Tonkedeg

Tonkedeg
Kumun eus Breizh
	; Ar c'hastell
Anv gallek (ofisiel)	Tonquédec
Bro istorel	Treger
Bro velestradurel	Treger-Goueloù
Melestradurezh
Departamant	Aodoù-an-Arvor
Arondisamant	Lannuon
Kanton	Plouared (betek 2015); Bear (abaoe 2015)
Etrekumuniezh	Lannuon-Treger
Kod INSEE	22340
Kod post	22140
Maer	Joël Philippe ; (2020–2026)
Internet	(fr)www.tonquedec.fr
Douaroniezh
Gorread	18,01 km²
Uhelderioù	• Kreiz kêr : 90 m; • Izelañ : 10 m; • Uhelañ : 106 m
Poblañsouriezh
Poblañs	1 209 ann. (2016)
Stankter poblañs	67 ann./km²
48° 40' 12" N – 3° 23' 38" K Tonkedeg

Tonkedeg ([tõŋˈkeːdek]) zo ur gumun eus Breizh e Treger, e departamant Aodoù-an-Arvor.

Douaroniezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Etre ar stêrioù Leger ouzh ar c'hornôg ha Gindi ouzh ar reter Bevennet eo gant Lannuon ouzh an norzh, Kaouenneg ha Kawan ouzg ar reter, Plûned ouzh ar su, Ar C'houerc'had ouzh ar mervent ha Ploubêr ouzh ar c'hornôg.

Anv[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Stummoù skrivet[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Tonkadoc, 1231 ; Tonguedec, 1235 ; Tonkedoc, 1239, 1242 ; Tonquedec, 1253, 1267, 1300, c. 1330 ; Tonquedeuc, 1395 ; Tonquedec e dibenn ar XIV^vet kantved^[1].

Gerdarzh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Eus al lesanv Tonkadok ("Tonkedek") bet roet da aotrou ar c'hastell bet savet e dibenn an XII^vet kantved gant Prigent (Prit gent, A ouenn gaer) Koedmen-Pentevr e teu anv kêr hep mar ebet^[2].

Ardamezioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

En gul e seizh ruilhenn en argant, 3, 3, 1 eo deskrivadur ar skoed, a zo hini an tiegezh Koedmen abaoe 1298^[3]

Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

XIV^vet kantved

Etre ar 24 a viz Genver hag an 8 a viz Even 1394, an dug Yann IV a lakaas dismantrañ kastell an tiegezh Koedmen, a oa kevredet gant e enebour Olier V Klison.

XV^vet kantved

Ur parrouz e voe Tonkedeg ken abred ha 1426.
D'ar 17 a viz Eost 1447 e voe lakaet iliz Tonkedeg da iliz chabistr dre ur builh a-berzh ar pab Nikolaz V diwar goulenn Roland V Koedmen, beskont Tonkedeg.

XVI^vet kantved

E deroù 1588 e savas beskont Tonkedeg ur gwarnizon evit servijout ar roue gall Henri III en e brezel enep ar C'hevre katolik. E miz Gwengolo 1589 e voe trec'h ar gwarnizon-se war argevredidi, hogen e kastell Tonkedeg e varvas o fenn goude an distro. Meur a emgann a voe c'hoazh enep ar C'hevre betek 1598.

XVII^vet kantved

E miz C'hwevrer 1614 e voe kemeret ar c'hastell gant breur beskont Tonkedeg hag un nebeud soudarded ; e miz Ebrel e voe adtapet gant un dousennad tudjentil deuet eus Lannuon.
D'ar 16 a viz Kerzu 1636 e voe gwerzhet beskontelezh Tonkedeg da René I^añ Kengo a Lanwal (1586–1644) ; d'an 22 a viz Gouere 1637 e voe ar beskont nevez er c'hastell, a oa bet unan eus melloù chadenn-difenn dugelezh Breizh^[4].

XVIII^vet kantved

D'an 10 a viz C'hwevrer 1790 e voe dilennet ar maer kentañ, pa oa war-dro 1 700 a dud o chom er gumun.

XX^vet kantved[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Brezel-bed kentañ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Mervel a reas 70 gwaz abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, da lavarout eo 4,35 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911^[5]; tri anezhe a varvas e Belgia e miz Eost 1914: unan e Jemeppe-sur-Sambre d’an 22, soudard e oa er 48vet Rujumant Troadegiezh^[6], unan e Falisolle d’an 22 ivez, soudard e oa er 47vet Rujumant Troadegiezh^[7] hag ur c’horporal er 47vet Rujumant Troadegiezh e Mettet d’an 23^[8]; ur soudard all a voe lazhet e Boezinge e Flandrez Belgia d’an 22 a viz Ebrel 1915, soudard e oa er 74vet Rujumant Troadegiezh Tiriadel^[9].

