Gwelet an tarzh evit Touvaeg

{{Yezh|anv=Touvineg|anveyezh=тыва дыл tyva dyl 
|broiou=[[Rusia]]
|rannved= [[Touva]]
|komzet= ~ 200.000
|renkadur= 
|livfamilh=Altaek
|familh=[[Yezhoù altaek]]
* [[Yezhoù turkek]]
** [[Yezhoù turkek norzh]]<br />
*** '''Touveg'''
|YezhOfisiel= [[Touva]]
|akademiezh= hini ebet
|iso1= hini ebet 
|iso2= tyv
|lizherennoù=tyv}}

Ur [[Yezhoù altaek|yezh altaek]] eus ar [[Familhoù yezh|skourr]] [[yezhoù turkek an norzh]] eo an '''touvineg''' pe '''touvaeg''' (тыва дыл ''tyva dyl'', anvet ivez ''tuvin'', ''tuva'', ''tokha'', ''soyot'', ''soyon'', ''tuba'', ''uriankhai(-monchjak)'', ''diba'' pe ''kök mungak''), komzet gant tro-dro da 209.400 den en holl e [[Touva]] e [[Rusia|Rusia (Azia)]] (180.000 den e [[2001]]), en [[Altay]] e [[Rannbarzh Emren Yinjiang]] e [[Sina]] (2.400 den e [[1999]]) hag e [[Hövsgöl]] ha [[Hovd Aimags]] e norzh ha kornôg [[Mongolia]] (27.000 den e [[1993]]). 


C'hwec'h [[rannyezh]] ez eus disheñvel-tre an eil diouzh eben:
* '''Touvineg ar c'hreiz''' 
* '''Touvineg ar c'hornôg''' 
* '''Touvineg ar biz''' (''todzhin'')
* '''Touvineg ar gevred''' 
* '''Kijieg''' (''tuba-kizhi'')
* '''Kijieg''' 

== Doare-skrivañ ==

Gant [[Lopsan-Chimit]], ur manac'h tuva bouddaek eo bet ijinet doare-skrivañ broadel kentañ an tuvaeg e deroù ar [[Bloavezhioù 1930|bloavezhioù 30]]. Gwasket eo bet Lopsan diwezhatoc’h e-pad spurjoù [[Jozef Stalin|Stalin]]. Lizherennoù roman a implije an doare-skrivañ-se dreist-holl, gant un nebeud lizherennoù nevez ouzhpenn evit merkañ sonioù an tuvaeg. Un nebeud levrioù zo bet embannet ennañ, en o zouez an taolioù esae kentañ evit deskiñ lenn d'an oadourien. Erlec’hiet eo bet lizherenneg Lopsan-Chimit diwezhatoc’h gant unan all diazezet war al [[lizherenneg kirillek]] en implij hiziv an deiz c’hoazh. Da-c’houde eo bet diverket roud doare-skrivañ ar manac’h eus al levrioù istor. Abaoe diskar an [[Unaniezh ar Republikoù Sokialour Soviedel|URSS]] eo krog an [[Tuvaed|Duvaed]] hag un nebeud tud lennek all da dreiñ o selloù en-dro war istor ar skrivañ e tuvaeg. Adskoulmet eo bet neudenn an istor bremañ.

Graet e vez en deiz a hiziv gant lizherenneg ar rusianeg eta, ouzhpennet enni teir lizherenn zibar ң (latin "ng" pe [[Lizherenneg fonetik etrebroadel]] (API) [ŋ]), Өө (latin "ö", IPA [ø]), Үү (latin "ü", IPA [y]). Heuliañ-rik a ra al lizherenneg urzh al lizherenneg rusianek gant ң lakaaet just goude Н, Ө goude О, ha Ү goude У. Ne gaver pennlizherenn ebet evit al lizherenn ң n'en em ziskouez morse e deroù ger ebet.

== Lennegezh ==

Pinvidik-mor eo sevenadur dre gomz an Duvaed. A bep seurt zo evel, da skouer, divinadelloù berr, rimadelloù, krennlavarioù, luziadelloù-teod betek kontadennoù marzus, hud, skrij, harozel ha danevelloù meur a zezreveller eurvezhioù-pad. E saozneg ez eus bet embannet un nebeud eus an davnevelloù meur-se, evel "Boktu-Kirish pe Bora-Sheelei" da skouer. En arvar emañ an arz dre gomz-se bremañ rak war goshaat ez a ar gonterien ha n'eus ket kalz a re yaouank evit dont war o lerc’h.

