Gwelet an tarzh evit Roue Arzhur

{{databox}}[[Restr:Arth tapestry2.jpg|thumb|300px|<div style="text-align:center;">'''Ar roue Arzhur'''<br><small>''Christian Heroes Tapestry'' - ''c.'' [[1385]]</small></div>]]
Ar '''Roue Arzhur''' ([[kembraeg]]: ''Brenin Arthur'', [[kerneveureg]]: ''Arthur Gernow'', [[galleg]]: ''Roi Arthur'', [[saozneg]]: ''King Arthur'') zo un haroz [[brezhon]] mojennel brudet dre skridoù [[Danvez Breizh]] evit bout stourmet ouzh alouberien [[Germaned|german]] gant e gleze burzhudus [[Kaledvoulc'h]], hag evit [[marc'heien an Daol Grenn|e varc'heion]] bodet tro-dro d'an [[An Daol Grenn|Daol Grenn]]. E [[Kastell Kameled]], a lec'hier e [[Carlisle (Cumbria)|Carlisle]], e [[Caerllion]] pe e [[Winchester]], e vije bet o chom<ref>{{fr}} Mireille Séguy, ''Lancelot'', Éditions Autrement, Paris, 1996, p. 166 {{ISBN|978-2-8626-0597-5}}</ref>.<br>
Darn a gred e oa ur gwir [[roue]] a veve war-dro ar {{Vvet kantved}}, met n'eus prouenn splann ebet a gement-se; a-dra-sur ez eus bet ur pennkadour brudet en [[Enez Vreizh]], hogen bez' e c'hall Arzhur ar vojenn bout meur a vrezelour kemmesket.

==Ar mammennoù istorel==
Er bloavezh [[43]] e voe aloubet kreosteiz Enez Vreizh gant ar [[Impalaeriezh roman|Romaned]] dindan ren an impalaer [[Glaoda Iañ|Claudius Iañ]]. An aloubadeg e oa echu e 84, dindan Domitianus.<br>
E-pad ar pevar c'hantved da heul en em strewas ar Romaned en Enez hag ez astennjont o reoladur betek sevel [[Moger Hadrian]] da vevenn hanternosañ an Impalaeriezh ; darev e oant da aloubiñ [[Iwerzhon]] ivez, met biskoazh ne dostajont dezhi.

E deroù ar {{Vvet}} kantved, un heuliad tagadennoù gant [[Germaned]] deuet eus an norzh hag ar reter a redias an Impalaeriezh d'en em isrannañ ha da strishaat. E [[410]] ez eas ar Romaned kuit eus Enez Vreizh ; ret e voe d'ar [[Kelted|Gelted]] [[Romanekadur (Istor)|romanekaet]] – da lavarout eo henvroidi an Enez – talañ o-unan ouzh strolladoù [[Angled]], [[Juted]] ha [[Saksoned]] a oa o krignat o [[riez]]où.<br>
Er mare-se e voe pennoù [[lu|milourel]] o tifenn Enez Veur diouzh an alouberien [[Barbared|varbar]], ha marteze e voe Arzhur unan anezho evit gwir ; d'an hini galloudusañ anezho eo bet lakaet, bepred, ha da Salver Enez Vreizh a-feur ma yae ar c'hantvedoù hebiou.

Nebeut-tre a zitouroù solius zo deuet betek ennomp diwar-benn ar salver-se, ha ken c'hwezhet eo bet ar vojenn a-hed an amzer ma kredas d'an darn vuiañ eus an istorourien ne voe biskoazh eus ur "roue Arzhur" kig hag eskern, pa ne welent ennañ nemet danvez gwengelioù ha mojennoù.<br>
Dre studiañ pizh ar bruzun fedoù a zo stlabezet en dornskridoù a zo deskrivet amañ da heul ez eur deuet avat da anzav ez eus bet eus ur penn meur evit gwir – Arzhur e anv pe get – anez ne c'heller ket pegañ an anadennoù kenetrezo.
===<span style="color:#ff2525;"><big>♦</big></span>&nbsp;''Y Gododdin''===
[[Restr:Gododdin1.jpg|thumb|<div style="text-align:center;">Dornskrid ''Y Gododdin''</div>]]
[[Restr:AC.jpeg|thumb|<div style="text-align:center;">''Annales Cambriae''</div>]]
Er [[barzhoniezh|varzhoneg]] [[kembraek]] anvet ''[[Y Gododdin]]'' bet aozet e deroù ar {{VIIvet kantved}} gant ar barzh [[Aneirin]] e kaver ar meneg kentañ eus an anv ''Arthur''. Kontañ a ra ''Y Gododdin'' penaos e voe 300 kadour deuet eus tiriad [[Gododdin]] – e [[Bro-Skos]] ar Su hiziv – o stourm ouzh un armead [[Angled]] en [[Emgann Catraeth]] e dibenn ar {{VIvet kantved}}. Dik goude an emgann e voe aozet ar varzhoneg, a voe treuzkaset dre gomz a rumm da rumm e-pad kantvedoù a-raok bout skrivet e deroù an {{IXvet kantved}}<ref>{{cy}} {{en}} Alfred Owen Hughes Jarman, ''Aneirin: Y Gododdin'', Gomer, 1988 {{ISBN|978-0-8638-3354-0}}</ref>.<br>
Pa zisplegas kurioù ur brezelour galloudus anvet Gwawrddur e kontas Aneirin, hervez poz 102 an dornskrid nemetañ a zo deuet betek ennomp, bet aozet e-tro ar bloaz [[1265]] :
{| style="margin:auto;"
|-valign="top"
|<blockquote>« '''''gochore brein du ar uur caer<br>&nbsp;&nbsp;&nbsp;ceni bei ef arthur.''''' »</blockquote>
|<blockquote>"Brini du a vage war moger ar c'hreñvlec'h<br>&nbsp;Daoust dezhañ na vout Arzhur"<ref>[https://www.peoplescollection.wales/items/9093 Luc'hskeudenn eus an dornskrid] (skeudenn 41 diwar 44)</ref></blockquote>
|}
E deroù ar {{VIIvet}} kantved neuze e oa Arzhur anavezet dija evel ur c'hadour meur harozek.

