Gwelet an tarzh evit Tonkedeg

{|class="infobox" style="font-size:90%;"
{{Infobox/Titl|Tonkedeg|ccf|talbenn map|000}}
|-bgcolor="#e9e9e9"
!colspan="2" style="text-align:center;"|[[Restr:Flag of Brittany.svg|32px]] Kumun eus [[Breizh]]
|-
|colspan="2" style="text-align:center;"|[[Restr:Chateau de Tonquedec 01.jpg|270px]]<br>Ar c'hastell
----
|-
|colspan="2"|[[Restr:Blason Coëtmen-Tonquédec.svg|75px|center]]
----
|-
|'''Anv gallek <small>(ofisiel)</small>||''Tonquédec
|-
|'''[[Nav bro gozh Breizh|Bro istorel]]'''||[[Bro-Dreger|Treger]]
|-
|'''[[Bro 'Voynet'|Bro velestradurel]]'''||[[Bro Treger-Goueloù|Treger-Goueloù]]
|-bgcolor="#ccf"
!colspan="2" style="text-align:center;"|Melestradurezh
|-
|'''[[Departamant gall|Departamant]]'''||[[Aodoù-an-Arvor]]
|-
|'''[[Arondisamant]]'''||[[Arondisamant Lannuon|Lannuon]]
|-
|'''[[Kanton gall|Kanton]]'''||[[Kanton Plouared|Plouared]] (betek 2015)<br>[[Kanton Bear|Bear]] (abaoe 2015)
|-
|'''[[Etrekumuniezh]]'''||[[Lannuon-Treger Kumuniezh|Lannuon-Treger]]
|-
|'''[[Kod INSEE]]'''||22340
|-
|'''[[Kod post]]'''||22140
|-
|colspan="2"|
----
|-
|'''Maer'''||Joël Philippe <br><small>([[2020]]–[[2026]])</small>
|-
|colspan="2"|
----
|-
|'''[[Internet]]'''||{{fr}}[http://www.tonquedec.fr/ www.tonquedec.fr]
|-bgcolor="#ccf"
!colspan="2" style="text-align:center;"|Douaroniezh
|-
|'''[[Gorread]]'''||18,01 km²
|-
|'''[[Uhelder]]ioù'''||• Kreiz kêr : 90 m<br>• Izelañ : 10 m<br>• Uhelañ : 106 m
|-bgcolor="#ccf"
!colspan="2" style="text-align:center;"|Poblañsouriezh
|-
|'''[[Poblañs]]'''||1 209 den<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/3681328?geo=COM-22340 2016 INSEE]</ref>
|-
|'''[[Stankter poblañs]]'''||67 den/km²
|-
|colspan="2"|
----
|-
!colspan="2" style="text-align:center;"|[https://www.google.com/maps/place/Tonqu%C3%A9dec/@48.6782279,-3.4312784,11z/data=!4m5!3m4!1s0x481229d260272899:0x40ca5cd36e62690!8m2!3d48.670988!4d-3.395541 48° 40' 12" N – 3° 23' 38" K]
<div style="position: relative">
[[Restr:Breizh5dept.svg|270px]]
<div style="position: absolute; left:105px; top:10px;">
[[Restr:City locator 14.svg|12px|Tonkedeg]] <small>Tonkedeg
</div>
</div>
|-
|colspan="2"|
----
|-
|colspan="2"|[[Restr:Tonquédec. Panneau d'agglomération cropped.jpg|180px|center]]
|}
'''Tonkedeg''' ({{IPA|[tõŋˈkeːdek]}}) zo ur gumun e [[Breizh]], e [[Treger]], e departamant [[Aodoù-an-Arvor]].
==Douaroniezh==
Etre ar [[stêr]]ioù [[Leger]] er [[Kornôg|c'hornôg]] ha [[Gindi]] er [[reter]] emañ Tonkedeg. Bevennet eo gant [[Lannuon]] en [[norzh]], [[Kaouenneg]] ha [[Kawan]] er reter, [[Plûned]] er [[su]], [[Ar C'houerc'had]] er [[mervent]] ha [[Ploubêr]] er c'hornôg.
==Anv==
;Stummoù skrivet
''Tonkadoc'', 1231 ; ''Tonguedec'', 1235 ; ''Tonkedoc'', 1239, 1242 ; ''Tonquedec'', 1253, 1267, 1300, ''c''. 1330 ; ''Tonquedeuc'', 1395 ; ''Tonquedec'' e dibenn ar {{XIVvet kantved}}<ref>{{fr}} Tanguy, Bernard : ''Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor – Origine et signification'', ArMen - Le Chasse-Marée, 2003 {{ISBN|978-2-903708-36-8}}</ref>.
;Gerdarzh
Eus al lesanv <q>Tonkadok</q> ("Tonkedek") bet roet da aotrou ar [[Kastell Tonkedeg|c'hastell]] bet savet e dibenn an {{XIIvet kantved}} gant Prigent (''Prit gent'', <q>A lignez kaer</q>) Koedmen-[[Penteür|Pentevr]] e teu anv kêr hep mar ebet<ref>{{fr}} [[Léon Fleuriot]] (1964) : ''Le vieux breton – Éléments d'une grammaire, Slatkine Reprints, 1989 {{ISBN|978-2-05-101059-7}} • §11, IV, p. 45 ; §57,2 p. 173 ; §101, II, 6 p. 244 ; §146, II, 2 p. 320.''</ref>.
==Ardamezioù==
