Ur yezh zo ur rannyezh gant lu ha morlu

Eus Wikipedia

Ur yezh zo ur rannyezh gant lu ha morlu (yideg : אַ שפּראַך איז אַ דיאַלעקט מיט אַן אַרמיי און פֿלאָט a shprakh iz a dialekt mit an armey un flot) zo ur bomm-lavar a zo bet brudet gant ar yezhour Max Weineich (1894-1969) evit pouezañ war an diforc'h tidel a zo etre yezh ha rannyezh, pep yezh o vout skignet gant ur Stad galloudus ha mennet-start. En un doare hollekoc'h, levezonet e vez sell an dud war o yezh pe o rannyezh gant an en-dro kevredigezhel ha politikel.

Doare M. Weinreich[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Max Weinreich e-unan a zisklêrias en devoa klevet ar bomm-se digant ur selaouer e-kerzh ur stirad prezegennoù a zistagas etre an 13 a viz Kerzu 1943 hag an 12 a viz Mezheven 1944[1].
Kentañ gwezh ma voe moullet kement-se eo en ur pennad gant M. Weinreich, Ar YIVO ha kudennoù hon amzer [2], a zo un treuzskrivadur eus ur brezegenn en devoa distaget d'ar 5 a viz Genver 1945 e bodadeg bloaziek ar YIVO, a-zivout ar yezhoniezh hag ar yuzevegezh (ייִדישקייט yiddishkeit) :

Ur c'helenner en unan eus liseoù ar Bronx a zifoupas a-douez ar selaouerion. Deuet e oa da Amerika pa oa bugel, ha biskoazh n'en devoa klevet e oa un Istor d'ar yideg, a c'helle neuze talvout da zanvezioù a live uheloc'h... Ur wezh e teuas davedon goude ur brezegenn hag e c'houlennas diganin : Pe ziforc'h zo etre ur yezh hag ur rannyezh ? Soñjal a ris e oa bet taget gant an dismeg maskilek, ha klask a ris e gas d'an hent mat pan eas war ma c'haoz : Se a ouzon ervat, met gwelloc'h termenadur a roin-me deoc'h. Ur yezh zo ur rannyezh gant lu ha morlu. Adal neuze em eus miret ar soñj da dreuzkas an dezgeriadur espar-se eus enkadenn gevredigezhel ar yideg da vuioc'h a selaouerion[3].

Ar sokioyezhoniour Joshua Fishman (1926-2015) a lavaras e oa-eñ marteze ar selaouer-hont, hogen hervezañ e oa goude ur brezegenn e 1967, ha ne oa ket kelenner er Bronx[4].

Doareoù all[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • War gont ar yezhoniour gall Antoine Meillet (1866-1936) e vez lakaet ar bomm gant lod gouiezieon, met n'eus bet kavet skrid ebet evit kadarnaat[5].
  • A-wezhioù e vez lakaet ar bomm war gont ar marichal gall Hubert Lyautey (1854-1934), en devije e zistaget en Académie française[6].
  • Ar yezhoniour manavat Charles Randolph Quirk (1920-2017) a gemmas ar bomm : A language is a dialect with an army and a flag, Ur yezh zo ur rannyezh gant ul lu hag ur banniel. [7]

Levrlennadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • Wallot, Jean-Pierre. La gouvernance linguistique. Ottawa : Presses Universitaires d'Ottawa, 2005 (ISBN 978-2-7603-0589-2)

Notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  1. ↑ (yi) YIVO Bleter levrenn 25, niv. 1. Kavet : 16/01/2022.
  2. ↑ (yi) דער ייִוואָ און די פּראָבלעמען פֿון אונדזער צײַט Der YIVO un di problemen fun undzer tsayt, ar YIVO o vout Yidisher Visnshaftlekher Institut "Ensavadur Yidek ar Skiantoù" (yideg : ייִדישער װיסנשאַפֿטלעכער אינסטיטוט) hag "hon amzer" oc'h ober dave d'ar goudebrezel.
  3. ↑ (yi) YIVO Bleter levrenn 23, niv. 3. Kavet : 16/01/2022.  ; makilek : gwelit haskalah.
  4. ↑ (yi) Mendele lervenn 6.77, 08/10/1996. Kavet : 16/01/2022.
  5. ↑ Ar yezhoniour stadunanat William Bright (1928-2005), da skouer, e (en) Language in Society levrenn 26, niv. 3 (Gwengolo 1997), p. 469. Kavet : 16/01/2022.
  6. ↑ (fr) Laponce, Jean. Loi de Babel et autres régularités des rapports entre langue et politique. Laval (Kanada) : Presses Universitaires de Laval, 2007 (ISBN 978-2-7637-8410-6)
  7. ↑ Meneget e : (en) McArthur, Tom. The Oxford Companion to the English Language. Oxford : Oxford University Press, 1992 (ISBN 978-0-19-214183-5)
Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/w/index.php?title=Ur_yezh_zo_ur_rannyezh_gant_lu_ha_morlu&oldid=1976211 »