar Gadourien gousket	78-80	Lazhet eo ar peurrest eus an arme ar bPāṇḍava-ed gant Aśvatthāmā, Kṛpa ha Kṛtavarmā e-keit m'emaint o kousket. Ne chom nemet seizh kadour eus tu ar bPāṇḍava-ed, ha tri eus tu ar gKaurava-ed.
11	Strīparvan (स्त्रीपर्वन्) Levr ar Gwragez	81-85	Hirvoudiñ a ra Gāṃdhārī, Kuṃtī ha gwragez (strī) ar gKaurava-ed hag ar bPāṇḍava-ed goude marvioù o re.
12	Śāntiparvan (शांतिपर्वन्) Levr ar Peoc'h	86-88	Kurunidigezh Yudhiṣṭhira evel roue Hastināpūra, ha kelennoù Bhīma war ar gevredigezh, an armerzh hag ar politikerezh evit ar roue nevez olevet. Hennezh eo hirañ levr ar Mahābhārata (śānti a dalv peoc'h).
13	Anuśāsanaparvan (अनुशासनपर्वन्) Levr ar C'helennoù	89-90	Ar c'helennoù diwezhañ (anuśāsa) gant Bhīṣma.
14	Āśvamedhikaparvan (अश्वमेधिकापर्वन्) Levr Aberzh ar Marc'h	91-92	Lid roueel an Aśvamedha (aberzh ar marc'h) renet gant Yudhiṣṭhira. Aloubidigezh ar bed gant Arjuna. Kontet eo an Anugītā gant Kṛṣṇa da Arjuna.
15	Āśramavāsikaparvan (आश्रम्वासिकापर्वन्) Levr ar Chomadenn er Peniti	93-95	Marvioù Dhṛtarāṣṭra, Gāṃdhārī ha Kuṃtī e tangwall ur goadeg p'edont o vevañ en ur peniti en Himalaya. Mervel a ra Vidura en o raok, ha war bedenn Dhṛtarāṣṭra ez a Sañjaya da vevañ d'an Himalaya uhelañ.
16	Mausalaparvan (मौसुलपर्वन्) Levr ar Pennoù-Bazh	96	An emgann gant pennoù-bazh (mausala) e-touez ar Yadavas ha diskar ar Yadavas en diwezh.
17	Mahāprasthānikaparvan (महाप्रस्थानिकपर्वन्) Levr ar Veaj Vras	97	Beaj vras Yudhiṣṭhira hag e vreudeur dre ar vro a-bezh hag o fignidigezh en diwezh gant an Himalaya meur ma kouezhas an holl bPāṇḍava-ed nemet Yudhiṣṭhira.
18	Svargārohaṇaparvan (स्वर्गारोहणपर्वन्) Levr ar Bignidigezh d'an Neñv	98	Arnodenn ziwezhañ Yudhiṣṭhira ha distro ar bPāṇḍava-ed d'ar bed speredel (svarga).
Khila	Harivaṃśaparvan (हरिवंशपर्वन्) Levr Lignez Hari	99-100	Buhez yaouankiz Kṛṣṇa-Gopāla ha n'eo ket e-barzh an 18 parva eus ar Mahābhārata.

Gwezenn-gerentiezh Kuru

Kurua

Gangā

Śaṃtanua

Satyavatī

Parāśara

Bhīṣma

Vyāsa

Ambikā

Vicitravīrya

Ambālikā

Citrāṅgada

Dhṛtarāṣṭrab

Gāṃdhārī

Śakuni

Kuṃtī

Pāṇḍub

Mādrī

Karṇac

Yudhiṣṭhirad

Bhīmad

Arjunad

Subhadrā

Nakulad

Sahadevad

Duryodhanae

Duḥśalā

Duḥśāsana

(98 mab)

Abhimanyu

Uttarā

Parīkṣit

Mādravatī

Janamejaya

Alc'hwez

PAOTR  PLAC'H  Pāṇḍava-ed  Kaurava-ed

Evezhiadennoù

• a — Śaṃtanu a oa roue tierniezh pe rouantelezh Kuru, ha diskenn a rae eus un hendad bennak anvet Kuru. Dimeziñ a reas da c'hGangā a-raok dimeziñ da Satyavatī.
• b — Pāṇḍu ha Dhṛtarāṣṭra a voe engehentet gant Vyāsa goude marv Vicitravīrya. Mibien Vyāsa, Dhṛtarāṣṭra, Pāṇḍu ha Vidura, a oa mibien getep Ambikā, Ambālikā hag ur vatezh da Ambikā.
• c — Karṇa a voe ganet da gKuṃtī dre he galvadenn da Sūrya, a-raok he dimez gant Pāṇḍu.
• d — Ar Bāṇḍava-ed a oa mibien anavezet Pāṇḍu met engehentet e oant bet gant galvadenn Kuṃtī da zoueed diseurt. Dimeziñ a rejont holl da zDraupadī (n'eo ket diskouezet er wezenn). En o zouez :
  • • Yama pe Dharma (Dharmadeva), evit Yudhiṣṭhira
    • Vāyu, evit Bhīma
    • Indra evit Arjuna
    • Ar c'hevelled, Nakula ha Sahadeva a voe ganet da vMādrī dre he galvadenn d'an Aśvin-ed
• e — Duryodhana, e vreudeur hag e c'hoar a voe ganet d'ar memes koulz, ha bez' e oant eus ar memes rummad hag o c'hendirvi Pāṇḍava.

Reizh eo urzh ganedigezh ar vreudeur hag ar c'hoarezed er wezenn-gerentiezh (a gleiz da zehou) nemet evit Vyāsa ha Bhīṣma n'eo ket deskrivet urzh o ganedigezhioù, ha Vicitravīrya a voe ganet war o lerc'h. N'eo ket diskouezet er wezenn-gerentiezh ar fed ez eus c'hoarezed eus Ambikā hag Ambālikā. Ganet e voe Duryodhana goude Karṇa, Yudhiṣṭhirad ha Bhīma, met a-raok ar vreudeur Pāṇḍava all.

