Sportoù tennañ

Er sportoù tennañ e renker an holl sportoù ma implijer un arm-tan pe un arbalastr da dizhout ur sibl (war baper pe e metal) pe pladennoù douar-pri (er ball-trap da skouer). Ar sportoù tennañ a vez meret gant bodadoù disheñvel er bed : an ISSF evit ar sportoù tennañ olimpek, an IPSC evit an tenn pleustrek hag an IAU evit an arbalastr. An tennañ zo ur sport olimpek abaoe 1896.^[1]

Istor

Orin

Da vare ar Brezel Kant Vloaz e voe goulennet gant pennoù-meur 'zo e kornôg Europa (Charlez V e 1369 e Rouantelezh Frañs^[1], Yann V e 1407 e Breizh) e vije pleustret war an tennañ gant ar vourc'hizien evit ma c'halljent difenn o c'hêr o-unan. Diwar-se e teuas ar c'henstrivadegoù papigod, a voe poblek-tre e Breizh hag en Europa betek an XVIIIvet kantved. Enne e veze tennet gant arbalastroù ha gwaregoù da gentañ, ha gant akebutoù hag armoù-tan adalek ar XVvet kantved.

Diorren ha frammañ e dibenn an XIXvet kantved

Betek kreiz an XIXvet kantved e veze graet sportoù tennañ gant paotred pinvidik dreist-holl. Tamm-ha-tamm e voe enbarzhet an tennañ e luskad frammañ ha reolenniñ ar sportoù a oa d'ar mare-se.^[2] E 1866 e voe krouet ar c'hevredigezhioù tennañ kentañ e Frañs.^[1] Adalek ar bloavezhioù 1870 e voe digoret an tennañ da izili ar meteier sokial izeloc'h. Kevredigezhioù publik a voe savet, ha int arc'hantaouet gant ar c'humunioù o-unan a-wechoù. Ministrerezh ar Brezel a grouas e Bro-C'hall an USFT (Union des Sociétés de Tir de France). Kement-se a vleuniaoue en aergelc'h veñjañs ha digoll goude ar brezel kollet a-enep Prusia. E 1882 e voe krouet er skolioù ar Bataillons scolaires, o fal brudañ mennozhioù ar Republik ha deskiñ an tennañ d'ar baotred yaouank a-drugarez da armoù bihan o c'halibr ha kopiet diwar armoù reoliek an arme c'hall. E 1886 e konted 43.326 skoliad e 146 batailhon a seurt-se^[3]. E 1896 e voe degemeret ar sportoù tennañ er C'hoarioù Olimpek nevez gant souten Pierre de Coubertin.

Brezel-bed Kentañ

Tro 400.000 ezel a oa bodet e 3.162 gevredigezh an USFT da vare deroù ar Brezel-bed Kentañ e 1914. D'an 3 a viz Meurzh e c'halvas Henri Desgrange, rener ar gazetenn sportoù L'Auto, da gemer perzh e « match bras » ar brezel^[4]. Heuliet e voe un nebeud devezhioù war-lerc'h gant renerien an USFT a c'halvas hec'h izili da rollañ en arme evit difenn o bro. O fal e oa ivez prouiñ e oa talvoudus kelenn an tennañ d'ar siviled evit prientiñ brezelioù. E-pad ar brezel e voe diskouezet koulskoude ne gorde ket hentennoù ha doareoù ar sportoù tennañ gant doktrin an arme. Betek fin ar brezel e stourmas an USFT evit ledanaat kelenn an armoù d'ar muiañ-niver a siviled, hep kemer e kont koulskoude pouez brasoc'h-brasoc'h ar c'hanolierezh en emgannoù. Lakaat a reas war-wel taolioù-dreist hec'h izili war an talbenn en he c'helaouenn Tir National. Er standoù tennañ e tiwanas sibloù nevez, warne pennoù soudarded alaman. E 1919 e nac'has an USTF da gaout darempredoù gant tennerien alaman, aostrian, hungariat pe turk. Aotreet e voe an dennerien alaman da gemer perzh er C'hoarioù Olimpek en-dro e 1928 nemetken.^[2]

Kreiz an XXvet kantved ha ganedigezh an FFT

Goude ar Brezel-bed Kentañ e kollas tachenn ar sportoù tennañ e Frañs. Dismantret e voe an USTF e 1953, hag adanvet e voe FFST (Fédération Française des Sociétés de Tir). Betek ar bloavezhioù 1960 e voe graet sportoù tennañ gant poliserien, archerien pe maltouterien evit pleustriñ dreist-holl. Kreskiñ a rae plas an dudiamantoù hag ar sportoù er gevredigezh d'ar mare-se. D'ar 15 a viz Meurzh 1967 e voe krouet an FFT (Fédération Française de Tir) diwar an unaniezh etre an FFST hag an FFTAC (Fédération Française de Tir aux Armes de Chasse ^[1]). Ledanaat a reas tamm-ha-tamm publik an FFT. Kreskiñ a ra niver hec'h izili abaoe un nebeud bloavezhioù (226.500 ezel e 2019^[5], war-dro 246.000 e 2023/2024^[6] hag ouzhpenn 267.000 e dibenn 2024^[7]). Ar 14vet kevredad sportoù eo e Frañs e-keñver an niver a izili. N'eo ket uhel an niver a verc'hed ennañ (28.169 e 2023, da lavaret 11%) met kreskiñ a ra ivez e-keñver ar bloavezhioù kent^[6]. Bodañ a ra sportoù tennañ disheñvel :

arbalastr
armoù kozh
benchrest
karabinenn
sibloù lusk
skolioù-tennañ
para-tennañ
pistolenn
sibloù metal
TAR (Tennañ gant Armoù Reolius)
tennañ war pladennoù
tenn pleustrek (dindan an anv Tir Sport de Vitesse)

An FFBT (Fédération Française de Ball-Trap), un disrann eus an FFT abaoe 1985, a ra war-dro aozañ variezonoù ar Ball-Trap, evel ar fos hollvedel pe an hentad chaseal.

