Kerc'hadenn John Brown war Harpers Ferry

kerc'hadenn John Brown war Harpers Ferry

emsavadeg sklaved, Skraperezh mac'hiaded

Rann eus	Brezel diabarzh Stadoù-Unanet Amerika
Stad	Stadoù-Unanet
E tiriad	Harpers Ferry
Lec'h	Harpers Ferry
Daveennoù douaroniel	39°19′23″N 77°43′49″W
Deiziad	1859
Deiziad kregiñ	16 Her 1859
Deiziad echuiñ	18 Her 1859
Perzhiad	John Brown, Robert Lee, Israel Greene, J. E. B. Stuart

Kerc'hadenn John Brown war Harpers Ferry (saozneg: John Brown's raid on Harpers Ferry) a oa bet ur striv gant ar stourmer enep-sklaverezh John Brown, eus ar 16 betek an 18 a viz Here 1859. Ar pal a oa lakaat da emsevel sklaved stadoù Su Stadoù-Unanet Amerika en ur aloubiñ arsanailh Harpers Ferry, Virginia (abaoe 1863, West Virginia). Graet e vez eus an darvoud-se un taol-arnod pe rakc'hoari skrijus da Brezel diabarzh Stadoù-Unanet Amerika. 

Bagad Brown a oa savet gant 22 den, hag a oa bet trec'het gant ur gompagnunezh U.S. Marines, renet gant ar C'hentañ Letanant Israel Greene. Dek argadour a oa bet lazhet e-kerzh ar gerc'hadenn, seizh a voe barnet ha kondaonet d'ar marv goude-se, ha pemp anezho a oa tec'het. Meur a zen a oa bet o kemer perzh en darvoud a voe adkavet er brezel diabarzh : ar C'horonal Robert E. Lee a oa penn-bras an oberiadur savet evit adkemer an arsanailh. Stonewall Jackson ha Jeb Stuart a oa e-touez ar soudarded oc'h evezhiañ an argadourien ur wech harzet dreist-holl Brown, ha John Wilkes Booth a oa bet arvester eus lazhadenn Brown. John Brown en doa goulennet gant Harriet Tubman ha Frederick Douglass, an daou anezho o devoa kejet gantañ pa oa bet o treiñ a-enep ar sklavezlezh hag evit dieubidigezh ar sklaved e Springfield, Massachusetts, sikour evit ar gerc'hadenn. Tubman n'en doa ket gellet dont rak klañv e oa ha Douglass en devoa nac'het, soñjal a rae dezhañ e oa ur wir emlazhadenn eus plan Brown.

Ar gerc'hadenn a oa bet heuliet gant kazetennoù ar vro ha gant ar pellskriver tredan nevez. Kazetennerien a oa er c'hentañ tren o loc'hañ evit tizhout Harpers Ferry goude ma vije bet eus keloù an dagadenn, da beder eur goude merenn, d'al lun 17 a viz Here. En tren e oa bezen Maryland, ha parket e voe an tren ur wech erruet e kostez Maryland pont Harpers Ferry, nepell (4,8 km) e reter kêr (kêriadennig Sandy Hook, Maryland). Dre ma ne oa ket keloù ofisiel da gas pe da zegemer, ar pellskriver a voe implijet evit eskemm gant an tren o tont, dre ma oa liammet gant orjal ouzh ar rouedad, ar c'heloù a oa: "given up to reporters", who "are in force strong as military". D'ar meurzh vintin e oa bet kempennet al linenn bellskiver, hag e oa tu eskemm gant kelaouennerien eus an New York Times "ha kelaouennoù a bell all"

Kerc'hadenn John Brown a oa bet mammenn dudi bras kement hag ur barrad aon dre Stadoù-Unanet Amerika, gant ar Su o welet kement-mañ evel ur gourdrouz war ar sklaverezh hag o doare bevañ, ha lod en Norzh a wele an darvoud evel un taol brav a-berzh an enep-sklaverien. Da gentañ e oa bet gwelet gant an darn eus an dud evel follentez pe obererezh strizhkredourien. Gerioù ha lizhiri Brown goude ar gerc'hadenn hag e-pad ar varnadenn – Virginia v. John Brown – o doa sikouret e harperien, betek Henry David Thoreau, en doa lakaet Brown da haroz hag ikonenn an Unvaniezh.