Sumer : diforc'h etre ar stummoù

Eus Wikipedia
Merdeiñ etreoberiat en istor
← Kemm kentKemm nevesoc'h →
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
GweletWikitestenn
D Bot : pt:Suméria zo bet ur pennad eus an dibab
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 1: Linenn 1:
{{LabourAChom}}
{{LabourAChom}}
[[Restr:Head Gudea Louvre AO13.jpg|thumb|300px|Penn Gudea, priñs Lagash. Dioritenn, Telloh (Kêr gozh Girsu), war-dro 2120 a-raok J.-K.]]
[[Restr:Head Gudea Louvre AO13.jpg|thumb|300px|Penn Gudea, priñs Lagash. Dioritenn, Telloh (Kêr gozh Girsu), war-dro 2120 a-raok J.-K.]]
⚫
[[Restr:Cities of Sumer (en).svg|thumb|300px|Kartenn eus Keodedoù-Stad Sumer]]

'''Sumer''' (eus an [[Akkadeg]] ''Šumeru''; [[Sumereg]] &#x121A0;&#x12097;&#x120A0; ''Ki-en-ĝir<sub>15</sub>'', da lâret eo "Bro an aotronez sevenaet" pe "bro c'henidik"<ref>''ĝir<sub>15</sub>'' a dalvez "genidik, lec'hel", en kenarroudoù zo e talvez ivez "nobl"[http://psd.museum.upenn.edu/epsd/epsd/e2182.html]. Ger-ha-ger, "Bro an aotronez c'henidik (lec'hel, nobl)". Stiebing (1994) a dro an anv-se gant "Bro an aotronez Brightness" (William Stiebing, ''Ancient Near Eastern History and Culture''). Postgate (1994) a soñj e oa lakaet ''en'' e-lec'h ''eme'' "yezh", hag a dro neuze "Bro ar sumereg" ({{cite book|title=Early Mesopotamia: Society and Economy at the Dawn of History|author=John Nicholas Postgate|publisher=Routledge (UK)|year=1994}}. Postgate a soñj ez eo gwirheñvel e vije aet eme, 'yezh', da en, 'aotrou', dre heñveladur kensonennoù).</ref>)<ref name="SumerFAQ">[http://www.sumerian.org/sumerfaq.htm#s37 Sumerian Questions and Answers]</ref> a oa ur sevenadur hag ur vro istorel eus kreisteiz [[Mezopotamia]], da lavaret eo Su [[Irak]] hiziv, da vare ar [[Kalkoliteg|C'halkoliteg]] hag [[Henoadvezh an arem]]. Ar Sumeridi a reer eus hec'h annezidi.
'''Sumer''' (eus an [[Akkadeg]] ''Šumeru''; [[Sumereg]] &#x121A0;&#x12097;&#x120A0; ''Ki-en-ĝir<sub>15</sub>'', da lâret eo "Bro an aotronez sevenaet" pe "bro c'henidik"<ref>''ĝir<sub>15</sub>'' a dalvez "genidik, lec'hel", en kenarroudoù zo e talvez ivez "nobl"[http://psd.museum.upenn.edu/epsd/epsd/e2182.html]. Ger-ha-ger, "Bro an aotronez c'henidik (lec'hel, nobl)". Stiebing (1994) a dro an anv-se gant "Bro an aotronez Brightness" (William Stiebing, ''Ancient Near Eastern History and Culture''). Postgate (1994) a soñj e oa lakaet ''en'' e-lec'h ''eme'' "yezh", hag a dro neuze "Bro ar sumereg" ({{cite book|title=Early Mesopotamia: Society and Economy at the Dawn of History|author=John Nicholas Postgate|publisher=Routledge (UK)|year=1994}}. Postgate a soñj ez eo gwirheñvel e vije aet eme, 'yezh', da en, 'aotrou', dre heñveladur kensonennoù).</ref>)<ref name="SumerFAQ">[http://www.sumerian.org/sumerfaq.htm#s37 Sumerian Questions and Answers]</ref> a oa ur sevenadur hag ur vro istorel eus kreisteiz [[Mezopotamia]], da lavaret eo Su [[Irak]] hiziv, da vare ar [[Kalkoliteg|C'halkoliteg]] hag [[Henoadvezh an arem]]. Ar Sumeridi a reer eus hec'h annezidi.