===<span style="color:#ff2525;"><big>♦</big></span>&nbsp;''Historia Brittonum''===
Kalz muioc'h a vunudoù zo deuet betek ennomp a-drugarez da ''[[Historia Brittonum]]'' ("Istor ar Vrezhoned") [[Nennius]], ur [[manac'h]] a veve e [[Bangor (Kembre)]] e deroù an {{IXvet kantved}}. Gantañ ez eo deuet danevell gentañ kurioù Arzhur en Enez Vreizh. Goude ma oa deuet [[goprsoudarded]] sakson war an Enez, pedet ma oant bet gant ar roue trubard [[Vortigern]], e rankas Arzhur hag ur bagad roueed heñvel o skarzhañ kuit. Petra bennak ma oa ar roueed kevatal an eil d'egile e vez atav kinniget Arzhur evel ''dux bellorum'', "pennkadour", evel ma veze graet ''anax andrôn'', "roue an dud" eus [[Agamemnon]] en ''[[Ilias]]'' [[Homeros]] hag ''Ard Rí na hÉireann'' eus [[Roue Uhel Iwerzhon]].<br>
Setu amañ ar pezh a skrivas Nennius :
{{Quotation|«&nbsp;Arzhur ha roueed Enez Vreizh a stourmas outo en deizioù-se, met Arzhur e-unan e oa an ''dux bellorum''. An emgann kentañ a vrezelias a voe e genoù ar stêr [[Emgann Glein|C'hlein]]. An eil, trede, pevare ha pempvet a voe war ur stêr all, anvet [[Emgann Dubglas|Dubglas]] gant ar Vrezhoned, er rannvro Linuis. Ar c'hwec'hvet, war ar stêr [[Emgann Bassas|Vassas]]. Ar seizhvet e koadeg [[Emgann Coit Celidon|Celidon]], a vez graet ''Cat Coit Celidon'' anezhañ gant ar Vrezhoned. An eizhvet a voe e-kichen [[Emgann Castell Guinnion|Gurnion]], ma tougas Arzhur skeudenn ar Werc'hez Santel, mamm Doue, war e zivskoaz<ref name="VK">War e [[Ardamezouriezh|skoed]], kentoc'h.</ref>, ha dre c'halloud hon Aotrou Jezuz Krist, ha Maria Santel, e lakaas ar Saksoned da dec'hel, hag e kasas war o lerc'h gant lazhadeg veur. An navvet a voe e [[Emgann Urbs Legionis|Keoded Lejion]], a anver ''Caer Llion''. An dekvet a voe war glannoù ar stêr [[Emgann Tribruit|Drat Treuroit]]. An unnekvet a voe war ar menez [[Emgann Breguoin|Breguoin]], a anvomp ''Cat Bregion''. An daouzekvet a voe un emgann eus ar re daerañ, pa'z eas Arzhur da dorgenn [[Emgann Badon|Badon]]. En emgann-se, 940<ref>Pe 960 marteze.</ref> a gouezhas diwar e zorn hepken.&nbsp;»|Nennius, rann 50 ha 56 an ''Historia Brittonum''}}

===<span style="color:#ff2525;"><big>♦</big></span>&nbsp;''Annales Cambriae''===
Astennet e voe danevell Nennius gant an ''[[Annales Cambriae]]'', "Bloazdanevelloù Kembre". Dianav eo o aozer, petra bennak ma oant bet lakaet dindan anv Nennius ivez e-pad ur mare. Er bloavezhioù [[960]]-[[980]] e voent skrivet, met diskouez a reont ditouroù a zeu eus kronikoù koshoc'h hag a zo bet kollet, kalzik mammennoù iwerzhonat en o zouez. Dre ma ne oa ket bet aloubet Iwerzhon gant ar Germaned e oa chomet un hir a ouiziegezh eno adalek ar {{Vvet}} betek an {{VIIIvet kantved}}.<br>
Setu amañ ar pezh a lenner en ''Annales'' diwar-benn Arzhur :
{{Quotation|«&nbsp;AD [[516]] : Emgann Badon, ma tougas Arzhur Kroaz hon Aotrou Jezuz Krist e-pad tri devezh ha teir nozvezh war e zivskoaz<ref name="VK" /> ha trec'h e voe ar Vrezhoned.<br>&nbsp;&nbsp;&nbsp;AD [[537]] : [[Emgann Camlann]], ma kouezhas Arzhur ha Medraut<ref>''Mordred'' e ''[[Le Morte d'Arthur]]''.</ref>.&nbsp;»}}

==Ar mammennoù mojennel==
Betek-henn e hañval Arzhur bout ur roue eus ar re voutinañ : brezeliñ a ra, c'hwezañ a ra e drec'hoù, ha koll a ra a-wechoù. Met e deroù an hengoun kembreat emañ lod eus an elfennoù [[hudouriezh|hud]] kentañ a droas da berzhioù pennañ istorioù Arzhur hag e [[Marc'heg (Krennamzer)|varc'heien]].
===<span style="color:#b848ff;"><big>♦</big></span>&nbsp;''Preiddeu Annwfn''===
Kement-se a weler en ur varzhoneg kembraek verr a voe aozet war-dro ar bloavezh [[900]] hag anvet ''Preiddeu Annwfn'', "Preizhoù Annwn", a zo bet treuzskrivet e [[Levr Taliesin]]. Ar bed all kembreat eo ''[[Annwn]]'', rouantelezh ar [[boudig]]ed ha tiriad ar re varv kemmesket.<br>
En istor-se e veaj Arzhur hag e wazed betek Annwfn war vourzh ''Prydwen'', lestr Arzhur ; eno e kavont ur chaodouron hud a vez tommet gant anal nav [[gwerc'hded|gwerc'hez]] evit awenañ ar varzhed, hag ar chadouron-se a nac'h poazhañ boued d'an digaloned.
*<span style="font-size:0.9em;">Ur rakskeudenn eus Arzhur ha marc'heien an Daol Grenn eo ar bagad, un amprest digant hengoun ar [[Vikinged]] eo ar chaodouron, pa ra dave da ''Óðrerir'', ar chaodouron m'emañ [[chouchenn]] ar varzhoniezh – en hengoun keltiek ez eo ar chaodouronoù par da [[korn ar builhentez|gorn ar builhentez]] an [[Henc'hres]]ianed, a ro boued fonnus d'an dud kadarn, a gendalc'h an harozed en o staelad, hag a c'hall distreiñ ar re varv da vev en-dro.</span>
:<span style="font-size:0.9em;">Kentañ kentel klask ar [[Graal]] eo beaj Arzhur hag e vagad da-gaout ar chaodouron.</span>
===<span style="color:#b848ff;"><big>♦</big></span>&nbsp;''Trioedd Ynys Prydein''===
Arzhur zo meneget 25 gwech d'an nebeutañ er strollad dornskridoù kembraek anvet ''[[Trioedd Ynys Prydein]]'', "Triadoù Enez Vreizh", bet aozet en {{IXvet kantved}} d'an diwezhatañ met a orin eus ar {{VIvet}} pe {{VIIvet}} kantvedoù<ref>{{en}} Rachel Bromwich, ''Trioedd Ynys Prydein: The Welsh Triads'', University of Wales, 1979 {{ISBN|978-0-7083-0690-1}}.</ref>. Enno e kaver munudoù a-zivout ar brete etre Arzhur hag e niz [[Mordred]] ha diskar Kamelod.<br>
Setu amañ a pezh a lenner en Driadenn 52, "Tri Den Dizenoret en Enez Vreizh" :
{{Quotation|«&nbsp;An trede ha gwashañ e oa Mordred. Pa lezas Arzhur gouarnamant Enez Vreizh dezhañ, pa dreuzas ar mor da stourm ouzh Lles<ref>Ar [[pab]] [[Leon III (pab)|Leon III]]</ref>, impalaer [[Roma]]<ref>[[Impalaeriezh Bizantion]] e gwirionez.</ref> . . . Mordred a glevas penaos e oa stlabezet armead Arzhur. Treiñ a reas enep Arzhur, hag ar Saksoned hag ar [[Pikted|Bikted]] hag ar [[Bro-Skos|Skoted]] a gevredas gantañ da zerc'hel an tiriad-mañ ouzh Arzhur. Pa glevas Arzhur kement-se e tistroas gant holl zreistbevidi e armead, ha dre feulster e teuas a-benn da zouarañ en Enez-mañ en enep da Vordred. Ha neuze e voe dalc'het Emgann Camlann etre Arzhur ha Mordred, hag Arzhur e-unan a voe gloazet d'ar marv. Ha diwar-se e varvas, hag e voe beziet en ur sal en Enez Avalon.&nbsp;»}}
===<span style="color:#b848ff;"><big>♦</big></span>&nbsp;''Culhwch ac Olwen''===
E deroù an {{XIvet kantved}} e voe savet istor ''[[Kulhwch hag Olwen|Culhwch ac Olwen]]'', a gaver e daou zornskrid : tammoù anezhañ e ''[[Levr Gwenn Rhydderch|Llyfr Gwyn Rhydderch]]'' (''c.'' [[1350]]), hag en e bezh e ''[[Levr Ruz Hergest|Llyfr Coch Hergest]]'' (''c.'' [[1382]]) ; e [[1837]] e voent bodet e ''[[Mabinogi]]on'' [[Charlotte Guest|Lady Charlotte Guest]].<br>
E ''Culhwch ac Olwen'' e voe strobinellet Culhwch yaouank : ne c'hellje dimeziñ nemet da Olwen, merc'h ar [[ramz]] [[Ysbaddaden Pencawr]] ; hogen tonket e oa ar ramz da vout dibennet da zeiz eured e verc'h, setu ec'h aozas 40 kur da vout sevenet gant kement pleustrer. Ken dic'hoanaget e voe Culhwch ma c'houlennas skoazell digant Arzhur hag e varc'heien, pa ranke lazhañ an [[tourc'h-gouez]] meur [[Twrch Trwyth]] ha saveteiñ an doue yaouank [[Mabon fab Modron]]. Sevenet e voe an holl gefridioù-se gant Culhwch, Arzhur hag e harozed, en o zouez [[Cei]] ha [[Bedwyr]].
*<span style="font-size:0.9em;">Kement-se zo un alberzh eus klaskoù Arzhur ha marc'heien an Daol Grenn.</span>

