Brezel diabarzh Portugal
| Rann eus | military history of Portugal  |
|---|---|
| Lec'h | Portugal |
| Deiziad | 1828 |
| Deiziad kregiñ | 1828 |
| Deiziad echuiñ | 1834 |
| Perzhiad | Miguelista, liberals |
Brezel diabarzh Portugal, anavezet e Portugal evel Guerra Civil Portuguesa, Guerras Liberais, Guerra Miguelista ha Guerra dos Dois Irmãos, zo ur brezel diabarzh a c'hoarvezas e Portugal entre frankizourien ha bonreizhourien en un tu hag hollroueelourien en tu all, diwar-benn piv a zlee ren er vro, Maria II Portugal pe hec'h eontr Miguel Iañ. C'hwec'h vloaz e padas, adalek 1828 betek Emglev Evoramonte d'ar 26 a viz Mae 1834.
Orin ar brezel
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Etre 1807 ha 1810, dre deir gwech, e klaskas armeoù gall Napoleone Buonaparte aloubiñ Portugal. Tro-wenn a rejont bep tro, hogen daoust da se e voe tizhet ar vro gant ar mennozhioù nevez hag ar frankizouriezh. Pa oa ar roue en harlu e voe un Dispac'h frankizel. Pa zistroas ar roue João VI eus Brazil ec'h embannas Bonreizh 1822, kentañ Bonreizh Portugal, a oa frankizel-kenañ. Neuze en em vodas an eneberien en-dro d'ar rouanez ha d'he mab Miguel Iañ.
E miz Meurzh 1826 e varvas João VI. Neuze e savas bec'h da c'houzout piv a renje. Pedro Iañ Brazil, mab henañ ar roue, a oa en e wir ha kurunennet e voe evel Pedro IV Portugal. E vreur Miguel a zisklêrias en devoa kollet Pedro e wir p'en devoa trubardet e vro oc'h embann dizalc'hted Brazil, trevadenn Portugal. Hogen na pobl Portugal na hini Brazil ne felle dezho kaout ur roue a renje en div vro. Neuze, e miz Ebrel 1826, e voe graet un adwel da Vonreizh 1822, hag e tilezas Pedro ar gurunenn d'he reiñ d'e verc'h María da Glória, a oa seizh vloaz, gant ma timezfe d'hec'h eontr Miguel pa zeufe en oad d'ober. Da c'hortoz ez eo e c'hoar Isabel Maria de Bragança, a vefe rejantez. Ha Pedro en-dro da Vrazil.
Ar brezel
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]En deroù e oa an tu-kreñv gant harperien ar roue Miguel ha koll e oa kostezenn Pedro. Miguel ne voe ket anavezet gant kalz a vroioù all avat, nemet gant SUA hag ar Vatikan. Rouaned all Europa a chome mut. Portugal a oa o vont war baouraat abalamour d'an dispignoù bras graet gant Miguel. Pedro Iañavat, dre ma n'halle ket ober war-dro aferioù Brazil ha Portugal war un dro, a laoskas kurunenn Brazil gant e vab Pedro II d'ar 7 a viz Ebrel 1831, hag ac'h eas da Bortugal da zifenn e wirioù roue Portugal evit e verc'h ha da stourm ouzh e vreur. E 1831 e tilestras Pedro gant e soudarded en Açores, e kemeras meur a enezenn, hag e reas e lec'h-kreñv en enezeg.
Gant e arme e kemeras Angra, ul lec'h a bouez en Açores d'al listri-brezel, hag ac'hano e challas diwezhatoc'h kas soudarded da zilestrañ war an douar-bras, en hanternoz da Borto, e Praia dos Ladrões, adanvet Praia da Memória goude : Dilestradeg ar Mindelo a lavarer eus an darvoud-se, hag ur monumant bras zo bet savet eno d'an dud lazhet er brezel diabarzh, e stumm un obeliskenn savet dirak ar mor.
