Niveradur arabek

Mar ne welit ket mat arouezennoù zo eus ar pennad-mañ, pe mar gwelit anezho fall (karrezioù goullo, pikoù-goulennata...) : ur font Unicode a vank deoc'h kazi-sur.

Ur pennad eus an heuliad Reizhiadoù niveriñ eo ar pennad-mañ.

Sifroù arabek

Niveradurioù

arabek – armenianek

babilon – sinaek

koptek – egiptek

etiopiek – gresianek

gotek – hebraek

India – japanek

maya – mongol

nesan – roman

slav – thailandek

lec’hiadel

Daou zoare niveradur arabek zo. Gallout a reer ober gant arouezennoù al lizherenneg pe gant an arouezennoù anvet "sifroù indezarabek" a zo deveret eus skrivadur nâgarî bro-Indez. Kar-nes eo an niveriñ lizherennel arabek eus ar c'hGematria hebraek, dreist-holl en e stumm kornogel.

Niveradur lizherennek

Orin

Implijet eo bet al lizherennegoù deveret eus al lizherenneg fenikek ken evit notenniñ sonioù (talvoudoù lizherennel) ken evit notenniñ talvoudoù niverel. Kement-se zo gwir evit al lizherenneg c’hresianek, al lizherenneg c’hotek, al lizherenneg koptek, al lizherenneg kirillek, al lizherenneg hebraek, al lizherenneg arameek, hag all. Heñveldra a gaver evit an arabeg hag, ouzhpenn-se, ez eo implij al lizherenneg an doare koshañ bet implijet gant an arabegerien evit skrivañ niveroù pe ḥurūf ʾal-ǧumal; sevel a ra d'an enskrivadurioù kentañ. Sklaer eo warnañ levezon ur patrom hebraek pe c’hresianek hep na vije tu da lavaret pehini anezho a voe implijet.

Kalz eo emdroet al lizherenneg arabek a-hed hec’h istor koulskoude. Ouzhpennet ez eus bet enni pikoù evit diforc’hañ lizherennoù, kemmet eo bet talvoudegezh lizherennoù zo, adaozet eo bet urzh al lizherenneg, hag all. n'eo ket c’hoarvezet an holl gemmoù-se en hevelep mod : evit gwir, pa vez implijet lizherennoù evit merkañ an niveriñ e vezont urzhiet en un urzh koshoc’h (anvet urzh ar sav-heol) zo testeniekaet hec’h implij da gentañ el lizherenneg ougaritek hag a vez adkavet en holl lizherennegoù deveret eus al lizherenneg fenikek. Ar pezh zo, diouzh ma vez implijet al lizherenneg gant kornôgiz pe gant reteriz ne vez ket klenket al lizherennoù en hevelep doare. Kalz tostoc’h eo an urzh niverel-se da hini al lizherennegoù a orin fenikek all, dreist-holl ar re implijet er yezhoù semitek.

Setu ma'z eus dreist-holl div reizhiad niveriñ savet war lizherenneg an arabeg. Kenvevet o deus an div reizhiad-se : hini Arabed ar Maghreb (da lavaret eo hini ar c’hornôg p'eo hennezh talvoudegezh ar ger Maghreb) hag hini Arabed ar Machreq (da lavaret eo hini ar reter). Homañ diwezhañ eo ar goshañ rak e vefe doare ar Maghreb un treuzfurmadur eus hini ar reter. Evel-just n'eo ket peurreiziadek an diforc’h implij-se hag e c’haller kavout testennoù eus ar Maghreb a ra gant doare ar reter pe ar c’hontrol. C'hwec'h lizherenn hepken zo disheñvel o urzh etre an div lizherenneg : al lizherennoù piket int (lizherennoù ur pik a-us pe a-is dezho) bet savet er VII^vet kantved, da lavaret eo ث خ ذ ض ظ غ.

Evit gouzout hiroc’h diwar-benn ar c’hemmoù bet degaset el lizherenneg arabek a-hed hec’h istor ez eo gwelloc'h digeriñ ur pennad all : Lizherenneg arabek (istor).

Kregiñ a ra an urzh-se gant ʾalif, bāʾ ǧīm ha dāl, a ya da sevel ar ger abjad ; graet e vez abjad pe eus ul lizherenneg na verk nemet ar c’hensonennoù, semitek peurliesañ ha deuet diwar ar fenikeg, pe eus al lizherennoù niverel arabek. أَبُجَدْ abuǧad eo an termen klasel; diwarnañ eo deuet an deverad بُجَادِي buǧādī, "dizesk", da lavaret eo unan na anavez nemet "penn kentañ al lizherenneg".

Mont en-dro

Evel er reizhiadoù lizhersifrennel all, e servij al lizherennoù da verkañ a-ziforc’h an unanennoù, an degadoù, ar c’hantadoù, ar miliadoù : dekredel eo ar reizhiad, n'eo ket lec’hiadel penn-da-benn, ha ne anavez ket ar mann. N'hall ul lizherenn notenniñ nemet un talvoud. Kontrol eo da reizhiad lec’hiadel ar c’hornôg ma c’hall, da skouer, ar sifr "1" bezañ, hervez e lec’h, evit un unanenn, un degad, un c’hantad, hag all.