''En gul e seizh ruilhenn en argant, 3, 3, 1'' eo deskrivadur ar [[ardamezouriezh|skoed]], a zo hini an tiegezh Koedmen abaoe [[1298]]<ref>{{fr}} Froger, Michel & Pressensé, Michel : ''Armorial des communes des Côtes-d'Armor et Ille-et-Vilaine'', Froger & Pressensé, 2008 {{ISBN|978-2-908752-83-0}}</ref>.
==Istor==
==={{XIVvet kantved}}===
*Etre ar [[24 a viz Genver]] hag an [[8 a viz Even]] [[1394]], an dug [[Yann IV (dug Breizh)|Yann IV]] a lakaas dismantrañ kastell an tiegezh Koedmen, a oa kevredet gant e enebour [[Olier V Klison]].
==={{XVvet kantved}}===
*Ur ''[[Parrez (relijion)|barrouz]]'' e voe Tonkedeg ken abred ha [[1426]].
*D'ar [[17 a viz Eost]] [[1447]] e voe lakaet [[iliz]] Tonkedeg da iliz chabistr dre ur builh a-berzh ar [[pab]] [[Nikolaz V]] diwar goulenn Roland V Koedmen, beskont Tonkedeg.
==={{XVIvet kantved}}===
*E deroù [[1588]] e savas beskont Tonkedeg ur gwarnizon evit servijout ar roue [[Bro-C'hall|gall]] [[Herri III (Bro-C'hall)|Henri III]] en e vrezel enep ar [[Kevre Katolik|C'hevre katolik]]. E miz Gwengolo [[1589]] e voe trec'h ar gwarnizon-se war ar gevredidi, hogen e kastell Tonkedeg e varvas o fenn goude an distro. Meur a emgann a voe c'hoazh enep ar C'hevre betek [[1598]].
==={{XVIIvet kantved}}===
*E miz C'hwevrer [[1614]] e voe kemeret ar c'hastell gant breur beskont Tonkedeg hag un nebeud soudarded ; e miz Ebrel e voe adtapet gant un dousennad tudjentil deuet eus Lannuon.
*D'ar [[16 a viz Kerzu]] [[1636]] e voe gwerzhet beskontelezh Tonkedeg da René {{Iañ}} Kengo a [[Lanwal]] ([[1586]]–[[1644]]) ; d'an [[22 a viz Gouere]] [[1637]] e voe ar beskont nevez er c'hastell, a oa bet unan eus melloù chadenn-difenn [[dugelezh Breizh]]<ref>{{fr}} [https://gw.geneanet.org/louis9jp?lang=fr&n=de+quengo+de+tonquedec&oc=0&p=rene+i ''René I de Quengo de Tonquédec'']</ref>.
==={{XVIIIvet kantved}}===
*D'an [[10 a viz C'hwevrer]] [[1790]] e voe dilennet ar [[maer]] kentañ, pa oa war-dro 1 700 a dud o chom er gumun.
=== {{XXvet kantved}} ===
;[[Brezel-bed kentañ]]
* Mervel a reas 70 gwaz abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, da lavarout eo 4,35 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911<ref name="MGW">{{fr}} [http://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/resultcommune.php?idsource=1039 ''Memorial Gen Web'']</ref> ; tri anezhe a varvas  e [[Belgia]] e miz  [[Eost]] [[1914]] :  unan e [[Jemeppe-sur-Sambre]] d’an 22, soudard e oa  er [[48vet Rujumant Troadegiezh (lu gall)|48{{vet}} Rujumant Troadegiezh]]<ref>{{fr}} [http://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=6410741 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref>, unan  e [[Falisolle]] d’an 22 ivez, soudard e oa er [[47vet Rujumant Troadegiezh (lu gall)|47{{vet}} Rujumant Troadegiezh]]<ref>{{fr}} [http://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=6422303 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref> hag ur c’horporal er 47{{vet}} Rujumant Troadegiezh]] e [[Mettet]] d’an 23<ref>{{fr}} [http://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=6410692 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref> ; ur soudard all a voe lazhet e [[Boezinge]] e [[Flandrez]] [[Belgia]] d’an [[22 a viz Ebrel]] [[1915]], soudard e oa er [[74vet Rujumant Troadegiezh Tiriadel (lu gall)|74{{vet}} Rujumant Troadegiezh Tiriadel]]<ref>{{fr}} [https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/complementter.php?id=6413900 Fichenn hiniennel - Memorial Genweb]</ref>.
;[[Eil Brezel-bed]]
* Mervel a reas 16 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel, hervez monumant ar re varv<ref name="MGW" />.
;Brezelioù didrevadennañ
*'''[[Brezel Aljeria]]''' : mervel a reas ur soudard eus Tonkedeg d'an [[22 a viz Genver]] [[1955]] e [[Tunizia]].