Lezet ez eus bet a-gostez un nebeud breudeur ha c'hoarezed d'an dud diskouezet aze evit ma vefe sklaeroc'h. En o zouez emañ Citrāṅgada, breur henañ Vicitravīrya, ha Vidūra, hanter-vreur Dhṛtarāṣṭra ha Pāṇḍu.

Gwelet ivez

• Ahilawati
• Kingdoms of Ancient India
• Kakawin Bhāratayuddha
• Kodungallur Kunjikkuttan Thampuran
• Rāmāyaṇa
• Mahabharat (TV series)
• Mahabharat (1965 film)

Daveoù

• Chaturvedi Badrinath, The Mahabharata : An Inquiry in the Human Condition, New Delhi, Orient Longman (2006)
• Bandyopadhyaya, Jayantanuja (2008). Class and Religion in Ancient India. Anthem Press.
• Basham, A. L. (1954). The Wonder That Was India: A Survey of the Culture of the Indian Sub-Continent Before The Coming of the Muslims. New York : Grove Press. 
• J. Brockington, The Sanskrit Epics, Leiden (1998).
• Buitenen, Johannes Adrianus Bernardus (1978). The Mahābhārata. 3 volumes. University of Chicago Press.
• Hiltebeitel, Alf. The Ritual of Battle, Krishna in the Mahabharata, SUNY Press, New York 1990.
• E. W. Hopkins, The Great Epic of India, New York (1901).
• Keay, John (2000). India: A History. Grove Press. ISBN 0-8021-3797-0. 
• H. Oldenberg, Zur Geschichte der Altindischen Prosa, Berlin (1917)
• Jyotirmayananda Swami, Mysticism of the Mahabharata, Yoga Research Foundation, Miami 1993.
• Pāṇini. Ashtādhyāyī. Book 4. Translated by Chandra Vasu. Benares, 1896. Patrom:Sa icon(Saozneg)
• Paule Lerner, Astrological Key in Mahabharata, David White (trans.) Motilal Banarsidass, New Delhi 1988.
• Ruth Cecily Katz, Arjuna in the Mahabharata, University of South Carolina Press, Columbia 1989.
• R.V.Bhasin, "Mahabharata" published by National Publications, India, 2007.
• Majumdar, R. C. (general editor) (1951). The History and Culture of the Indian People: (Volume 1) The Vedic Age. London : George Allen & Unwin Ltd.. 
• Krishna Chaitanya (K.K. Nair), The Mahabharata, A Literary Study, Clarion Books, New Delhi 1985.
• Th. Oberlies, 'Ritual an und unter der Oberfläche des Mahabharata', in: Neue Methoden der Epenforschung (ed. H. L. C. Tristram), Freiburg (1998).
• H. Oldenberg, Das Mahabharata, Göttingen (1922).
• Mallory, J. P (2005). In Search of the Indo-Europeans. Thames & Hudson. ISBN 0-500-27616-1
• M. Mehta, The problem of the double introduction to the Mahabharata, JAOS 93 (1973), 547-550.
• C. Z. Minkowski, Janamehayas Sattra and Ritual Structure, JAOS 109 (1989), 410-420.
• C. Z. Minkowski, 'Snakes, Sattras and the Mahabharata', in: Essays on the Mahabharata, ed. A. Sharma, Leiden (1991), 384-400.
• Sattar, Arshia (transl.) (1996). The Rāmāyaṇa by Vālmīki. Viking. 696 p. ISBN 9780140298666. 
• Sukthankar, Vishnu S. and Shrimant Balasaheb Pant Pratinidhi (1933). The Mahabharata: for the first time critically edited. Bhandarkar Oriental Research Institute.
• Bruce M. Sullivan, Seer of the Fifth Veda, Krsna Dvaipayana Vyasa in the Mahabharata, Motilal Banarsidass, New Delhi 1999.
• Nicholas Sutton, Religious Doctrines in the Mahabharata, Motilal Banarsidass, New Delhi 2000.
• N. B. Utgikar, The mention of the Mahabharata in the Ashvalayana Grhya Sutra, Proceedings and Transactions of the All-India Oriental Conference, Poona (1919), vol. 2, Poona (1922), 46-61.
• M. Witzel, Epics, Khilas and Puranas: Continuities and Ruptures, Proceedings of the Third Dubrovnik International Conference on the Sanskrit Epics and Puranas, ed. P. Koskiallio, Zagreb (2005), 21-80.
• Gupta, S.P. and K.S. Ramachandran (ed.), Mahabharata: myth and reality. Agam Prakashan, New Delhi 1976.
• Pargiter, F.E., Ancient Indian Historical Tradition, London 1922. Repr. Motilal Banarsidass 1997.
• Majumdar, R.C. and A.D. Pusalker (ed.), The History and Culture of the Indian People, Vol I. "The Vedic Age", Bharatiya Vidya Bhavan 1951.
• Vaidya, R.V., A Study of Mahabharat; A Research, Poona, A.V.G. Prakashan, 1967

Liammoù diavaez

Skridoù harpañ

• (en) Reading Suggestions, J. L. Fitzgerald, Das Professor of Sanskrit, Department of Classics, Brown University
• (en) Mahabharata Resources Page

Troidigezh saoznek Kisari Mohan Ganguli

• (en) Internet Sacred Text Archive
• (en) Bharatadesam

Pennadoù diwar-benn ar Mahabharata

• (en) The Mahabharata and the Sindhu- Sarasvathi tradition, gant Subhash kak