Kent an {{XIIvet kantved}} neuze e oa anat e oa bet war Enez Vreizh ur c'hadour meur o kas emgannoù niverus a-enep alouberien sakson, ha penn e oa d'ur strollad rouaned unanet.<br>
''Art(h)ur(i)us'' e oa anv [[latin]] an den-se, ''Arthur'' e kembraeg<ref>{{en}} John T. Koch, ''The Celtic Lands'' ; e Norris J. Lacy, ''Medieval Arthurian Literature: A guide to Recent Research'', Routledge, 1995 {{ISBN|978-0-8153-2160-6}}</ref> ; deveret eo an daou anv eus ar wrizienn ''art(h)'', kar da [[arzh]], ha neuze e c'hellfe ''Arthur'' bout ''arth'' "arzh" + ''(g)wr'' "gwaz", evel ma c'hoarvez gant an [[doue]]ez [[Galianed|c'halian]] Dea Artio "Doueez Arzh"<ref>Evit gouzout hiroc'h diwar-benn staelad an arzhed en [[Europa]], gwelit {{fr}} Michel Pastoureau, ''L'ours – Histoire d'un roi déchu'', Seuil, 2007 {{ISBN|978-2-0202-1542-8}}.</ref>.<br>
Dibaot e oa an anv ''Arthur'' e deroù Istor an inizi keltiek ; adalek ar {{VIvet}} ha {{VIIvet}} kantvedoù e teuas poblekoc'h e [[Breizh-Veur]], Kembre, Bro-Skos ha zoken en Iwerzhon. Da Roue Meur ar Vrezhoned e voe lakaet Arzhur e gwirionez. En {{XIvet}} kantved, ar roue marvus-se en devoa gounezet perzhioù gwengelek, pa veze kaset da stourm ouzh ramzed kembreat ouzhpenn kadourien sakson.
===<span style="color:#b848ff;"><big>♦</big></span>&nbsp;''Historia Regum Britanniae''===
[[Restr:Vortigern-Dragons.jpg|thumb|300px|<div style="text-align:center;">''Historia Regum Britanniae''<br>Dornskrid enlivet, {{XVvet}} kantved</div>]]
"Roue Meur" Brezhoned Enez Vreizh e voe Arzhur eta, nemet e deroù an {{VIIIvet kantved}} e c'hoarvezas un darvoud hag a uhelaas a-galz an dreuzellenn dirak an holl rouaned a lakaed da harozed : [[Karl Veur]] ([[742]]-[[814]]), roue meur ar [[Franked]] e [[772]], a astennas e c'halloud war [[Europa]] a-bezh kent daeañ Impalaeriezh Bizantion ha bout lakaet e penn an [[Impalaeriezh santel roman german]] da zevezh an [[Nedeleg]] [[800]] gant ar pab Leon III. Ar roue Arzhur o kas Emgann Badon ne voe ket evit mont e kevezh outañ.

Neuze, en {{XIIvet kantved}} e skrivas Gruffudd ap Arthur – ''Geoffrey of Monmouth'' e saozneg, [[Jafrez Menoe]] e brezhoneg – e ''[[Historia Regum Britanniae]]'', "Istor Rouaned Enez Vreizh", a voe echuet e [[1136]] ; ennañ e ya ar roue Arzhur da zaeañ ha da faezhañ impalaer [[Roma]].<br>
Pouezus eo labour Jafrez Menoe abalamour ma'z eo kentañ "buhezskrid" Arzhur, eus e engehentadur betek itrikadennoù hud [[Merzhin|Myrddin]], aloubidigezh Europa, e varv diwar dorn e niz Mordred ha treuzdougen e gorf da [[Enez Avalon]]<ref>''Emhain Abhlach'' en [[iwerzhoneg]], ''Afallach'' e kembraeg, "Enez an Avaloù".</ref>.<br>
Diwar ''Historia Regum Britanniae'' e voe savet kement danevell da zont a-zivout Arzhur.

Jafrez Menoe ne oa ket un istorour : diazezet war ''[[Aeneis]]'' [[Vergilius]] eo e Istor Enez Vreizh kent donedigezh Arzhur, pa skrivas e voe repuidi eus [[Troia]] annezidi kentañ an Enez ; kalz elfennoù eus ar gwengelouriezhioù roman ha keltiek zo en e bennoberenn ; pa voe erru gant mare [[Uthr Bendragon]], anezhañ tad Arzhur, ez eas da buñsañ e mammennoù kembraek evel ''Culhwch ac Olwen'' ha ''Trioedd Ynys Prydein''.<br>
Div elfenn a bouez a voe ouzhpennet gant Jafrez Menoe d'an Driadenn 52 meneget amañ a-us : niz Arhur e oa Mordred ; un itrikadenn gant [[Gwenivar]], gwreg Arzhur.
{{Quotation|«&nbsp;Pa zeuas an hañv en em brientas Arzhur da vont da Roma . . . pa zeuas keloù dezhañ eus e niz Mordred, a oa bet fiziet Enez Vreizh ennañ, o lakaat ar gurunenn war e benn-eñ. Ouzhpenn, an tirant trubard-se a oa o vevañ en avoultr hag e-maez ereoù ar briedelezh gant ar rouanez Gwenivar, he devoa torret gouestloù he dimeziñ kent.&nbsp;»}}