E Breizh

E 2024 e oa 13 kleub tennañ stag ouzh an FFTir e Liger-Atlantel^[8] ha 83 kleub e peurrest Breizh. 8 600 tenner(ez) a gaved e pevar departamant ar rannvro melestradurel^[9].

Amprouennoù olimpek

Da vare ar C'hoarioù Olimpek Hañv e 2024 e voe kaset an amprouennoù da heul e CNTS Châteauroux ^[10]:

Karabinenn dre aer da 10 metr (kemmesk, paotred ha merc'hed)
Pistolenn dre aer da 10 metr (kemmesk, paotred ha merc'hed)
Fos olimpek (paotred, merc'hed)
Karabinenn da 50 metr tri savlec'h (paotred, merc'hed)
Pistolenn da 25 metr (paotred, merc'hed)
Skeet (paotred, merc'hed)
Pistolenn tizh da 25 metr (paotred)

Sportourien vrudet

E-mesk an dennerien ha tennerezed bet tapet gante medalennoù olimpek e kaver :

Ralf Schumann ( Alamagn)
Károly Takács ( Hungaria)
László Hammerl ( Hungaria)
Malcolm Cooper ( Rouantelezh-Unanet)
Luciano Giovannetti ( Italia)
Matthew Emmons ( Stadoù-Unanet)
Guo Wenjun ( Sina)
Chen Ying ( Sina)
Michael Diamond ( Aostralia)
Kim Rhode ( Stadoù-Unanet)
Vincent Hancock ( Stadoù-Unanet)
Russell Mark ( Aostralia)
Niccolò Campriani ( Italia)
Jin Jong-oh ( Republik Korea)
Jean Quinquampoix ( Frañs)
Yang Qian ( Sina)
Camille Jedrzejewski ( Frañs)
Tanguy De La Forest ( Breizh)

Liammoù diavaez

(fr) Lec'hienn an FFT
(fr) Kevredad ar Sportoù Tennañ e rannvro melestradurel Breizh, stag ouzh an FFT
(fr) Komite departamant Liger-Atlantel ar Sportoù Tennañ, stag ouzh an FFT
(fr) Lec'hienn an FFBT
(fr) Ur video bruderezh diwar-benn an 12 sport tennañ enbarzhet en FFTir

Daveennoù

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ha^1,3 (fr) La FFTir et son histoire war lec'hienn ar c'hevredad, 21/06/2023 (lennet d'an 03/07/2024)
↑ ^2,0 ha^2,1 (fr) DIETSCHY Paul, Le tir sportif en guerre : l'Union des Sociétés de Tir de France de 1912 à 1920, in Les Français et les armes à feu de 1789 à nos jours, pp. 323-334
↑ (fr) Les bataillons scolaires war Le temps des instituteurs (lennet d'ar 04/07/2024)
↑ (fr) L'Auto, n° 5010, 03/08/1914
↑ Hervez Manuel de tir sportif embannet gant an FFT, stumm 2023.
↑ ^6,0 ha^6,1 (fr) La FFTir, une fédération en pleine forme war lec'hienn ar c'heveredad, 06/02/2024 (lennet d'an 03/07/2024)
↑ (fr) Hervez pajenn degemer ITAC, ostilh merañ ar c'hevredad (lennet d'ar 16/12/2024)
↑ (fr) Clubs de tirs sportif Loire-Atlantique war bajenn kevredad ar "Pays de la Loire" (lennet d'ar 16/12/2024)
↑ (fr) La Ligue war bajenn kevredad ar rannvro velestradurel (lennet d'ar 16/12/2024)
↑ (fr) Calendrier Olympique Tir, war lec'hienn ofisiel ar C'hoarioù Olimpek (lennet d'ar 24/06/2024)

Stag eo ar bajenn-mañ ouzh Porched an Armoù-tan

[:0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ha^1,3 (fr) La FFTir et son histoire war lec'hienn ar c'hevredad, 21/06/2023 (lennet d'an 03/07/2024)

[:2-2] 2,0 ha^2,1 (fr) DIETSCHY Paul, Le tir sportif en guerre : l'Union des Sociétés de Tir de France de 1912 à 1920, in Les Français et les armes à feu de 1789 à nos jours, pp. 323-334

[3] (fr) Les bataillons scolaires war Le temps des instituteurs (lennet d'ar 04/07/2024)

[4] (fr) L'Auto, n° 5010, 03/08/1914

[5] Hervez Manuel de tir sportif embannet gant an FFT, stumm 2023.

[:1-6] 6,0 ha^6,1 (fr) La FFTir, une fédération en pleine forme war lec'hienn ar c'heveredad, 06/02/2024 (lennet d'an 03/07/2024)

[7] (fr) Hervez pajenn degemer ITAC, ostilh merañ ar c'hevredad (lennet d'ar 16/12/2024)

[8] (fr) Clubs de tirs sportif Loire-Atlantique war bajenn kevredad ar "Pays de la Loire" (lennet d'ar 16/12/2024)

[9] (fr) La Ligue war bajenn kevredad ar rannvro velestradurel (lennet d'ar 16/12/2024)

[10] (fr) Calendrier Olympique Tir, war lec'hienn ofisiel ar C'hoarioù Olimpek (lennet d'ar 24/06/2024)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]