Deiziadur sinaat
An deiziadur sinaat zo un deiziadur loarel-ha-[[heol}}el (sinaeg : 陰陽曆 yīn-yáng lì : sinaeg eeunaet : 阴阳历).
Ar mizioù zo termenet hervez al Loar, da lavaret eo e krog kentañ deiz bep miz gant al loar nevez hag e klot ar 15vet deiz gant al loargann. Abalamour ma'z eus 12 miz loarel hag ouzhpenn 10 devezh en ur bloavezh muzuliet diouzh an Heol, e lakaer seizh miz etrelakaet (闰月 rùnyuè) e korf naontek vloaz, evit ma vefe pad ar bloavezh sinaat e-tro da hini ur bloavezh heolel.
Da vare an Henamzer e veze eveshaet fiñvoù al Loar, an Heol ha re Yaou, hirder ar skeudoù, padelezh an deizioù hag an nozvezhioù keñveriet an eil re ouzh ar re all, evit disoc'h dindan an Tierniezh Han d'un deiziadur tost-kenañ d'an hini a vez implijet hiziv.
Hervez an hengoun e voe krouet ar c'hentañ reizhiad deiziadur gant Huángdì (黄帝, ), an Impalaer melen, e 2637 kent J.K. ha lakaet e pleustr adalek bloavezh e c'hanedigezh (-2697) pe eus e grouañs (-2698) ; war ur c'helc'hiad 60 vloaz e oa diazezet an deiziadur-se.
Implijet e voe an deiziadur gregorian en un doare ofisiel gant Republik Sina adalek 1912, met dre ma talc'he ar bobl d'ober gant an deiziadur hengounel ha ma oa an Norzh dindan Aotrounez ar brezel, e voe ret gortoz ar 1añ a viz Genver 1929 evit ma talvezje er vro a-bezh. An eur ofisiel a voe dibabet a oa hini ar c'hentañ porzhioù digoret da Gornôgiz war aod ar reter (120° hedred reter), ha neket hini Beijing evel diaraok.
Implijet e vez an deiziadur sinaat gant ar gouerien evit gounit an douar hag evit ar gouelioù hengounel pe relijius evel ar c'hala-bloaz sinaat pe gouel kreiz an diskaramzer, hag evit ar steredouriezh.
Meur a anv zo bet roet d'an deiziadur sinaat. Ar re implijet ar stankañ eo « Deiziadur ar Xia » (夏曆 xìalì), « Deiziadur al labour-douar » (農曆 nónglì) ; « Deiziadur loarel » (阴历 yīn lì), a vez lavaret er yezh pemdez, zo ur stumm eunaet diwar « deiziadur loarel-ha-heolel ».
Graet e vez « Deiziadur kumun » (公曆 gōnglì) eus an deiziadur ofisiel, pe « Deiziadur ar C'hornôg » (西曆 xīlì), ha c'hoazh « Deiziadur heolel » (阳历 yánglì) er yezh pemdez.
Ar pobladoù n'int ket Haned o doa peurliesañ pep a zeiziadur, a vez implijjet c'hoazh gant ar minorelezhioù broadel e Republik Pobl Sina evit o deizioù gouel.
Anvioù ar mizioù ==
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Hervez darvoudoù naturel e vez anvet ar mizoù loarel gwechall ; niveroù a vez implijet hiziv. Pep miz zo kevreet gant unan eus an daouzek "skourr douarel" (地支 dì zhī).
- Diresis eo an deiziadoù gregorian ; mizioù etrelakaet zoe kalz bloavezhioù.
| Niv. | Deroù gregorian | Anv naturel | Skourr | Anv nevez |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 21 Genver – 20 C'hwevrer | 正月 zhēng yuè "Miz ar C'hogn"[1] |
寅月 yínyuè "Miz an Tigr" |
正月 zhēng yuè "Miz kentañ" |
| 2 | 20 C'hwevrer – 21 Meurzh | 杏月 xìngyuè "Miz an Abrikezenn" |
卯月 mǎoyuè "Miz al Lapin" |
二月 èryuè "Eil miz" |
| 3 | 21 Meurzh – 20 Ebrel | 桃月 táoyuè "Miz ar Bechezenn" |
辰月 chényuè "Miz an Aerouant' |
三月 sānyuè "Trede miz" |
| 4 | 20 Ebrel – 21 Mae | 梅月 méiyuè "Miz ar Brunenn" |
巳月 ìyuè "Miz an Naer" |
四月 sìyuè "Pevare miz" |
| 5 | 21 Mae – 21 Mezheven | 榴月 liúyuè "Miz ar Greunaval" |
午月 wǔyuè "Miz ar Marc'h" |
五月 wǔyuè "Pempvet month" |
| 6 | 21 Mezheven – 23 Gouere | 荷月 héyuè "Miz al Lotuzenn" |
未月 wèiyuè "Miz ar C'havr" |
六月 liùyuè "C'hwec'hvet miz" |
| 7 | 23 Gouere – 23 Eost | 蘭月 / 兰月 lányuè "Miz an Orkidenn" |
申月 shēnyuè "Miz ar Marmouz" |
七月 qīyuè "Seizhvet miz" |
| 8 | 23 Eost – 23 Gwengolo | 桂月 guìyuè "Miz an Osmantuzenn" |
酉月 yǒuyuè "Miz ar C'hilhog" |
八月 bāyuè "Eizhvet miz" |
| 9 | 23 Gwengolo – 23 Here | 菊月 júyuè "Miz ar Grizantemenn" |
戌月 xūyuè "Miz ar C'hi" |
九月 jiǔyuè "Navet miz" |
| 10 | 23 Here – 22 Du | 露月 lùyuè "Miz ar Glizh" |
亥月 hàiyuè "Miz ar Pemoc'h" |
十月 shíyuè "Dekvet miz" |
| 11 | 22 Du – 22 Kerzu | 冬月 dōngyuè / 葭月 jiāyuè "Miz ar Goañv" / "Miz ar Raosklenn" |
子月 zǐyuè "Miz ar Razh" |
十一月 / 冬月 dōngyuè "Unnekvet miz" |
| 12 | 22 Kerzu – 21 Genver | 冰月 bīngyuè "Miz ar Skorn" |
丑月 chǒuyuè "Miz an Ejen" |
十二月 / 腊月 làyuè "Miz diwezh ar bloaz" |