*Talvoudus-kenañ eo ar munudoù-se en endro keltiek an danevell. Hervez an holl skridoù goude e oa Mordred niz Arzhur dre [[Morgana|Vorgana]]<ref>Anavezet ivez evel ''Anna'', ''Margawse'', ''Morgain(e)'', ''Morgan(e)'', ''Morgan le Fay'', ''Morganna'', ''Morgant'', ''Morgause'', ''Morgne'' hervez ar skridoù, ar mare hag ar yezh.</ref>, anezhi hanterc'hoar Arzhur. Pouezus-bras e oa al liamm-se etre eontr ha niz dre ar vamm er c'hevredigezhioù keltiek ha german a c'hanas mojennoù Arzhur, pa veze startoc'h an ereoù eontr-niz eget ar re tad-mab. Meur a skouer eus al liamm-se zo en istorioù keltiek ha german : Arzhur ha [[Gawain]] dre Vorgana ivez, ar [[roue Marc'h]] ha [[Tristan (haroz)|Tristan]], ar [[Roue Pesketaer]] ha [[Parzival]]<ref>[[Langleiz]] ; ''Peredur'' e kembraeg.</ref> e mojennoù Arzhur ; ar roue [[Conchobar mac Nessa]] ha [[Cú Chulainn]] en hengoun iwerzhonat ; ar roue [[Hrethel]] ha [[Beowulf]] en hini [[Angled-ha-Saozon|Angl-ha-Saoz]] ; ar Franked Karl Veur ha [[Roland]] e [[Danvez Bro-C'hall]].
:*<span style="font-size:0.9em;">Tabut zo diwar-benn ar perag eus ker kreñv un ere moerebel. Diouzh an eil tu e soñjer n'emañ ket an niz dindan aotrouniezh tadel an eontr, ha ne vo ket erlerc'hiet an niz ouzh an eontr goude marv hennezh ; neuze n'emañ ket en darempredoù eontr-niz an drougiezh tanav a c'hall bout etre tad ha mab. Diouzh an tu all e lavarer ne c'hall gwaz ebet bout 100% asur ez eo tad gwirion ar bugel a zeu er-maez eus ar vamm, ar pezh a zegas un tamm forc'hellegezh d'an darempredoù etre tad ha mab ; ur breur hag ur c'hoar avat a zeu eus an hevelep [[mammog]], neuze e oar an eontr ez eo kar dre [[gwad|wad]] da vab e c'hoar, ar pezh a greñva al liamm.</span>
:Hêr gwirion Arzhur e oa Mordred neuze. En hengounioù diwezhatoc'h, adalek an {{XIIIvet kantved}} hag ar [[Kelc'hiad Lanselod-Graal|C'helc'hiad Lanselod-Graal]], e voe kemmesket an ere moerebel eontr-niz hengounel gant al liamm [[kristeniezh|kristen]] tad-mab, ha dre [[gwadorged|wadorged]] e troas Arzhur da eontr <u>ha</u> tad Mordred.
:*<span style="font-size:0.9em;">En e bennoberenn ''[[Le Morte d'Arthur]]'' ([[1485]]) en devoe [[Thomas Malory]] mil boan gant ar c'hemm-se : gwech e teskriv [[Morgan]] evel moereb Arzhur, gwech all evel e c'hoar ; dimezet eo ar voereb Morgan hag aet eo kuit evit ma ne vefe ket anavezet gant Arzhur, hogen pa zistro-hi o deus [[revelezh|darempredoù revel]] ; c'hoar Arzhur eo Morgan pa gomzont eus o mab. Neuze e kaver e ''Le Morte d'Arthur'' ez eo Mordred mab <u>ha</u> niz <u>ha</u> kenderv koshañ Arzhur.</span>
[[Restr:John Collier Queen Guinevre's Maying.jpg|thumb|<div style="text-align:center;">''Queen Guinevre's Maying''<br>[[John Collier]] - [[1900]]</div>]]
*Dedennus eo istor Gwenivar en hengoun keltiek. Kentañ gwech m'he c'haver eo evel ar briñsez iwerzhonat ''Finnabhair'' ("Tal gwenn"), anezhi merc'h [[Méabh]] hag [[Ailill mac Máta]], rouanez ha roue [[Connacht]] e [[Kelc'hiad Ulaidh]]. Er werz-veur ''[[Táin Bó Cúailnge]]'' (dibenn an {{XIvet}} - deroù an {{XIIvet}} kantvedoù) ez eo lakaet da briz evit forzh pe gadour a drec'hfe an haroz Cú Chulainn en un emgann penn-ouzh-penn ; adalek an orin koshañ eta e voe Gwennivar lakaet da arouez an trec'h hag ar c'hurioù er brezel.
:''Gwenhwyfer'' eo Finnabhair e ''Trioedd Ynys Prydein'', ha teir Gwenhwyfer a voe gwragez Arzhur hervez an Driadenn 57 :
<div style="text-align:center;">{{Quotation|'''Teir rouanez meur Arzhur'''<br>Gwenhwyfar merc'h Cywryd Gwent,<br>ha Gwenhwyfar merc'h Gwythyr mab Greidiawl,<br>ha Gwenhwyfar merc'h Gogfran ar Ramz.}}</div>
:Hervez Jafrez Menoe e tiskenne ''Guinevere'' eus ur familh roman a wad uhel, ha desavet e voe gant [[Cador]], [[dug]] [[Kernev-Veur]] ; abalamour ma oa-hi kenedusañ maouez Enez Vreizh e voe goulennet da wreg gant Arzhur goude bezañ staliet e veli war an Enez – Mordred ivez a glaskas kaout arouez an trec'h evit diazezañ e reizhwir evel roue.

