Gwelet an tarzh evit Ouigoureg

{{Yezh|anv=Ouigoureg|anveyezh=ئۇيغۇرچه, Uyƣurqə ''Uyğurçe''
|broiou=[[Sina]], [[Kazac'hstan]], [[Afghanistan]], [[Mongolia]], [[Turkia]]
|rannved= Rannbarzh Emren Uigour [[Xinjiang]]
|komzet= ~ 7,6 milion a dud
|renkadur= 98
|livfamilh=#00cccc
|familh=[[Yezhoù altaek]]<br>
&nbsp;[[Yezhoù turkek]]<br>
&nbsp;&nbsp; [[Yezhoù turkek ar reter]]<br>&nbsp;&nbsp;&nbsp; '''Ouigoureg'''<br>
|YezhOfisiel= [[Xinjiang]]
|akademiezh= Working Committee of Ethnic Language and Writing of Xinjiang Autonomous Region
|iso1= ug
|iso2= uig
|lizherennoù=uig}}

Ur [[Yezhoù altaek|yezh altaek]] eus [[Familhoù-yezh|is-skourr]] [[yezhoù turkek ar reter]] eo ar '''ouigoureg''' (ئۇيغۇرچه ''uyƣurqə'', pe ئۇيغۇر تىلى ''uyƣur tili''; [[sinaeg]]: 维吾尔语, [[pinyin]]: wéiwú'ěryǔ) komzet gant tro-dro da 7.601.431 a dud en holl e Rannbarzh Emren Uigour [[Xinjiang]] e [[Sina]] (7.214.431 a dud e [[1990]]), [[Kazac'hstan]] (300.000 den e [[1993]]), e Badakshan hag Abi-i-Barik e [[Afghanistan]] (893.000 den), e Hövsgöl Aimag e norzh [[Mongolia]] (1.000 den e [[1982]]) hag e [[Turkia|Turkia (Azia)]] (50 den e [[1981]]).

Komzet e vez ivez en [[Aostralia]], [[Alamagn]], [[India]], [[Indonezia]], [[Kirgizstan]], [[Pakistan]], [[Arabia Saoudat]], [[Taiwan]], [[Tadjikistan]], [[Stadoù-Unanet]], [[Ouzbekistan]].

Disheñvel-tre eo ar [[rannyezh]]où komzet e Sina, Kazac'hstan, Kirgizstan hag Ouzbekistan.

Unan eus pemp [[Broadelezhioù ofisel Sina|boadelezh ofisiel Sina]] amn hini eo.

Skrivet e vez gant al [[lizherenneg arabek]] Cyrillic script in Kazakhstan; Roman script in Turkey; Arabic script in Afghanistan

Teir [[rannyezh]] pennañ ez eus:

* '''uigoureg ar c'hreiz''' (''$'')
* '''hotaneg''' (''hotan'')
* '''lopeg''' (''lop'')

== Doareoù-skrivañ ==
Adal deroù ar 5vet Kantved e oa bet implijet al [[lizherenneg sogdek]] evit skrivañ an ouigoureg, bet kemeret he flas da geñver an 10vet kantved gant al [[lizherenneg henouigourek]] diorroet diwarni, daoust ha ma oa bet adimplijet al lizherenneg sogdek adarre etre ar 15vet hag ar 16vet kantevdoù. Ouzhpenn-se, kichen-ha-kichen gant al lizherenneg sogdek e oa bet implijet al [[lizherenneg hendurkek]] adalek ar 6vet betek an 9vet kantved.

Kregiñ a reead da implijout al [[lizherenneg arabek]] evit ar wezh kentañ en 10vet kantved pa oa bet degaset an [[Islam]] d'an Ouigoured, implijet kichen-ha-kichen neuze gant al lizherenneg henouigourek. Implijet e vez hiziv c'hoazh al lizherenneg arabek.

Implijet e oa bet ivez al [[lizherenneg siriek]] a-wezhoù etre ar 5vet hag an 19vet kantved<ref>[http://www.omniglot.com/writing/uyghur.htm Omniglot: Uyghur]</ref>.

kemm-digemm e oa istor doare-skrivañ an ouigourek en 20vet kantved da heul ar politikezhioù-yezh bet lakaet e pleustr koulz en [[Unaniezh Soviedel]] hag e [[Sina]]. Da gentañ e klaskas an Unaniezh soviedel lakaat e plesutr un doare-skrivañ diazezet war al [[lizherenneg latin]], met nebeud amzer da heul e tivisas ober kentoc'h gant al [[lizherenneg kirillek]] da diwezh ar bloavezhioù 1920 (anvet [[Uyghur Siril Yéziqi]]).