Linenn 13: Linenn 13:


== Keodedoù-Stad ==
== Keodedoù-Stad ==
⚫
[[Restr:Cities of Sumer (en).svg|thumb|240px|Kartenn eus Keodedoù-Stad Sumer]]
Er IV{{re}} milved kent J.K. e oa rannet Sumer etre un dousennad Keodedoù-Stad dizalc'h, bevennet gant [[kanol]]ioù ha mein-bonn. Kavout a raed e pep hini un templ bras gouestlet d'an doue pe d'an doueez a oa he fatrom(ez) ha renet e oant gant pep a veleg gouarner ([[ensi]]) pe a roue ([[lugal]]) liammet a dost gant lidoù relijius ar geoded.
Er IV{{re}} milved kent J.K. e oa rannet Sumer etre un dousennad Keodedoù-Stad dizalc'h, bevennet gant [[kanol]]ioù ha mein-bonn. Kavout a raed e pep hini un templ bras gouestlet d'an doue pe d'an doueez a oa he fatrom(ez) ha renet e oant gant pep a veleg gouarner ([[ensi]]) pe a roue ([[lugal]]) liammet a dost gant lidoù relijius ar geoded.


Linenn 27: Linenn 26:
Keodedom bras all :
Keodedom bras all :
<ol start="6">
<ol start="6">
<li> [[Uruk]] (''Warka'')
<li> [[Uruk]] (''Warka'')</li>
<li> [[Kish (Sumer)|Kish]] (''Tell Uheimir & Ingharra'')
<li> [[Kish (Sumer)|Kish]] (''Tell Uheimir & Ingharra'')</li>
<li> [[Ur]] (''Tell al-Muqayyar'')
<li> [[Ur]] (''Tell al-Muqayyar'')</li>
<li> [[Nippur]] (''Afak'')
<li> [[Nippur]] (''Afak'')</li>
<li> [[Lagash]] (''Tell al-Hiba'')
<li> [[Lagash]] (''Tell al-Hiba'')</li>
<li> [[Girsu]] (''Tello or Telloh'')
<li> [[Girsu]] (''Tello or Telloh'')</li>
<li> [[Umma]] (''Tell Jokha'')
<li> [[Umma]] (''Tell Jokha'')</li>
<li> [[Hamazi]] <sup>1</sup>
<li> [[Hamazi]] <ref name="LD">Lec'h diasur.</ref></li>
<li> [[Adab]] (''Tell Bismaya'')
<li> [[Adab]] (''Tell Bismaya'')</li>
<li> [[Mari, Syria|Mari]] (''Tell Hariri'') <sup>2</sup>
<li> [[Mari, Syria|Mari]] (''Tell Hariri'') <ref>Ur geoded a-gostez e norzh Mezopotamia</ref></li>
<li> [[Akshak]] <sup>1</sup>
<li> [[Akshak]] <ref name="LD" /></li>
<li> [[Akkad]] <sup>1</sup>
<li> [[Akkad]] <ref name="LD" /></li>
<li> [[Isin]] (''Ishan al-Bahriyat'')
<li> [[Isin]] (''Ishan al-Bahriyat'')</li>
</ol>
</ol>
<small>(<sup>1</sup>Lec'h diasur)</small><br />
<small>(<sup>2</sup>Ur geoded a-gostez e norzh Mezopotamia)</small>
|
|
Keodedoù bihan (eus ar su d'an norzh):
Keodedoù bihan (eus ar su d'an norzh):
Linenn 57: Linenn 54:
<small>(<sup>2</sup>Ur geoded a-gostez e norzh Mezopotamia)</small>
<small>(<sup>2</sup>Ur geoded a-gostez e norzh Mezopotamia)</small>
|}
|}
<!--
Apart from Mari, which lies full {{convert|330|km|0|abbr=on}} northwest of Agade, but which is credited in the [[Sumerian king list|king list]] as having “exercised kingship” in the Early Dynastic II period, and Nagar, an outpost, these cities are all in the Euphrates-Tigris alluvial plain, south of [[Baghdad]] in what are now the [[Babil Governorate|Bābil]], [[Diyala Governorate|Diyala]], [[Wasit Governorate|Wāsit]], [[Dhi Qar Governorate|Dhi Qar]], [[Basra Governorate|Basra]], [[Al Muthanna Governorate|Al-Muthannā]] and [[Al-Qādisiyyah Governorate|Al-Qādisiyyah]] governorates of [[Iraq]].


== Notenneoù ==
-->
{{Daveoù}}


{{commonscat|Sumer}}
{{Commonscat|Sumer}}
== Notennoù ==
<references/>


[[Rummad:Sumer]]
[[Rummad:Sumer]]

Stumm eus an 6 Gwe 2017 da 13:11

Krogit e-barzh !
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ. 
Penn Gudea, priñs Lagash. Dioritenn, Telloh (Kêr gozh Girsu), war-dro 2120 a-raok J.-K.
Kartenn eus Keodedoù-Stad Sumer

Sumer (eus an Akkadeg Šumeru; Sumereg 𒆠𒂗𒂠 Ki-en-ĝir15, da lâret eo "Bro an aotronez sevenaet" pe "bro c'henidik"[1])[2] a oa ur sevenadur hag ur vro istorel eus kreisteiz Mezopotamia, da lavaret eo Su Irak hiziv, da vare ar C'halkoliteg hag Henoadvezh an arem. Ar Sumeridi a reer eus hec'h annezidi.