Mar geller meizañ Mordred ga Gwenivar en hengoun ketiek ez eo gwall ziaesoc'h kompren Jafrez Menoe pa gont aloubadeg Europa gant Arzhur. Daou zen gwirion zo bet kinniget evel patrom da Arzhur en endro-se :
*[[Magnus Clemens Maximus]] ([[335]]?-[[388]]), anezhañ ur jeneral roman bet ganet e [[Spagn]] hag a voe e penn [[Impalaeriezh roman ar C'hornôg]] eus [[383]] betek [[384]] ; war Enez Vreizh e renas ivez neuze. Eus an Enez ez eas da aloubiñ [[Enez-Frañs (proviñs)|Enez-Frañs]] kent staliañ e lez en ''Augusta Treverorum'', a zo [[Trier]] hiziv. Goude-se ez eas da aloubiñ Spagn ha gwalarn [[Afrika]] a-raok kas e armead Brezhoned ha Bretoned da Roma e [[387]] ; eno e voe faezhet bloaz war-lerc'h gant an impalaer [[Theodosius Iañ]], met kounaet e voe gant e soudarded pa zistrojont, lod da Enez Veur ha lod all da [[Arvorig]].
*[[Riothamus]] ("Roue Meur"), ur pennkadour brezhon-roman a vevas war-dro ar bloavezh [[470]] ; hervez an istorour [[ostrogot]] [[Jordanes]] ({{VIvet}} kantved) ez erruas Riothamus, "roue ar Vrezhoned" e [[Galia]] er bloavezh [[468]] gant un 12&nbsp;000 soudard bennak d'en em staliañ war ribl dehoù ar stêr [[Liger]], hag alese e c'hallas sikour da vrezeliñ ouzh un armead Saksoned. Diwezhatoc'h ez eas Riothamus hag e soudarded da aloubiñ [[Bourges]] kent bout skarzhet war-du [[Burgondia]] e [[470]]. Eno e varvas Riothamus, en ur gêr anvet [[Avallon]].
Aes eo heñvelekaat Riothamus ouzh Arzhur, hogen arabat eo ankouaat ne voe krouet an "impalaer" Arzhur nemet tremen 300 vloaz diwezhatoc'h, evit talañ ouzh Karl Veur. E ''Le Morte d'Arthur'' a-hend-all e teskriv Thomas Malory ar pezh a c'hoarvezas goude trec'h Arzhur e Roma :
{{Quotation|«&nbsp;Met dizale goude, d'ur Sadorn, e teuas davet Arzhur an holl senedourien a oa bet lezet bev, hag ar gardinaled noblañ a oa o chom e Roma da neuze, hag e bediñ a rejont evit ar peoc'h, ha brud ec'hon a rejont dezhañ, hag e c'houlennjont digantañ evel gouarnour reiñ an aotre evit c'hwec'h sizhunvezh a-benn bodañ an holl Romaned, ha neuze e gurunenniñ evel impalaer gant olev peogwir e oa a wad ken uhel.<br>Asantiñ a ran, eme ar roue, evel m'hoc'h eus divizet, da vout kurunennet da Nedeleg, ha da zerc'hel ma Zaol Grenn gant ma marc'heien evel ma plij din.<br>Ha neuze e prientas ar senedourien e gadoridigezh. Ha d'an deiz merket, evel ma kont an danevell, ez eas-eñ tre e Roma, hag e voe kurunennet gant dorn ar pab. &nbsp;»}}
Dik evel Karl Veur er bloaz 800, Arzhur a voe kurunennet impalaer gant ar pab e Roma da zeiz an Nedeleg.

Peogwir e oa Arzhur o laerezh klod Karl Veur e voe ret d'ar C'hallaoued e biaouañ en-dro, ar pezh a voe graet en {{XIIvet}} kantved gant ar mojennoù arzhuriek gallek, a zo ul lodenn eus [[Danvez Bro-C'hall]].<br>
Dereat e oa ar c'hantved-se evit an darempredoù lennegel etre ar [[sevenadur]]ioù keltiek o yezhoù hag ar re a gomze galleg kozh, rak e [[1152]] e timezas [[Eleanora Akitania]] da [[Herri II (Bro-Saoz)]]. Eus he lez e [[Poitiers]] e tegasas [[troubadour]]ed a gomze [[okitaneg|yezhoù oc]] ha [[trouver]]ed a gomze [[yezhoù oil]] ; ouzhpenn, Herri II a oa ivez dug [[Normandi]] ha dug [[Anjev]]. Biken ne vije ar sevenadurioù gall ha breizhveurat ken tost an eil d'egile.<br>
Eus al lez-se e teuas [[Wace]] ha [[Chrétien de Troyes]] da voueta mojenn ar roue Arzhur.

===<span style="color:#b848ff;"><big>♦</big></span>&nbsp;''Roman de Brut''===
Ur barzh norman e oa [[Wace]] (''c.'' [[1110]] - ''c.'' [[1183]]). En e ''[[Roman de Brut]]''<ref>''Brut'', ''Brutus'' e vije ar Roman eus Troia en devoa diazezet poblañs Enez Veur ; hervez Jafrez Menoe e teu an anv ''Britain'' eus ''Brut''.</ref>, un Istor eus Enez Vreizh 14&nbsp;866 gwerzenn ennañ a echuas e [[1155]], e kont penaos e profas Gwenivar an Daol Grenn da Arzhur da-geñver o eured evit ma c'hellje e holl varc'heien azezañ outi gant o rouez en ur parder klok. Ar meneg kentañ eus an Daol Grenn eo.

===<span style="color:#b848ff;"><big>♦</big></span>&nbsp;Chrétien de Troyes===
Gant ar barzh Chrétien de Troyes (''c.'' [[1130]] - ''c.'' [[1185]]) eus [[Kontelezh Champagn]] e voe aozet 5 [[romant]] arzhuriek, en o zouez ''[[Lancelot ou le Chevalier de la charrette]]'' ma ijinas [[Lanselod]], ar marc'heg hag a vije disi mar ne vije ket serc'h e rouanez Gwenivar. Da lavarout an aozer e resevas danvez ar romant digant [[Marie de France (1145-1198)|Marie de Champagne]].
===<span style="color:#b848ff;"><big>♦</big></span>&nbsp;Robert de Boron===
[[Robert de Boron]] (dibenn an {{XIIvet}} – deroù an {{XIIIvet}} kantvedoù) a voe ur barzh gall hag a zo anavet dre an div varzhoneg [[eizhsilabenneg|eizhsilabennek]] ''Li romanz de l'estore dou Graal'' ha ''Merlin''. War un dornskrid hepken emañ an div oberenn, 3&nbsp;514 gwerzenn en hini gentañ ha 503 en eil<ref>{{fr}} [https://www.arlima.net/qt/robert_de_boron.html ''ArLiMA'']</ref>.<br>
''Li romanz de l'estore dou Graal'' zo ur c'hristenadur eus Klask ar Graal : hervez ar barzh, [[Jozeb Arimatia]] e voe diwaller ar Graal hag ar c'halir-se e zalc'has bev e-pad ma oa bac'het. Pa voe lakaet en e frankiz e voe heuliet gant diskibled hag a gasas ar Graal da Enez Vreizh. Hervez romantoù gallek a voe skrivet war-lerc'h, evel ''[[Perlesvaus]]'' (Parzival), ez eas Jozeb ivez da Enez Vreizh en ur zegas relegoù gantañ, hag eñ e voe ar [[sant]] kentañ eno. Er C'helc'hiad Lanselod-Graal ([[1215]]) – a zo awenet gant oberenn Robert de Boron – ez eo mab Jozeb a ya da Enez Vreizh.<br>
Ur c'hristenadur eus ''Historia Regum Britaniae'', ''Roman de Brut'' hag oberennoù Chrétien de Troyes eo ''Merlin'' Robert de Boron.<br>
Daoust da baourentez e skridoù en devoe Robert de Boron ul levezon vras war gwengel Arzhur, pa gristenaas divezh-kaer an hengoun keltiek.
===<span style="color:#b848ff;"><big>♦</big></span>&nbsp;Thomas Malory===
[[Restr:Le morte d-arthur-201.gif|right|220px|Sk. Aubrey Beardsley evit Le Morte d'Arthur]]
*''Pennad pennañ : [[Le Morte d'Arthur]]''
E [[1485]] e voe moullet pennoberenn [[Thomas Malory]] ''Le Morte Darthur'', ar gentel [[saoznek]] diwezhañ eus mojenn Arzhur ha marc'heien an Daol Grenn : 504 pennad a-hed 21 levrenn, savet diwar kement mammenn a oa bet en o raok, labourioù Chrétien de Troyes en o zouez.<br>
Pa lenner an danevell e verzer ne oa ket aet perzhioù hen ar Graal da get ; setu amañ ar pezh a skrivas Malory el levrenn XII, pennad VII, p'en em ziskouezas ar Graal e lez Kamelod da zevezh ar [[Pantekost]] :
{{Quotation|«&nbsp;Ha goude e teuas ar roue hag an holl renkoù d'ar gêr e Kamelod, ha neuze ez ejont da c'housperoù en iliz-veur, ha goude-se da goaniañ, ha pep marc'heg a azezas en e lec'h evel kentoc'h. Dizale neuze e klevjont strakadennoù ha leñvadennoù an taran, ken e soñjjont e kouezje al lec'h en e boull. E kreiz an darzhadenn-se e teuas tre ur bann seizh gwech sklaeroc'h eget n'o devoa biskoazh gwelet er gouloù-deiz, hag an holl anezho a voe sklêrijennet gant gras ar Spered Santel . . . Neuze e teuas tre er sal ar Graal Santel goloet gant [[samit]]<ref><span style="color:green;">'''Samit''' :</span> danvez deuet eus Bizantion, ennañ 6 neudenn livek, hanter-[[satin]], seiz e steuñvenn ha neud e anneuenn.</ref> gwenn, met den e c'hallas e welout, na gwelout piv a oa ouzh e zougen. Ha leuniet e voe ar sal gant c'hwezhioù-mat, ha pep marc'heg en devoe ar c'higoù hag an diedoù a gave matañ er bed.&nbsp;»}}
Neuze e chomas ar Graal ur pourchaser boued mat evit marc'heien vat, zoken e kentel gristen ar c'hlask.

