Oran
Oran (وهران, Wahrān en arabeg; ⵡⴻⵀⵔⴰⵏ e berbereg) eo eil brasañ kêr Aljeria, hag unan eus ar re bouezusañ eus ar Maghreb. Lec'hiet eo e gwalarn Aljeria, 432 km eus Aljer, ar gêr-benn. E 2008 e oa er gumun-se 609 940 annezad, met e gwirionez, e oa tro-dro 1 000 000 a annezidi e kêr.
Geografiezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Oran a zo staliet war vord ribl su ar Mor Kreizdouarel. Oran, an Aïdour, ar porzh.
Amzer[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
En Oran ez eus un hin kreizdouarel boutin merket gant ur mare sec'hor hañvek, hag ur goañv dous.
An hin e Oran[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Hidrografiezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Sebkha Oran.
En Oran ez eus c'hoazh kudenn an dour, n'eus ket trawalc'h a zour eno, hag alies-tre e vez holen e-barzh. Ar mank a gelaouadurioù hag a studioù war an dour isdouarel el lenn o deus bountet «Ministrerezh an Danvez Dour» da c’hourc’hemenn e 2002 ur studi hollek war se.
Transportoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
a) Lec'hel
Oran n'eus ket kalz a drañsportoù setu perak an embregerezh ETO (Entreprise du Transport Oranais) o deus gounidet kirri-boutin nevez met nemet 70% eus ar pezh o doa goulennet eo. Neuze n'eo ket trawalc'h evit ar studierien a zo enno. Mont a raio gwelloc'h ar wask-mañ pa vo staliet «tramway Oran». Normalamant echuet e 2009 met daleet eo bet betek 2014.
b) Broadel hag etrevroadel
An daou zoare treuzdougen a-bouez evit mont da Oran a zo ar c'harr-nij hag ar vag. Aerborzh Etrebroadel Ahmed Ben Bella a zo 12 km eus kreiz-kêr Oran, hag bez’ ez eus treizherien evit mont eus Oran betek Marseille, Sète, Alicante pe Almeria.
Ar ranngêrioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
a) Ranngêrioù ha karterioù
Rannet eo Oran e daouzek ranngêr anvet ivez « secteurs urbains» pe lodennoù kêr.
b) Ranngêr istorel
Ranngêr Sidi El Houari a zo kreiz istorel ar gêr. Lec'hiet eo e Norzh-Kornog Oran, e Ras El Aïn, e Murdjadjo hag e-kichen ar mor-kreizdouarel emañ. Bez eus merkoù eus kalz a sevenadurioù disheñvel: spagnolek, turkek ha gall.
c) Tolpad-kêrioù Oran
Ar metropolenn Oran a vod kalz a gomunoù: daou torbezennet d'ar gêr.
Bir el-Djir a zo diouzhtu e reter da Oran. «Arcole» a oa anvet, da goulz an drevadenn, ar gumun staliet 8 km eus kreiz-kêr Oran.
Ar gêr-mañ a zo chomet troet war al labour-douar betek fin ar bloavezhioù 1980.
Hiziv an deiz ez eus 118 000 a annezidi eno. Meneget 'vez saverezh ur stad olimpek gant 50 000 plas.
Un nebeud amzer goude ma voe diazezet kêr, e oa kroget Omeyyaded Kordoba hag ar Fatimided da glask tapout Oran ha bec’h etrezo. Adalek ar bloavezhioù 1000, ez eus ur gumuniezh yuzev. E 1077, e voe renet kêr gant riez an Almoravided, Youssef ibn Tachfin, e-pad 68 bloaz. E 1145, ez eo aloubet Oran gant ar strolladoù Almohoded eus Abdl al Mumin ibn Ali dija trec'h e Tlemcen,c'hoant a doa mont davet porzh Mers el-Kébir e lec'h oa ret dezho kemer ar vag evit mont da Andalousia, pa'n em lazhas an emir almoravidat Ibrahim Ben Tachfin hag e garedig Aziza pa gouezhjont diwar o c’hezeg eus nec'h menez Murdjajo.