Skrivañ a reer al lizherennoù lizhersifrennel a-zehou da gleiz, en urzh kreskiñ, nemet ma kuzher un niverenn en ur ger skrivet : trawalc’h eo skrivañ ur ger a vo gant al lizherennoù anezhañ an talvoud zo c’hoant da gaout. Se a c’hoarvez gant ar amzerdresennoùoù evel, da skouer : Ġālib murd, "marv eo Ghâlib" (anv zo amañ eus un arroudenn digant ar barzh ourdouek Ghâlib, 1797-1869), a skriver غالب مرد, ar pezh a vez kontet lizherenn ha lizherenn :

غ	ا	ل	ب	م	ر	د
1000	1	30	2	40	200	4

da lavaret eo un hollad a 1277, a glot, hervez deiziadur an Hijrat, gant ar bloaz 1860 evit marv Ghâlib (evit gwir eo marvet e 1869 ; deiziad 1860 a glot gant bloaz e varv ijinet gant ar barzh e-unan).

Unanennoù

Notennet int en hevelep doare en holl lizherennegoù, ken gant hini ar c’hornôg ha gant hini ar reter.

1	2	3	4	5	6	7	8	9
ا	ب	ج	د	ه	و	ز	ح	ط
ʾalif	bāʾ	ǧīm	dāl	hāʾ	wāw	zayn	ḥāʾ	ṭāʾ

Degadoù

Adal 60 eo ma pella hengounioù ar reter eus re ar c’hornôg.

	10	20	30	40	50	60	70	80	90
Reter	ي	ك	ل	م	ن	س	ع	ف	ص
Reter	yāʾ	kāf	lām	mīm	nūn	sīn	ʿayn	fāʾ	ṣād
Kornôg	ي	ك	ل	م	ن	ص	ع	ف	ض
Kornôg	yāʾ	kāf	lām	mīm	nūn	ṣād	ʿayn	fāʾ	ḍād

Kantadoù

	100	200	300	400	500	600	700	800	900
Reter	ق	ر	ش	ت	ث	خ	ذ	ض	ظ
Reter	qāf	rāʾ	šīn	tāʾ	ṯāʾ	ḫāʾ	ḏāl	ḍād	ẓāʾ
Kornôg	ق	ر	س	ت	ث	خ	ذ	ظ	غ
Korñôg	qāf	rāʾ	sīn	tāʾ	ṯāʾ	ḫāʾ	ḏāl	ẓāʾ	ġayn

Miliadoù

	1 000
Reter	غ	ġayn
Kornôg	ش	šīn

Niveriñ indezarabek

Orin

Eus India hag en o stumm nāgarī eo m'eo deuet an arouezennoù nevez, gwevnoc’h o implij a galz a-drugarez d'ar mann lec’hiadel. Moarvat eo gant steredoniourien arab, bet desket ar skiant-se ganto e-kichen Indeziz e-kerzh an VIII^vet kantved, eo bet enporzhiet war un dro ar sifroù a raent ganto. Ar c’hentañ bet o labourat war doareoù niveriñ Indeziz a vije bet Al-Khuwarizmi, en IX^vet kantved. Arabat krediñ koulskoude e vije bet peurdrec’h ar sifroù nevez kerkent war al lizherennoù niverek rak kendalc’het o deus ar re-mañ da vezañ implijet e-pad pell c’hoazh.

Degemeret buan memes tra ez eus c’hoarvezet meur a dreuzfurmadur war ar sifroù nevez-se a-raok dont da wiskañ o neuz a-vremañ (un argemm a vez arveret c'hoazh e perseg hag en ourdou :

Talvoud	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Sifroù India	०	१	२	३	४	५	६	७	८	९
Sifroù indezarabek doare ar c'hornôg	٠	١	٢	٣	٤	٥	٦	٧	٨	٩
Sifroù indezarabek doare ar reter	٠	١	٢	٣	۴	۵	۶	٧	٨	٩

Stok ouzh bed ar c’hornôg eo bet legadet da jedoniourien Europa hor sifroù gant an Arabed. Kendalc’het en deus an tres anezho d'en em dreuzfurmiñ kent en em stabilaat er XV^vet kantved.

Mont en-dro

En hevelep doare hag ar sifroù europek a raer "arabek" anezhe (0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9). Notennomp e vez lakaet a-gleiz ar sifroù o terc'hennañ an talvoud brasañ en un niver hag a-zehou-tout ar re oc'h aroueziñ an unanadoù en arabeg kenkoulz ha ganeomp, daoust d'an arabeg bezañ skrivet a gleiz da zehou : o kregiñ gant an talvoud bihanañ eo e vez lennet an niver en arabeg (evel a c'hoarvez a-zarn e brezhoneg —pe e yezhoù germaneg 'zo—pa gonter betek kant er reizhiad kontañ hengounel : unan warn-ugent. Pleustrek eo d'an arabegerion eta, evit skrivañ sammadurioù war un eeunenn. Soñjit 'ta : "seizh warn ugent" mui "c'hwec'h ha tregont" en ur skrivañ a zehou da gleiz :

............. = 36+27

Gwelet ivez

• Niveradur ;
• Niveradur gresianek ;
• Niveradur hebraek ;
• Lizherenneg arabek ;
• Istor al lizherenneg arabek
• Sifroù arabek.