==Emdroadur ar vojenn==
Pa savas Chrétien de Troyes e romantoù arzel ez ijinas marc'heien nevez a vije anavazet evit o aferioù karantez kentoc'h eget o c'hurioù en emgann.<br>
N'eo ket souezhus e trofe danvez mojenn Arzhur eus ar brezel hag an talvoudegezhioù milourel a gaver er mammennoù brezhon d'ar garantez ha d'an tenergan a zo er gentel c'hallek, rak Eleanora hag he merc'h Marie o devoa staliet el lez giz an ''amour fin'', ar garantez romantel : merc'hed al lez a veze broudet da glask an ''amour fin'', ha da gastizañ ar wazed da zereent ket.<br>
Ar pezh a zo souezhusoc'h eo e krogas Arzhur e-unan da steuziañ, rak istorioù an Daol Grenn a droas mui-ouzh-mui tro-dro d'an Daol, marc'heien Arzhur o vout an tudennoù pennañ. Arzhur a droas da [[Rouaned landreant|roue landreant]], evel ar [[Meroveed|Veroveed]] adalek [[639]], pa azezas [[Sigebert III]] war an tron : ur roue hag a chom en e gastell tra ma ya e varc'heien da glask chañsoù. Aet an ''dux bellorum'' da get, ne chomas nemet ur skeudenn anezhañ, pa c'hoarveze gwerzioù-meur pell dioutañ, gant harozed ha klaskoù nevez.

Ar c'hlask pouezusañ e voe hini ar Graal, a zo gwriziennet-don en hengoun keltiek<ref>''Cf. supra.''</ref> : adkemeret hag adstummet e voe e doare ar C'hallaoued. Kristenaet e voe chaodouron hud ''Preiddeu Annwfn'', pa voe troet da unan eus listri [[Koan Diwezhañ|ar Goan Diwezhañ]] pe d'ar [[kalir|c'halir]] ma tastumas [[Jozeb Arimatia]] gwad ar [[Jezuz Nazaret|C'hrist]] goude ar [[Kroazstagadur (Bibl)|C'hroazstagadur]].<br>
Istor ar c'hlask e-unan a reas monedone etre ar bed keltiek hag ar bed roman. Goude ''Preiddeu Annwfn'' en {{IXvet}} kantved e teuas en {{XIIIvet}} kantved tri istor skrivet e [[krenngembraeg]], ''[[An TriRomant|Y Tair Rhamant]]'', a zo bet lakaet er ''Mabinogion''. Pa oa bet awenet Chrétien de Troyes en {{XIIvet}} kantved gant ar mammennoù kembraek ez eo diwar e labour e voe savet ''Y Tair Rhamant'' kant vloaz diwezhatoc'h ; setu amañ anvioù an tri istor, keñveriet gant istorioù bet skrivet gant ar Gall :
<div style="text-align:center;">
{| class="wikitable"
! ''Y Tair Rhamant'', {{XIIvet}} !! Chrétien de Troyes, {{XIIvet}}
|-
| ''[[Iarlles y Ffynnon|Owain, neu Iarlles y Ffynnon]]'' || ''[[Yvain ou le Chevalier au lion]]''
|-
| ''[[Peredur fab Efrawg]]'' || ''[[Perceval ou le Conte du Graal]]''
|-
| ''[[Geraint ac Enid]]'' || ''[[Érec et Énide]]''
|-
|}
</div>
Gant Chrétien de Troyes e voe krouet ar marc'heg ''Perceval'', a zo Peredur er gentel gembraek, met sur a-walc'h e oa bet awenet ar Gall gant ur vammenn vreizhveurat, pa gaver en daou istor un dudenn hag a zo boutin en hengoun geltiek : ar vaouez heugus, anvet ''Cailleach Bhéirre'' en iwerzhoneg, ''Cilleach Beinne Bric'' e [[skoseg]] ha ''the loathly lady'' e saozneg. Bez' emañ ivez en hengoun ar Vikinged, p'he c'haver en ''[[Hrólfr Kraki's saga]]'' ; en istor-se end-eeun ez adkaver perzh pennañ ar vaouez heugus : mard asant ar paotr d'he goulennoù e tro-hi da genedusañ koantenn en deus biskoazh gwelet<ref>Da geñveriañ gant an istorioù ma tro un [[touseg]] da briñs koant mard asant ur plac'h bouchañ dezhañ.</ref>.

Da vare Thomas Malory e oa bet kaset da get gwengelioù [[paganiezh|pagan]] klask ar Graal gant an argeladurezh kristen.