== Monumantoù ha traoù heverk ==
<gallery mode="packed" heights="200px">
Chateau de Tonquedec.jpg|[[Kastell Tonkedeg]] gwelet diwar nij.
Tonquédec. Collégiale. Fleurs.jpg|Iliz chabistr ''Sant Pêr''.
Tonquédec. Monument aux Morts.jpg|Monumant ar Re Varv.
</gallery>
*Eizh [[chapel]] zo ivez : Kerriwalan, Kerveur (aet da get), al Loc'h, Logivi, Sant-David, Sant-Gweltaz, Sant-Gwenole ha Sant-Medard.
* Monumant ar re varv e-tal an iliz katolik<ref>{{fr}} [https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/photo.php?id_source=1039 Luc'hskeudenn]</ref>.
* Plakennoù ar re varv (1914-1918 ha 1939-1945) en iliz katolik<ref>{{fr}} [https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/resultcommune.php?idsource=114724&dpt=22 Memorial Genweb]</ref>.
* Monumant an tri [[Rezistañs|rezistant]] eus ar gumun bet lazhet e 1944<ref>{{fr}} [https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/photo.php?id_source=55647 Luc’hskeudenn]</ref>.

== Emdroadur ar boblañs, [[1793]]–[[1896]] ==
{{Demografiezh
|titl=Niver a annezidi
|dimx=900
|dimy= |popmax=2200
|passo1=200
|passo2=50
|bl1=1793
|bl2=1800
|bl3=1806
|bl4=1821
|bl5=1831
|bl6=1836
|bl7=1841
|bl8=1846
|bl9=1851
|bl10=1856
|bl11=1861
|bl12=1866
|bl13=1872
|bl14=1876
|bl15=1881
|bl16=1886
|bl17=1891
|bl18=1896
|p1=1778
|p2=1555
|p3=1594
|p4=1846
|p5=1954
|p6=2044
|p7=2022
|p8=2095
|p9=2102
|p10=2058
|p11=2051
|p12=1547
|p13=1531
|p14=1890
|p15=1878
|p16=1840
|p17=1791
|p18=1846
|mammenn=EBSSA 
}}
* 1 201 a dud (hep kontoù doubl) zo bet renablet e Tonkedeg e [[2021]]<ref>{{fr}} [https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-22340 INSEE]</ref>.

== Brezhoneg ==
* D'an [[23 a viz Mae]] [[2006]] e voe votet ar garta [[Ya d'ar brezhoneg]] gant kuzul-kêr ar gumun.
== Tud ==
*Jañ-Mai 'n Olier, tad-kozh [[Anjela Duval]], gouestlet ul levr dezhañ ganti (''Tad-kozh Roperz-Huon'')
;A orin eus Tonkedeg
*[[Guillaume de Tonquédec|Guillaume Emmanuel Marie de Quengo de Tonquédec]], aktour (bet ganet e [[Pariz]], [[1966]])
;Beziet eno
*[[Louise de Quengo]] ([[1584]]-[[1656]])<ref>{{fr}} [http://www.ouest-france.fr/leditiondusoir/data/555/reader/reader.html?t=1439828143411#!preferred/1/package/555/pub/556/page/9 ''Ouest-France'', 17/08/2015]</ref>
=== Ardamezeg ar familhoù ===
{|
|-
|[[Restr:Acigne-d.jpg|60px]]
|
:;d'Acigné
:Beskonted Tonkedeg
:''En erminoù e dreustell zivouedet en gul karget gant teir flourdilizenn en aour.''|
|}

==Darempredoù etrebroadel==
;Gevelliñ
*[[Cora Finne]], [[kontelezh An Clár]], {{Iwerzhon}} – [[1999]]

==Levrlennadur==
* {{fr}} Couffon, René : ''Recherche sur les églises primitives'', Bulletins et Mémoires, Société d'Émulation des Côtes du Nord, 1945-1946.
* {{fr}} Pol Potier de Courcy : ''Nobiliaire et armorial de Bretagne''. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014
==Liammoù diavaez==
* {{fr}} [https://www.geoportail.gouv.fr/donnees/carte-ign Kartenn IGN]
* {{fr}} [https://www.tonquedec.com/ ''Château de Tonquédec'']

==Notennoù ha daveoù==
{{Daveoù|bannoù=2}}

[[Rummad:Kumunioù Aodoù-an-Arvor]]