Ur wezh staliet ar gomuniezh e Sina, e oa bet klaset eno ivez lakaat e plesutr un doare-skrivañ diazezet war al lizherenneg kirillek, bet da heul ar c'hudennoù politikel etre Sina hag an unaniezh Soviedel, e kavas gwell Sina ijinañ un doare-skrivañ kemmesk diazezet war ar lizherennek romanekaet ar [[pinyin]] mui lizherennoù tennet diwar al lizherenneg kirillek (anvet [[Yengi Yeziⱪ]]).

Ne reas ket berzh avat an doare-skrivañ nevez-se ha disteriñ a rejont d'al lizherenneg arabek adarre, adstummet ar wezh-mañ (anvet [[Uyghur Ereb Yéziqi]])

Diorroet e oa bet ul lizherenneg latin nevez (anvet [[Uyghur Latin Yéziqi]]) evit ma vefe aesoc'h da skrivañ an ouigoureg oc'h implijout un urzhiater boas da heul pemp emvod-breutaat dalc'het etre [[2000]] ha [[2001]]<ref>{{Harvnb|Duval|Janbaz|2006|pp=2–5}}</ref>.

Hiziv ec'h implijet peder lizherenneg dsiheñvel evit skrivañ an ouigoureg:

* arabek [[Uyghur Ereb Yéziqi]] (''UEY'')
* latin [[Uyghur Latin Yéziqi]] (''ULY'')
* kirillek [[Uyghur Siril Yéziqi]] (''USY'')
* kemmesk[[Uyghur Pinyin Yéziqi]] (''UPNY'')

{| class="wikitable" style="text-align: center;"
! '''#'''
! [[LFE]]
! [[Uyghur Ereb Yéziqi|UEY]]
! [[Uyghur Latin Yéziqi|ULY]]
! [[Uyghur Siril Yéziqi|USY]]
! [[Uyghur Pinyin Yéziqi|UPNY]]
! rowspan="17" | &nbsp;
! '''#'''
! [[LFE]]
! [[Uyghur Ereb Yéziqi|UEY]]
! [[Uyghur Latin Yéziqi|ULY]]
! [[Uyghur Siril Yéziqi|USY]]
! [[Uyghur Pinyin Yéziqi|UPNY]]
|-
| '''1''' || |ɑ || ئا || A a || А а || A a
| '''17''' || |q || ق || Q q || Қ қ || Ⱪ ⱪ
|-
| '''2''' || |æ || ئە || E e || Ə ә || Ə ə
| '''18''' || |k || ك || K k || К к || K k
|-
| '''3''' || |b || ب || B b || Б б || B b
| '''19''' || |ɡ || گ || G g || Г г || G g
|-
| '''4''' || |p || پ || P p || П п || P p
| '''20''' || |ŋ || ڭ || Ng ng || Ң ң || Ng ng
|-
| '''5''' || |t || ت || T t || Т т || T t
| '''21''' || |l || ل || L l || Л л || L l
|-
| '''6''' || |d͡ʒ || ج || J j || Җ җ || J j
| '''22''' || |m || م || M m || М м || M m
|-
| '''7''' || |t͡ʃ || چ || Ch ch || Ч ч || Q q
| '''23''' || |n || ن || N n || Н н || N n
|-
| '''8''' || |x || خ || X x || Х х || H h
| '''24''' || |h || ھ || H h || Һ һ || Ⱨ ⱨ
|-
| '''9''' || |d || د || D d || Д д || D d
| '''25''' || |o || ئو || O o || О о || O o
|-
| '''10''' || |r || ر || R r || Р р || R r
| '''26''' || |u || ئۇ || U u || У у || U u
|-
| '''11''' || |z || ز || Z z || З з || Z z
| '''27''' || |ø || ئۆ || Ö ö || Ө ө || Ɵ ɵ
|-
| '''12''' || |ʒ || ژ || Zh zh || Ж ж || Ⱬ ⱬ
| '''28''' || |y || ئۈ || Ü ü || Ү ү || Ü ü
|-
| '''13''' || |s || س || S s || С с || S s
| '''29''' || |w || ۋ || W w || В в || W w
|-
| '''14''' || |ʃ || ش || Sh sh || Ш ш || X x
| '''30''' || |e || ئې || É é || Е е || E e
|-
| '''15''' || |ʁ || غ || Gh gh || Ғ ғ || Ƣ ƣ
| '''31''' || |ɪ || ئى || I i || И и || I i
|-
| '''16''' || |f || ف || F f || Ф ф || F f
| '''32''' || |j || ي || Y y || Й й || Y y
|}

== Un tañva eus ar yezh ==
=== Frazennoù talvoudus ===
Demat Yaxshimusiz?

Mont a ra? Yaxshimusiz?

Noz vat Hosh emise

Mar plij Merhemet

Kenavo Hosh

Ya He'e

Nann Yaq

Mat eo Hop

Trugarez Rehmet sizge

Petra eo hoc'h anv? Ismingiz nime?

