Mont d’an endalc’had

Brioch

Eus Wikipedia
(Adkaset eus Briochenn)
brioch
baking
Iskevrennad eusviennerezh, yeast bread, sweet bread Kemmañ
Rann euskeginerezh gall Kemmañ
Anv er yezh a orinune brioche Kemmañ
StadFrañs Kemmañ
Bro orinFrañs Kemmañ
Danvez implijetbleud, Vi, amann Kemmañ
Cuisinekeginerezh gall Kemmañ


Etre bara ha gwastell, brioch zo ur viennerezh graet gant toaz kalz vioù hag amann ennañ, bouk e vinvig, blot ha rous e greun. Un dorzh pe ur gouign graet gant brioch zo anvet ur vriochenn.

E-touez ar viennerezhioù, gallout a rafed lakaat ar vriochenn e-barzh un isstroll asambles gant ar "pain au lait" hag ar varaenn-rezin.

Istor ha gerdarzh

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Kouignoù brioch ha dremmvro eus Provañs.

Aozet e vez brioch en Europa abaoe ar Grennamzer. Dont a ra ar ger « brioch » eus ar verb normanek « brier », hag a dalv kement ha « mezañ an toaz gant ur ruilhenn-goad », hag al lostger -oche. Ur wrizienn c'hermanek en deus ar ger. E kreiz ha reter Europa e komzer eus kolach kentoc'h.

« Ra vo debret brioch ganto ! » a vije bet lavaret e Versailhez gant Victoire de France, moereb-kaer rouanez Bro-C'hall, pa welas pobl Pariz o c'houlenn bara[1]. Abretoc'h eget an Dispac'h gall e lavaras kement-se e gwirionez, pa'z eo meneget gant Jean-Jacques Rousseau e levrenn VI Les Confessions e 1770.

Adalek an XXvet kantved eo lakaet ar brioch e-barzh ar c'heginerezh gall gant Bro-C'hall. Krouet e voe un dro-lavar nevez evit o envel zoken : ar « brioche parisienne ». Goude an Eil Brezel-bed e teu war-wel un dro-lavar all, ar « brioche vendéenne ». D'ar mare-se e veze fardet briochennoù evit ar brizonidi-vrezel gant Kevredigezh Vandeiz Pariz hag Enez-Frañs ("Association des Vendéens de Paris et d'Île-de-France"). Ar soñj a zeuas dezho disklêriañ ul label nevez e 1949, ar « brioche vendéenne », evit ober an diforc'h gant brioch Pariz. Setu penaos e voe krouet ar brioch giz Vande.

Evit ober an toaz e vesker bleud, goell, amann (400 gram dre gilogramm bleud da nebeutañ), laezh (pe dour, pe koavnn), vioù, holen, a-wechoù sukr. Mezet e vez an toaz, ha lezet goude da c'hwezañ. Gwisponet e vez eñ gant vioù evit kreñvaat e liv rous, a-raok bezañ lakaet er forn.

A-wechoù e vez lakaet rezin sec'h pe malzennoù chokolad e-barzh, ha perlez sukr warni.

Pa n'eus ket kement ha amann e komzer eus "bara briochet".

Ar briochennoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

A bep seurt briochennoù a gaver er bed, en Europa dreist-holl. Gallout a reont bezañ "plezhennet", pe kaout ur voul warno, ur seurt "penn", evel homañ :

Ar brioscia, ur vriochenn bennek eus enez Sikilia.

Ar "gâche" zo ur vriochenn eus Normandi ha Vendée, da skouer hini Gwernenez :

Troc'hadoù amanennet "gâche de Guernési", ur vriochenn eus enez Gwernenez.

"Briochenn ar Rouaned" a vez servijet e Provañs da Ouel ar Rouaned. E Bro-Spagn ivez e vez debret ur vriochenn vras evit ar gouel-se, ar "roscón de Reyes" a vez graet anezhi.

E Provañs, e brioch e vez fardet gwastell ar Rouaned.

En Izelvroioù (er vro istorel) e vez fardet ur vriochenn anvet "cougnou" e walloneg, "quéniolle" e bro-gCambrai, "cougnolle" e kontelezh Hainaut, "coquille" e Flandrez roman (Lille ha Tournai), "volaeren", "folard" pe "folarts" e Flandrez ar C'hornôg (Dukark).

Ur vriochenn "quéniole" eus Valenciennes.

"Panettone" zo bara briochet eus Italia gant rezin sec'h, frouezh koñfizet ha rusk agrum e-barzh. Debret e vez da vare Nedeleg.

Panettone.

"Kouglof" zo ur wastell brioch eus broioù su Alamagn (en o zouez Elzas), Aostria ha Tchekia.

Ur c'houglof.

"Kalács" zo ur vriochenn eus Hungaria. Gwestell all, tost outañ, a zo en Europa ar Reter.

Un timbr ukrainat o tiskouez "kolach" ar vro.

E brioch eo an "Tarte tropézienne" eus Sant Tropetz (Provañs), graet gant sitroñs ha koaven gwestell :

Un dartezenn giz Sant-Tropetz.
  1. (fr) Chalon,Jean. Chère Marie-Antoinette. Paris : Libairie académique Perrin, 1997, p. 55 (ISBN 978-2-262-01319-6)