Goude, arme Pedro a emziwallas a-drek mogerioù ar Cidade Invicta, hag o enebourien a grogas gant ur seziz hir ha kalet anvet Cerco do Porto, "Seziz Porto". A-benn ar fin, listri ar frankizourien a zeuas a-benn da dremen daoust ma oa bet stanket aber an Douro gant o enebourien, ha da vont a-hed an aod betek Algarve. Eno e tilestras ur rannarme ha hi afo war-du Lisboa, a oa gwarezet gant un toullad listri breizhveuriat. D'ar 24 a viz Gouhere 1833 e voe roet Lisboa, hep stourm nag emgann, d'ar penngomandant frankizour, ar marichal António José Severim de Noronha, 1añ dug Terceira, gant Nuno Caetano Álvares Pereira de Melo, 6vet dug Cadaval, a oa bet kentañ ministr ar roue Miguel.
Pa voe bet disezizet Porto a-drugarez da zaskor Lisboa d'an droadeien e kendalc'has ar brezel dre gerzhadegoù poanius e Coimbra, Leira hag er Ribatejo a-bezh. Miguel a stalias e lez e Santarém, ma oa marvet diwar ar vosenn ar yaouerez Maria da Assunção de Bragança, c'hoar d'an daou briñs enebour.
Dre Feur-emglev Londrez ar 24 a viz Ebrel 1834 e tivizas Emglev ar Pevar (Bro-C'hall, Portugal, ar Rouantelezh-Unanet ha Spagn) kemer perzh er stourm ouzh arme ar roue Miguel Iañ.
Peoc'h
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Emgann Aceiceira, d'ar 16 a viz Mae 1834, a voe diwezhañ emgann bras ar brezel. Triwec'h mil den a oa en arme Miguel, met d'ar 24 a viz Mae e voe embannet ar peoc'h ; dilezel ar gurunenn a eure Miguel evit ur gopr bloaziek, kuitaat ar vro a ranke ober hep distro. Pedro a adsavas ar Vonreizh met mervel a reas d'ar 24 a viz Gwengolo er bloaz-se end-eeun.
María da Glória a voe anvet da rouanez evel María II Portugal.
An emgannoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn].svg)
.svg)
- Emgann ar Pico do Seleiro, Enez Terceira (4 a viz Here 1828)
- Emgann ar Praia da Vitória, Enez Terceira (11 a viz Eost 1829)
- Krogad al Ladeira do Gato, Enez São Jorge (Ebrel 1831)
- Emgann al Ladeira da Velha, Enez São Miguel (3 a viz Eost 1831)
- Seziz Porto (Gouhere 1832 - Eost 1833)
- Emgann Ponte Ferreira, parrez e Campo, kumun Valongo (23 a viz Gouhere 1832)
- Emgann Cabo de São Vicente (5 a viz Gouhere 1833)
- Emgann an Alcácer do Sal (2 a viz Du 1833)
- Emgann ar Pernes (30 a viz Genver 1834)
- Emgann Almoster (18 a viz C'hwevrer 1834)
- Emgann Sant’Ana (24 a viz Ebrel 1834)
- Emgann Asseiceira (16 a viz Mae 1834)
-
Emgann Praia da Vitória -
Dilestradeg ar Mindelo e Porto -
Emgann Ponte Ferreira -
Emgann Cabo de São Vicente
Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- (es) De la Torre Gómez, Hipólito & Pedro Vicente, António. España y Portugal: vivencias históricas. Madrid : Sintesis, 1998 (ISBN 978-84-7738-616-2)
- (pt) Siebertz, Paul. Dom Miguel e a sua época - A verdadeira história da guerra vivil. Mem Martins : ACTIC, 1986.
- (pt) Da Cunha de Pina Manique, Francisco Antonio. A Causa de D. Miguel. Lisboa : Caleidoscópio, 2007 (ISBN 978-989-8129-01-7)
Liammoù diavaez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- (pt) 'Cronologia do liberalismo – De 1777 a 1926'. Kavet : 20 C'hwe 24.