==Hêrezh==
[[Restr:Türlin- Crône. cpg 374, 1r.jpg|thumb|<div style="text-align:center;">''Diu Crône'', "Ar Gurunenn"</div>]]
*E [[Barzhaz Breizh]] ez eus ur c'han anvet [https://br.wikisource.org/wiki/Barzhaz_Breizh/1867/Bale_Arzur ''Bale Arzur''] hag unan all anvet [https://br.wikisource.org/wiki/Barzhaz_Breizh/1867/Sant_Efflamm_hag_ar_roue_Arzur ''Sant Efflamm hag ar roue Arzur'']
===Lennegezh===
A-hed ar c'hantvedoù ez eus bet skrivagnerien o kavout o awen e mojenn ar roue Arzhur, darn evit he adkontañ, darn evit he astenn.
* ''[[Parzival (barzhoneg)|Parzival]]'', barzhoneg gant [[Wolfram von Eschenbach]] (''c.'' [[1160]]/[[1180]] – ''c.'' [[1220]])<ref>{{de}} [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/germanica/Chronologie/13Jh/Wolfram/wol_pa00.html ''Bibliotheca Augustana'']</ref>.
* ''[[Diu Crône]]'' (''c.'' [[1230]]), barzhoneg [[alamanek]] lakaet war anv Heinrich von dem Türlin<ref>{{de}} [https://ia800203.us.archive.org/27/items/diucrnevonheinr00trgoog/diucrnevonheinr00trgoog.pdf ''Diu Crône'']</ref>.
* ''Dialog etre Arzur Roe d'an Bretounet ha Guynglaff'' (''c.'' [[1450]])<ref>{{br}} {{fr}} {{ISBN|978-2-9176-8121-3}}</ref>.
* [[Alfred Tennyson|Alfred, Lord Tennyson]] ([[1859]]-[[1885]]), ''Idylls Of The King''<ref>{{en}} {{ISBN|978-1-8982-3302-2}} • {{fr}} {{ISBN|978-2-8436-2454-4}}</ref>
* [[Sidney Lanier]] ([[1880]]), ''The Boy's King Arthur''<ref>{{en}} {{ISBN|978-0-6841-9111-9}}</ref>
* [[Mark Twain]] ([[1889]]), ''A Connecticut Yankee in King Arthur's court''<ref>{{en}} {{ISBN|978-1-5446-2108-1}} • {{fr}} {{ISBN|978-0-4972-5650-0}}</ref>.
* [[Howard Pyle]] ([[1903]]), ''The Story of King Arthur and His Knights''<ref>{{en}} {{ISBN|978-0-9835-1940-9}}</ref>
* [[T. H. White|Terence Hanbury White]] ([[1938]]-[[1958]]), ''The Once and Future King''<ref>{{en}} {{ISBN|978-0-0081-0858-8}} • {{fr}} {{ISBN|978-2-9099-0686-7}} (Levrenn 1)</ref>
* [[John Steinbeck]] ([[1956]]-[[1959]], embannet e [[1976]]), ''The Acts of King Arthur and His Noble Knights''<ref>{{en}} {{ISBN|978-0-1431-0545-9}} • {{fr}} {{ISBN|978-2-2772-1784-8}}</ref>.
* [[Langleiz]] ([[1972]]), ''Tristan hag Izold''<ref>{{br}} Al Liamm (ASIN: B00AN4P18E)</ref>.
:Langleiz ([[1975]]), ''Romant ar roue Arzhur''<ref>{{br}} Al Liamm (ASIN: B000XBIV98)</ref>.
* [[Marion Zimmer Bradley]] ([[1983]]), ''The Mists of Avalon''<ref>{{en}} {{ISBN|978-0-3453-5049-7}}</ref>.
* [[Jean Markale]] ([[1992]]-[[1996]]), ''Le Cycle du Graal''
:Levrenn 1 : ''La Naissance du Roi Arthur'', ''Les Chevaliers de la Table Ronde'', ''Lancelot du Lac'', ''La Fée Morgane''<ref>{{ISBN|978-2-7564-0448-6}}</ref>.
:Levrenn 2 : ''Gauvain et les chemins d'Avalon'', ''Perceval le Gallois'', ''Galaad et le Roi Pêcheur'', ''La Mort du Roi Arthur''<ref>{{ISBN|978-2-7564-0449-3}}</ref>.
* [[Molly Perham]] ([[1993]]), ''King Arthur & The Legends of Camelot ''<ref>{{en}} {{ISBN|978-1-8502-8226-6}} • {{br}} troet e brezhoneg gant [[Herve Seubil gKernaudour]], "Ar roue Arzhur & Marc'heien an Daol Grenn", An Here, 1998 {{ISBN|978-2-2772-1784-8}}</ref>.
*[[M. K. Hume]]
:• ''King Arthur Trilogy'' ([[2009]])-[[2010]]) :
::#''Dragon's Child''
::#''Warrior of the West''
::#''The Bloody Cup''
:• ''Merlin'' ([[2010]])-[[2013]]) :
::#''Prophecy: Clash of Kings''
::#''Prophecy:Death of an Empire''
::#''Prophecy: Hunting with Gods''
:• ''Twilight of the Celts'' ([[2014]])-[[2015]]) :
::#''The Last Dragon''
::#''The Storm Lord''
::#''The Ice King''

===Sonerezh===
* [[Henry Purcell]] ([[1691]]), ''King Arthur, or The British Worthy'', [[hanterc'hoarigan]]
* [[Barzhaz Breizh]] ([[1846]]), ''Bale Arzur''<ref>{{br}} [https://br.wikisource.org/wiki/Bale_Arzhur Wikimammenn]</ref> ha ''Sant Efflamm hag ar roue Arzhur'' e [[1867]]<ref>{{br}} [https://br.wikisource.org/wiki/Barzhaz_Breizh/1867/Sant_Efflamm_hag_ar_roue_Arzur Wikimammenn]</ref>.
* [[Richard Wagner]] ([[1882]]), ''Parsifal'', [[c'hoarigan]]

===Filmoù===
Adkemeret eo bet ar vojenn gant ar sinema hag ar skinwel. E-touez ar filmoù awenet gant ar vojenn e c'haller menegiñ :
* ''[[Knights of the Round Table]]'' ([[1953]])
* ''[[Arthur of the Britons]]'' ([[1972]])
* ''[[Monty Python and the Holy Grail]]'' ([[1975]])<ref>''Monty Python : Sacré Graal'', e galleg ; ur souezh klevout ''Arthur King of the Britons'' er film ha lenn ''Arthur roi des Anglais'' war ar skramm.</ref>
* ''[[Perceval le Gallois (film)|Perceval le Gallois]] ([[1978]])
* ''[[Excalibur]]'' ([[1981]])
* ''[[Merlin]]'' ([[1998]])
* ''[[King Arthur]]'' ([[2004]])
* ''[[The Last Le'gion]]'' ([[2007]])
* ''[[King Arthur: Legend of the Sword]] ([[2017]])

==E brezhoneg==
[[Restr:C major pentatonic scale.PNG|thumb|<div style="text-align:center;">'''Skeulenn ''Bale Arzur'''''<br>Do Muiãn pempderezek<br><small>''(Skrivet e Si<sub>b</sub> el levr)''</small></div>]]
===Barzhaz-Breizh===
Daou gan arzhuriek zo e [[Barzhaz Breizh]].
* ''Bale Arzur'', ur c'han brezel bet dastumet e [[Kerne]].
::Hengeltiek eo stumm ar son driadek leun a genganez ; hengeltiek ivez eo an ton, pa' z eo savet diwar ur skeulenn vuiañ [[reizhiad pentatonek|bempderezek]] anhanterdonennek.
::Evel m'er skriv [[Kervarker]] e-unan, disheñvel diouzh peurrest ar son ha nevesoc'h a-galz eo ar poz diwezhañ, a zo kristen.
* ''Sant Efflamm hag ar roue Arzhur''
::Kristenaet mojenn Arzhur, betek lakaat un danvez penitiour ha [[sant]] da saveteiñ buhez ar roue pa oa o stourm ouzh un euzhvil ; muiañ pempderezek anhanterdonennek eo skeulenn an ton.
===Romantoù===
Evel m'eo bet meneget [[#Lennegezh|amañ uheloc'h]], tri levr brezhonek hag a bled gant mojenn ar Roue Arzhur zo bet embannet : re Langleiz, ''Tristan hag Izold'' ha ''Romant ar Roue Arzhur'', troet gant an aozer diwar e skridoù gallek hag embannet gant Al Liamm, ha hini Molly Perham, ''Ar Roue Arzhur – Marc'heion an Daol-Grenn'', lakaet e brezhoneg gant [[Herve Seubil gKernaudour|Herve Seubil Gernaudour]] hag embannet gant An Here.
;''Tristan hag Izold'' (1972)
Pempvet istor ''Le Morte Darthur'' Thomas Malory eo hini Tristan, eo ''[[Le Morte d'Arthur / 5vet istor|The Fyrst and the Secunde Boke of Syr Trystrams de Lyones]]'' e ditl orin ; en henvoulladur William Caxton (1485) e ya d'ober al levrioù VIII betek XII, 201 pennad en holl ; istor Sir Tristram eo, n'eo ket hini ar garantez etre ar marc'heg hag ar goantenn : e pennad XI an {{XIXvet}} levr ''([[Le Morte d'Arthur / 7vet istor|Sir Launcelot and Queen Gwenyvere]])'' e tesker diwezh Tristram ha La Beale Isoud.