… eo ma anv Ismim …

=== Ar raganvioù ===
Me Men

Te Sen (unander)

Eñ /Hi U

Ni Biz

C'hwi Siz (unander) Siler (liester)

Int Ular

=== Goulennoù ===
Piv? Kim?

Petra? Neme?

Pelec'h? Nede?

Penaos? Qandaq?

Pegoulz? Qachan?

Pegement? Nechche?

=== Devezhioù ar sizhun ===
Dilun Döshembe

Dimeurzh Sishembe

Dimerc'her Qarshembe

Diriaou Peyshembe

Digwener Jüme

Disadorn Shembe

Disul Yexshembe

=== Ar mizioù ===
Miz Genver Yanvar

Miz C'wevrer Fevral

Miz Meurzh Mart

Miz Ebrel Avril

Miz Mae May

Miz Mezheven Iyun

Miz Gouere Iyul

Miz Eost Avghust

Miz Gwengolo Sintebir

Miz Here Oktebir

Miz Du Noyabir

Miz Kerzu Dekabir

=== An niveroù ===
Unan bir

Daou ikki

Tri üch

Pevar töt

Pemp besh

C'hwec'h alte

Seizh yette

Eizh sekkiz

Nav toqquz

Dek on

Unnek on bir

Daouzek on ikki

Trizek on üch

Pevarzek on töt

Pempzek on besh

C'hwezhek on alte

Seitek on yette

Tric'hwec'h on sekkiz

Naontek on toqquz

Ugent yigrime

Unan-warn'n-ugent yigrime bir

Tregont ottuz

Daou-ha-tregont ottuz ikki

Daou-ugent qiriq

Tri-ha-daou-ugent qiriq üch

Hanterkant ellik

Tri-ugent atmish

Dek-ha-tri-ugent yetmish

Pevar-ugent seksen

Dek-ha-pevar-ugent toqsan

Kant yüz

Mil ming

Kentañ birinchi

Eil ikkinchi

Trede üchinchi

Pevare tötinchi

Pempvet beshinchi

C'hwec'hvet altinchi

Seizhvet yettinchi

Eizhvet sekkizinchi

Naovet toqquzinchi

Dekvet oninchi

=== Disklêriadur gwirioù mab-den ===
Mellad 1:

{|
|-
! [[Uyghur Ereb Yéziqi|UEY]]
| ھەممە ئادەم زاتىدىنلا ئەركىن، ئىززەت-ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا باب-باراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان. ئۇلار ئەقىلگە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر-بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك.
|-
! [[Uyghur Latin Yéziqi|ULY]]
| Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan. ular eqilghe we wijdan'gha ige hemde bir-birige qérindashliq munasiwitige xas roh bilen muamile qilishi kérek. 
|-
! [[Uyghur Siril Yéziqi|USY]]
| Һәммә адәм затидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилғә вә виджданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хаш рох билән му’амилә қилиши керәк. 
|-
! [[Uyghur Pinyin Yéziqi|UPNY]]
| H̡əmmə adəm zatidinla ərkin, izzət-h̡ɵrmət wə hok̡uk̡ta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular ək̡ilƣə wə wijdanƣa igə h̡əmdə bir-birigə k̡erindaxlik̡ munasiwitigə hax roh bilən mu’amilə k̡ilixi kerək.
|}

== Keñveriadenn gant ar yezhoù turkek all ==
{{Ar sifroù 0-10 yezhoù turkek}}
== Davennoù ==
{{Daveoù}}
== Gwelet ivez: ==
* [[Yezhoù turkek]]
== Levrioù ==
* {{en}} Tömür, H. [Troet: Lee, A.]. 2003. ''Modern Uyghur Grammar'', Istanbul: Yıldız
== Liammoù diavaez ==
{{interwiki|ug}}
* [http://dict.yulghun.com/ Geriadur ouigoureg-saozneg war-linenn e meur a doare-skrivañ]
* [https://web.archive.org/web/20120716180124/http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=uig Ethnologue]
* [http://www.ukij.org/fonts Lizherennoù evit an urzhiataer]
* [https://web.archive.org/web/20170915235323/http://uighurlanguage.com/ Kentelioù]
* [http://kuscholarworks.ku.edu/dspace/bitstream/1808/5624/7/EngYakDwy2010_Uyg1full_11.pdf Dornlevr klok]

{{Yezhoù turkek}}
{{porched yezhoù}}

[[Rummad:Meneger yezhoù ar bed]]
[[Rummad:Yezhoù Sina]]
[[Rummad:Yezhoù Afganistan]]
[[Rummad:Yezhoù Kazakstan]]
[[Rummad:Yezhoù Mongolia]]
[[Rummad:Yezhoù Turkia]]
[[Rummad:Yezhoù turkek ar reter]]