Ekoreizhiad

En Adirondack Park .

Un ekoreizhiad anvet ivez trevreizhiad, pe c'hoazh ekosistem, zo un unvez a ya d'ober holl vevien un dachenn resis hag ar metoù fizikel ma vleuniont (doare an douar, gwrez, glav h.a.), pa stroller an holl blantennoù, loened, mikroorganegoù en ul lec'h ma labouront asambles gant an elfennoù nann-bevel en endro.
. Bez ez eus ekorezhiadoù munut (un akwariom da skouer), ha reoù bras-bras evel ar c'hoadeier pe al lennoù. E-giz hini ar c'humuniezhioù, n'eo ket sklaer bepred bevenn an ekoreizhiadoù. Ar c'hêrioù hag an tiez-feurm a zo anezho skouerioù eus ekoreizhiadoù reoliet gant an dud. Skiantourien zo a soñj dezho ez eo ar blanedenn un ekoreizhiad bras ennañ holl ekoreizhiadoù lec'hel an Douar.

E 1930 e voe ijinet ar ger ecosystem gant Roy Clapham da livañ elfennoù fizikel ha bevoniel un endro gwelet evel un unannenn. An ekologour Arthur Tansley a spisaas ar ger diwezhatoc'h dre e lakaat da reizhiad etreoberiant savet etre biocenosis ha biotop.

Pa vez labouret war an ekologiezh e vez termenet an ekoreizhiad evel un teskad gant ur gumuniezh boudoù bev ennañ hag hec'h endro douaroniezhel hag aergelc’hel (ar biotop).

Forzh pegen ec'hon eo an ekoreizhiad, e vez lusket gant daou ober ha ne c'hellont ket bezañ deskrivet gant an darvoudoù a denn d'ar poblañsoù ha d'ar c'humuniezhioù : red an energiezh hag ar c'helc'hiadoù biogeokimiek. Ebarzhet e vez an darn vrasañ eus an energiezh dre berzh gouloù an heol e tost an holl ekoreizhiadoù. Kemmet e vez en energiezh kimiek gant an organeg aototrofek, kaset d'an organeg heterotrofek dre elfennoù organek ar boued ha skignet e stumm gwrez. An elfennoù kimiek e-giz ar c'harbon pe an azot a dremen-distremen etre an elfennoù bevedus hag anvevedus. An organeg luc'hkevanaozus a gemer an elfennoù-se eus an aer, an douar hag an dour en o stumm anorganek. Entoueziañ a reont anezho e molekul organek a c'hello bezañ bevezet gant an organeg heterotrofek. Distreiñ a ra an elfennoù en aer, en douar hag en dour goude bezañ bet implijet gant metabolegezhioù ar plant, al loened hag an organeg all a guzum an dilerc'hiadennoù organek hag an danvez organek marv evel ar bakteri, an arkeobakteri hag ar fungi.

Tremen-distremen a ra an energiezh hag ar materi en ekoreizhiadoù dre berzh treuzkas an danvez a c'hoarvez e-pad al luc'hkevanaoz hag ar boueta. Ar materi a c'hell bezañ adaozet, an energiezh ne c'hell ket avat. Dizehan e tle an ekoreizhiad resev energiezh eus ur vammenn diavaez, an heol peurliesañ. Berañ a ra an energiezh en ekoreizhiad, padal e vez adaozet ar materi.

E-barzh an ekoreizhiadoù ez eus kenstrolladoù spesadoù luziet pe luzietoc'h. En em glevout a ra an darn vrasañ eus ar skiantourion evit lavarout ez eus ouzhpenn 50% a blant hag a loened eus an Douar e-barzh koadegi an trovanoù.

Liammoù diavaez

• The ecosystem (en)