Pemzek pennad zo e romant Langleiz. Ar pevar fennad kentañ a heuilh tamm-pe-damm red an darvoudoù evel kontet gant Malory ; adal ar pempvet pennad e tistroas Langleiz diouzh an doare klasel, pa lakaas matezh Izold d'ober [[avoultriezh]] gant ar roue Marc'h a Gernev-Veur. Goude-se e lakaas an aozer e ijin da labourat en ur veskañ gwengelioù kristenaet betek dibenn an istor.<br>
Ur melodrama kristen kentelius eo doare Langleiz, pa 'z eo devoudel stil Malory.
;''Romant ar Roue Arzhur'' (1975)
Pa 'z a 504 fennad da sevel ''Le Morte Darthur'' ez eo bet krennet mojenn Arzhur da 15 pennad<ref>Romantoù all en deus skrivet e galleg en e ''Cycle de la Table ronde'' goude ''Le Roman du roi Arthur'' (1965) : ''Lancelot'' (1967), ''Perceval'' (1969), ''La Quête du Graal'' (1971) ha ''La Fin des temps aventureux'' (1971) ; gant Coop Breizh e voe adembannet ''Perceval'' e 2000 {{ISBN|978-2-9099-2410-6}}.</ref>.<br>
Gant stil ''Tristan hag Izold'' e chomas Langleiz en e gentel eus mojenn ar roue Arzhur : kerkent ha pennad kentañ al levr, «&nbsp;Marzhin an Diouganour&nbsp;», e lenner ez eo Marzhin frouezhenn [[gwallerezh]] ur plac'h dinamm gant an Diaoul, hogen dre c'hras an Aotrou Doue e vo kuzulier ar roue Arzhur ; setu amañ levezon Marzhin war ar roue Arzhur, hervez Langleiz :
<div style="text-align:center;">{{Quotation|«&nbsp; Deuet da vezañ kuzulier bras Arzhur, e tiskouezo d'ar roue ha d'e heuliad an hent reut ha risklus a gas da Rouantelezh an Neñv.<br>War e ali e vo e tilezint kement tra a garent evit klask AR GRAAL SANTEL ; ar skudell brizius a zalc'has, gwechall, gwad ar Salver.&nbsp;»|<small>LANGLEIZ</small>, ''Romant ar Roue Arzhur'', pennad I.}}</div>
;''Ar roue Arzhur – Marc'heion an Daol-Grenn'' (1998)
Seitek pennad a ya d'ober mojenn Arzhur e levr Molly Perham, a heuilh red klasel an darvoudoù. Al levr tostañ da ''Le Morte Darthur'' eo, petra bennak ma'z eus ennañ darvoudoù hag a zeu eus skourroù all ar vojenn sanket don en amzer hag ec'hon-bras-se.

== Pennadoù kar ==
* [[Roll an oberennoù a denn d'ar roue Arzhur]]
* [[Ardamezouriezh mojenn ar Roue Arzhur]]

== Levrlennadur ==
{{Commons|King Arthur}}
;''Y Gododdin''
* {{cy}} {{en}} [http://www.gutenberg.org/files/9842/9842-h/9842-h.htm Klok]
;''Historia Brittonum''
* {{la}} [http://www.thelatinlibrary.com/histbrit.html Klok]
* {{en}} [http://www.yorku.ca/inpar/nennius_giles.pdf Klok]
;''Annales Cambriae''
* {{en}} [http://sourcebooks.fordham.edu/source/annalescambriae.asp Klok]
;''Preiddeu Annwfn''
*{{cy}} {{en}} [http://d.lib.rochester.edu/camelot/text/preiddeu-annwn Klok]
;''Trioedd Ynys Prydein''
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20171119164436/http://www.celtic-twilight.com/camelot/triads/ Diglok]
;''Culhwch ac Olwen''
* {{en}} [http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/culhwch.html Klok]
;''Historia Regum Britanniae''
* {{la}} [https://la.wikisource.org/wiki/Historia_Brittonum Klok]
* {{en}} [http://d.lib.rochester.edu/camelot/text/geoffrey-of-monmouth-arthurian-passages-from-the-history-of-the-kings-of-britain Arroudoù arzhuriek]
;''Roman de Brut''
* {{en}} [http://www.yorku.ca/inpar/wace_mason.pdf Arroudoù arzhuriek]
;Chrétien de Troyes
* ''Œuvres complètes'', La Pléiade, Gallimard, 1994 {{ISBN|978-2-0701-1276-0}}
;''Le Morte d'Arthur''
* {{en}} [https://www.gutenberg.org/files/1251/1251-h/1251-h.htm I-IX (gant ur c'heriaoueg]
* {{en}} [https://www.gutenberg.org/files/1252/1252-h/1252-h.htm X-XXI (gant ur c'heriaoueg)]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20150906070432/https://ebooks.adelaide.edu.au/m/malory/thomas/m25m/contents.html I-XXI]
* {{en}} ''Le Morte d'Arthur – King Arthur and the Knights of the Round Table'', Canterbury Classics, 2015 {{ISBN|978-1-6268-6463-4}}
;Levrioù all
* {{en}} Robert W. Ackerman, ''An Index of the Arthurian Names in Middle English'', Standford University Publications, 1952 <small>(ASIN: B0018KRJBY)</small>

== Liammoù diavaez ==
* {{de}} {{en}} {{fr}} [https://web.archive.org/web/20170704090232/https://www.sites.univ-rennes2.fr/celam/ias/ Kevredigezh Etrebroadel Arzhuriek]
* {{fr}} [https://www.histoire-pour-tous.fr/dossiers/132-le-roi-arthur-les-secrets-dune-legende.html?fbclid=IwAR18o4Z1LSl-9owXLNudW1CcJi0LnzfqA_YF9HCzkqZP9Hb33NsXhU_LLiE En ''Histoire pour tous'']

== Notennoù ==
{{Daveoù|bannoù=2}}

{{Roue Arzhur ha Danvez Breizh|tudennoù}}


[[Rummad:Mojenn Arzhur]]
[[Rummad:Harozed kelt]]