== Keñveriadenn ==

Tost a-walc'h eo stumm ar gerioù a orin turkek rik implijet gant an eil yezh turkeg hag eben alies, da skouer:

{| class="wikitable"
|- style="text-align: center;"
! ''Language''
! 0 !! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10
|- style="text-align: center;"
| [[Hendurkeg]]
| || bir || iki || üç || tört || biş || altı || yidi || sekiz || tokuz || on
|- style="text-align: center;"
| [[Altaieg]]
| ноль <br /> nol' || бир <br /> bir || эки <br /> eki || ÿч <br /> üç || тöрт <br /> tört || бeш <br /> beş || алты <br /> altı || jeти <br /> ceti || сегис <br /> segis || тогуc <br /> togus || oн <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[Azeri]]
| sıfır || bir || iki || üç || dörd || beş || altı || yeddi || səkkiz || doqquz || on
|- style="text-align: center;"
| [[Bachkireg]]
| ноль <br /> nol || бер <br /> ber || ике <br /> ike || өс <br /> ös || дүрт <br /> dürt || биш <br /> biş || алты <br /> altı || ете <br /> yete || һигеҙ <br /> higeź || туғыҙ <br /> tuğıź || ун <br /> un
|- style="text-align: center;"
| [[Barabaeg]]
| || bir || iki || üts || tört || pəş || alttı || yədi || səkiz || toğiz || on
|- style="text-align: center;"
| [[C'hakaseg]]
| || пір <br /> pir || ікi <br /> iki || үc <br /> üs || төpт <br /> tört || пиc <br /> pis || алты <br /> altı || читi <br /> çiti || cигic <br /> sigis || тoғыc <br /> toğıs || oн <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[C'halajeg]]
| || bii || äkki || üüç || töört || beeş || alta || yeetti || säkkiz || toqquz || oon
|- style="text-align: center;"
| [[Dolganeg]]
| || биир <br /> biir || икки <br /> ikki || үс <br /> üs || түөрт <br /> tüört || биэс <br /> bies || алта <br /> alta || hэттэ <br /> hette || агыс <br /> agıs || тогус <br /> togus || уон <br /> uon
|- style="text-align: center;"
| [[Gagaouzeg]]
| sıfır || bir || iki <br /> || üç <br /> || dört <br /> || beş <br /> || altı <br /> || yedi <br /> || sekiz <br /> || dokuz <br /> || on <br />
|- style="text-align: center;"
| [[Kachkaeg]]
| || bir || iki || üç || dört || beş || altı || yedi || sekiz || dokuz || on
|- style="text-align: center;"
| [[Karachayeg-balkareg]]
| ноль <br /> nol || бер <br /> ber || эки <br /> eki || юч <br /> üç || тёрт <br /> tört || беш <br /> beş || алты <br /> altı || джети <br /> djeti || сегиз <br /> segiz || тогьуз <br /> toğuz || он <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[Karakalpakeg]]
| нол <br /> nol || бир <br /> bir || эки <br /> eki || үш <br /> u'sh || төрт <br /> to'rt || бес <br /> bes || алти <br /> alti || жети <br /> jeti || сегиз <br /> segiz || тоғиз <br /> tog'iz || он <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[Kazakeg]]
| нөль <br /> nöl' || бір <br /> bir || екі <br /> eki || үш <br /> üş || төрт <br /> tört || бес <br /> bes || алты <br /> altı || жеті <br /> jeti || сегіз <br /> segiz || тоғыз <br /> toğız || он <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[Kirgizeg]]
| нөль <br /> nöl' || бир <br /> bir || эки <br /> eki || үч <br /> üç || төрт <br /> tört || беш <br /> beş || алты <br /> altı || жети <br /> jeti || сегиз <br /> segiz || тогуз <br /> toguz || он <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[Kirgizeg Fuyü]]
| || bir || igi || üş || durt || biş || altı || çiti || sigis || doğus || on
|- style="text-align: center;"
| [[Koumikeg]]
| ноль <br /> nol || бир <br /> bir || эки <br /> iki || уьч <br /> üç || доьрт <br /> dört || беш <br /> beş || алты <br /> altı || етти <br /> yetti || сегиз <br /> segiz || тогъуз <br /> toğuz || он <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[Krimtchakeg]]
