Sotoni

Giotto (1267-1337), Stoltezza, XIVvet kantved.

Engravadur diwar Pieter Breughel gozh, 1556. Kentel: Al rijst den esele ter scholen om leeren, ist eenen esele hij en zal gheen peert weder keeren (Goude ma yelo an azen d'ar skol da zeskiñ, En kazeg birviken ne c'hallo distreiñ).

Alegorienn ar Follentez, gant Quentin Matsys, XVIvet kantved.

Ar sotoni, pe diskiantegezh, dioterezh, diotiz, eo an diouer a spered, a gompren, a boellegezh, a skiant, pe skiant vat. Ret eo ober ar c'hemm etre sotoni ha follentez, goude ma vez mesket ar gerioù er yezh pemdez. Gallout a reer bezañ sot gant ar boan, ar glac'har...

Reolennoù diazez ar sotoni

Brudet eo istorour italian an armerzh Carlo Maria Cipolla (1922-2000) hag e arnodskridoù diwar-benn sotoni an dud. En e levr The Fundamental Laws of Human Stupidity e studi ar sotoni, hag e lavar eo galloudusoc'h bagad an dud sot eget aozadurioù bras evel ar Mafia.

Sed ar pemp lezenn a zo da ziazez ar sotoni er bed hervezañ :

1. Atav ha diremed e chomomp hep empentañ pegen bras eo niver an dud sot a zo war vale.
2. Sotoni un den zo distag diouzh e berzhioù all.
3. Un den sot zo gouest d'ober droug d'un den all pe d'ur bagad tud hep tennañ gounid ebet eus an droug, betek ober droug dezhañ e-unan zoken.
4. An dud di-sot ne vezont ket evit empentañ morse pegen noazus eo nerzh an dud sot ; ankouaat a reont dalc'hmat e koust ker-ker en em glevout gant tud sot n'eus forzh pegoulz, n'eus forzh pelec'h, ha n'eus forzh penaos.
5. Un den sot eo an dañjerusañ den a zo war an douar.

Komzoù

• Un honnête homme peut être amoureux comme un fou, pas comme un sot. François de La Rochefoucauld.
• There is no sin except stupidity. Oscar Wilde, "The Critic as Artist", 1891
• Daou dra zo divevenn : an holl ved ha sotoni mab-den. Eus an dra gentañ n'on ket sur. Albert Einstein

Prizioù

Prizioù zo bet krouet d'enoriñ ar sotoni e SUA:

• Priz Darwin
• Priz ar Sotoni (Stupidity Awards))

Lennegezh

Ar Stultifera Navis da vont da Vro ar Folled. Koadengravadur e 1549.

Das Narrenschiff, gant Hieronymus Bosch.

• Teofrastos, C'harakteres, IIIde kantved kent JK.
• Das Narrenschiff pe Daß Narrenschyff ad Narragoniam ("Lestr ar Folled"), levr alamanek e 7000 gwerzenn gant an Elzasad Sebastian Brant (1457–1521) hag embannet e 1494 en Basel, en Suis, hag a reas berzh bras.

Renabliñ a ra meur a seurt follentez war un ton flemmus ha kentelius;

-XXvet kantved:

• Léon Daudet, Le Stupide XIXe siècle, 1922
• Leopold Löwenfeld, Über die Dummheit, 1909
• Max Kemmerich, Aus der Geschichte der menschlichen Dummheit, 1912
• Walter B. Pitkin, A Short Introduction to the History of Human Stupidity, Columbia University, 1934
• James Welles, Understanding Stupidity, 1986.
• Carlo Maria Cipolla, « The Basic Laws of Human Stupidity », in Allegro ma non troppo, Il Mulino, 1988, ISBN 88-15-01980-4.

-XXIañ kantved:

• Fausto Manara, Il sale in zucca. Vivere con la testa e con il cuore per difenderci dalla stupidità, Edizioni Sperling & Kupfer, 2003, ISBN 88-8274-755-7
• Battistelli, P., Cattini, C., Melotti, G. (2003), Stupidità. L'altra faccia dell'homo sapiens. Psicologia contemporanea, nov-dic, vol. 180, pp. 4–11.
• Zygmunt Bauman, Vita Liquida, Laterza, 2005.
• Francesco Betti, Le strategie della stupidità. Perché siamo stupidi. Perché siamo geniali, Edizioni ETAS, 2006, ISBN 88-453-1352-2
• José Antonio Marina, Il fallimento dell'intelligenza: teoria e pratica della stupidità, Edizioni Longanesi, 2006, ISBN 88-304-2349-1
• Piero Paolicchi, Il fattore I. Per una teoria generale dell'imbecillità , Edizioni Felici, 2006, ISBN 88-6019-067-3
• Matthijs van Boxsel. De encyclopedie van de domheid. 1999. Translated by A. and E. Pomerans as The Encyclopedia of Stupidity. London: Reaktion Books, 2003. ISBN 1-86189-159-8, 2005 edition: ISBN 1-86189-231-4, Book description at The Foundation for the Production and Translation of Dutch Literature.
• Robert I. Sutton, "Il metodo antistronzi. Come creare un ambiente di lavoro più' civile e produttivo o sopravvivere se il tuo non lo e'", Elliot, Roma, 2007. ISBN 978-88-6192-009-5
• Eleonora de Conciliis, Pensami, Stupido! La filosofia come terapia dell'idiozia, Mimesis, Milano 2008
• Giancarlo Livraghi, Il potere della stupidità
• Carl Aderhold, La strage degli imbecilli, Fazi Editore, 2009.
• Paolo Legrenzi, Non occorre essere stupidi per fare sciocchezze, il Mulino, collana Voci, 2010 ISBN 978-88-151-3774-6.
• Ferrando Mantovani, Stupidi si nasce o si diventa? Compendio di stupidologia, Edizioni ETS, Pisa 2015 ISBN 978-88-467-4235-3

Liammoù

• (es) Lezennoù diazez ar sotoni denel, diwar oberenn Carlo Maria Cipolla (1988), Allegro ma non troppo.