Bleuniet he deus ar sevenadur-se eus kentañ trevadenn Eridu e-doug Prantad Obeid (fin ar VIvet milved a-raok J.K.) betek prantad Uruk (IVre milved), prantad an tierniezhioù arkaek (IIIde milved) ha kresk galloud Babilonia e deroù an eil milved. Ar c'hentañ sevenadur kêr gwirion a zo anezhi. Ijinet e oa un doare skrivañ dibar gant ar Sumeridi, ar skritur gennheñvel, hag ar sevenadur-se a verk eta diwezh ar ragistor er Reter-Nesañ ha deroù an Henamzer eno. Kavet ez eus bet kalz a destennoù miret mat war dablezennoù pri a ro dimp an tu da anavout gwell ar vro-se Ne hañval ket bezañ ur sevenadur semitek e-keñver e yezh, ar sumereg. .

Kudenn orin ar Sumeridi

Seblantout a ra e teuas sevenadur Sumer war-wel a-daol hag ur framm kêrioù bihan staliet mat ganti dija. E-kerzh e diorroadur e weler hini ar skritur hag ar savouriezh. Ken prim e weler an diorroadurioù e soñj an arkeologourien e c'hellfe sevenadur Sumer bezañ bet degaset eus ul lec'h all, gant alouberien da skouer. Kinniget eo bet ar Reter (Iran pe pelloc'h) ha ivez e enez Bahrein evel o lec'h orin.
Pa oa kavet tablezennoù pri raksumerek e 1961 e Tartaria (Roumania), deiziataet eus war-dro 6000 kent Jezuz-krist, e oa bet kinniget al lec'h-se ivez.

Keodedoù-Stad

Er IVre milved kent J.K. e oa rannet Sumer etre un dousennad Keodedoù-Stad dizalc'h, bevennet gant kanolioù ha mein-bonn. Kavout a raed e pep hini un templ bras gouestlet d'an doue pe d'an doueez a oa he fatrom(ez) ha renet e oant gant pep a veleg gouarner (ensi) pe a roue (lugal) liammet a dost gant lidoù relijius ar geoded.

Ar pemp keoded "kentañ" e lecc'h m'o dije renet rouanez ar prantad a-raok an tierniezhioù ;

  1. Eridu (Tell Abu Shahrain)
  2. Bad-tibira (Tell al-Madain moarvat)
  3. Larsa (Tell as-Senkereh)
  4. Sippar (Tell Abu Habbah)
  5. Shuruppak (Tell Fara)

Keodedom bras all :

  1. Uruk (Warka)
  2. Kish (Tell Uheimir & Ingharra)
  3. Ur (Tell al-Muqayyar)
  4. Nippur (Afak)
  5. Lagash (Tell al-Hiba)
  6. Girsu (Tello or Telloh)
  7. Umma (Tell Jokha)
  8. Hamazi [3]
  9. Adab (Tell Bismaya)
  10. Mari (Tell Hariri) [4]
  11. Akshak [3]
  12. Akkad [3]
  13. Isin (Ishan al-Bahriyat)

Keodedoù bihan (eus ar su d'an norzh):

  1. Kuara (Tell al-Lahm)
  2. Zabala (Tell Ibzeikh)
  3. Kisurra (Tell Abu Hatab)
  4. Marad (Tell Wannat es-Sadum)
  5. Dilbat (Tell ed-Duleim)
  6. Borsippa (Birs Nimrud)
  7. Kutha (Tell Ibrahim)
  8. Der (al-Badra)
  9. Eshnuna (Tell Asmar)
  10. Nagar (Tell Brak) 2

(2Ur geoded a-gostez e norzh Mezopotamia)

Notenneoù

  1. ↑ ĝir15 a dalvez "genidik, lec'hel", en kenarroudoù zo e talvez ivez "nobl"[1]. Ger-ha-ger, "Bro an aotronez c'henidik (lec'hel, nobl)". Stiebing (1994) a dro an anv-se gant "Bro an aotronez Brightness" (William Stiebing, Ancient Near Eastern History and Culture). Postgate (1994) a soñj e oa lakaet en e-lec'h eme "yezh", hag a dro neuze "Bro ar sumereg" (John Nicholas Postgate (1994). Early Mesopotamia: Society and Economy at the Dawn of History. Routledge (UK). . Postgate a soñj ez eo gwirheñvel e vije aet eme, 'yezh', da en, 'aotrou', dre heñveladur kensonennoù).
  2. ↑ Sumerian Questions and Answers
  3. ↑ 3,0 3,1 ha3,2 Lec'h diasur.
  4. ↑ Ur geoded a-gostez e norzh Mezopotamia

Commons
Commons
Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumer&oldid=1768366 »