| || bir || eki || üç || dort || beş || altı || yedi || sekiz || tokuz || on
|- style="text-align: center;"
| [[Ouigoureg]]
| نۆل <br /> нөль <br /> nöl || بىر <br /> бир <br /> bir || ىككى <br /> икки <br /> ikki || ئۈچ <br /> үч <br /> üq <br /> üç <br /> üch || تۆت <br /> төт <br /> töt || بەش <br /> bex <br /> beş <br /> bésh || ئالتە <br /> алте <br /> alte <br /> alté || يەتتە <br /> йетте <br /> yette <br /> yétté || سەككىز <br /> секиз <br /> sekkiz <br /> || توققۇز <br /> тоққуз <br /> toķķuz <br /> toqquz || ون <br /> он <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[Ouzbekeg]]
| нол, сифр <br /> nol, sifr || бир <br /> bir || икки <br /> ikki || уч <br /> uch || тўрт <br /> to'rt || беш <br /> besh || олти <br /> olti || етти <br /> yetti || саккиз <br /> sakkiz || тўққиз <br /> to'qqiz || ўн <br /> o'n
|- style="text-align: center;"
| [[Tatareg]]
| ноль <br /> nol || бер <br /> bir || ике <br /> ike || өч <br /> öç || дүрт <br /> dürt || биш <br /> biş || алты <br /> altı || җиде <br /> cide || сигез <br /> sigez || тугыз <br /> tuğız || он <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[Tatareg Krimea]]
| || bir || eki || üç || dört || beş || altı || yedi || sekiz || doquz || on
|- style="text-align: center;"
| [[Tchagataieg]]
| || bir || iki || üç || tört || beş || altı || yeti || sekiz || toquz || on
|- style="text-align: center;"
| [[Tchouvacheg]]
| ноль <br /> nol' || пӗр <br /> pĕr || ик <br /> ik || виҫ <br /> viś || тӑват <br /> tăvat || пилӗк <br /> pilĕk || улт <br /> ult || ҫич <br /> śiç || сакӑр <br /> sakăr || тӑхӑр <br /> tăxăr || вун <br /> vun
|- style="text-align: center;"
| [[Tofaeg]]
| || бipәә <br /> birәә || иъhи <br /> ìhi || үш <br /> üş || дөрт <br /> dört || бeш <br /> beş || aълты <br /> àltı || чедi <br /> çedi || ceъhec <br /> sèhes || тоъhoc <br /> tòhos || он <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[Turkeg]]
| sıfır || bir || iki || üç || dört || beş || altı || yedi || sekiz || dokuz || on
|- style="text-align: center;"
| [[Turkeg otomanek]]
| || bir || eki || üç || tört || bəş || altı || jəti || səqiz || toquz || on
|- style="text-align: center;"
| [[Turkmeneg]]
| нол <br /> nol || бир <br /> bir || ики <br /> iki || үч <br /> üç || дөрт <br /> dört || бәш <br /> bäş || алты <br /> alty || еди <br /> ýedi || секиз <br /> sekiz || докуз <br /> dokuz || он <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[Tuvaeg]]
| ноль / тик <br /> nol' / tik || бир <br /> bir || ийи <br /> iyi || үш <br /> üş || дөрт <br /> dört || бeш <br /> beş || алды <br /> aldı || чеди <br /> çedi || сес <br /> ses || тос <br /> tos || он <br /> on
|- style="text-align: center;"
| [[Yakouteg]]
| ноль <br /> nol || биир <br /> biir || икки <br /> ikki || үс <br /> üs || түөрт <br /> tüört || биэс <br /> bies || алта <br /> alta || сэттэ <br /> sette || аҕыс <br /> ağıs || тоҕус <br /> toğus || уон <br /> uon
|}

== Gwelet ivez ==
* [[Yezhoù turkek]]
* [[Yezhoù altaek]]

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tyv Ethnologue: Tuvin]
* [http://www.enesay.com/ Enesay.com - Tuvinian literature and mythology]
* [http://www.swarthmore.edu/SocSci/dharris2/ - Tuvan language and folklore materials]
* [https://web.archive.org/web/20060727103938/http://www.tyvawiki.org/wiki/Category:Language TyvaWiki Language Articles]
* [http://www.tarbagan.net/fotj/TuvanLang.htm Tuvan Alphabet]

{{Yezhoù turkek}}

{{porched yezhoù}}

[[Rummad:Meneger yezhoù ar bed]]
[[Rummad:Yezhoù Rusia]]
[[Rummad:Yezhoù Sina]]
[[Rummad:Yezhoù Mongolia]]
[[Rummad:Yezhoù turkek an norzh]]
[[Rummad:Touva]]