Eil Brezel-bed[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Mervel a reas 16 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel, hervez monumant ar re varv^[5].

Brezelioù didrevadennañ[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Brezel Aljeria[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Mervel a reas ur soudard eus Tonkedeg d'an 22 a viz Genver 1955 e Tunizia.

Monumantoù ha traoù heverk[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Kastell Tonkedeg gwelet diwar nij.
Iliz chabistr Sant Pêr.
Monumant ar Re Varv.

Eizh chapel zo ivez : Kerriwalan, Kerveur (aet da get), al Loc'h, Logivi, Sant-David, Sant-Gweltaz, Sant-Gwenole ha Sant-Medard.
Monumant ar re varv e-tal an iliz katolik, luc’hskeudenn^[10].
Plakennoù ar re varv (1914-1918 ha 1939-1945) en iliz katolik^[11].
Monumant an tri Rezistant eus ar gumun bet lazhet e 1944, luc’hskeudenn^[12].

Emdroadur ar boblañs[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

1793–1896

Niver a annezidi

Brezhoneg[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

D'an 23 a viz Mae 2006 e voe votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

Tud[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Jañ-Mai 'n Olier, tad-kozh Anjela Duval, gouestlet ul levr dezhañ ganti (Tad-kozh Roperz-Huon)

A orin eus Tonkedeg

Guillaume Emmanuel Marie de Quengo de Tonquédec, aktour (bet ganet e Pariz, 1966)

Beziet eno

Louise de Quengo (1584-1656)^[13]

Ardamezeg ar familhoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

	d'Acigné, beskonted Tonkedeg	en erminoù, e dreustell divouedet en gul karget gant teir flourdilizenn en aour

Darempredoù etrebroadel[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Gevelliñ
Cora Finne, Iwerzhon – 1999

Levrlennadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

(fr)COUFFON, René : Recherche sur les églises primitives, Bulletins et Mémoires, Société d'Émulation des Côtes du Nord, 1945-1946.
(fr)Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014

Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

(fr)Kartenn IGN
(fr)Château de Tonquédec

Notennoù ha daveoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

↑ (fr) TANGUY, Bernard : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor – Origine et signification, ArMen - Le Chasse-Marée, 2003 (ISBN 978-2-903708-36-8)
↑ (fr)(fr)Léon Fleuriot (1964) : Le vieux breton – Éléments d'une grammaire, Slatkine Reprints, 1989 (ISBN 978-2-05-101059-7) • §11, IV, p. 45 ; §57,2 p. 173 ; §101, II, 6 p. 244 ; §146, II, 2 p. 320.
↑ (fr) FROGER, Michel & PRESSENSÉ, Michel : Armorial des communes des Côtes-d'Armor et Ille-et-Vilaine, Froger & Pressensé, 2008 (ISBN 978-2-908752-83-0)
↑ (fr)René I de Quengo de Tonquédec
↑ ^5,0 ha^5,1 (fr)Memorial Gen Web
↑ (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
↑ (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
↑ (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
↑ (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Memorial Genweb
↑ (fr)Ouest-France, 17/08/2015

[1] (fr) TANGUY, Bernard : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor – Origine et signification, ArMen - Le Chasse-Marée, 2003 (ISBN 978-2-903708-36-8)

[2] (fr)(fr)Léon Fleuriot (1964) : Le vieux breton – Éléments d'une grammaire, Slatkine Reprints, 1989 (ISBN 978-2-05-101059-7) • §11, IV, p. 45 ; §57,2 p. 173 ; §101, II, 6 p. 244 ; §146, II, 2 p. 320.

[3] (fr) FROGER, Michel & PRESSENSÉ, Michel : Armorial des communes des Côtes-d'Armor et Ille-et-Vilaine, Froger & Pressensé, 2008 (ISBN 978-2-908752-83-0)

[4] (fr)René I de Quengo de Tonquédec

[MGW-5] 5,0 ha^5,1 (fr)Memorial Gen Web

[6] (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[7] (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[8] (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[9] (fr)Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[10] (fr)Memorial Genweb

[11] (fr)Memorial Genweb

[12] (fr)Memorial Genweb

[13] (fr)Ouest-France, 17/08/2015

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Tonkedeg
Kumun eus Breizh
Ar c'hastell

Anv gallek (ofisiel)	Tonquédec
Bro istorel	Treger
Bro velestradurel	Treger-Goueloù
Melestradurezh
Departamant	Aodoù-an-Arvor
Arondisamant	Lannuon
Kanton	Plouared (betek 2015) Bear (abaoe 2015)
Etrekumuniezh	Lannuon-Treger
Kod INSEE	22340
Kod post	22140

Maer	Joël Philippe (2020–2026)

Internet	(fr)www.tonquedec.fr
Douaroniezh
Gorread	18,01 km²
Uhelderioù	• Kreiz kêr : 90 m • Izelañ : 10 m • Uhelañ : 106 m
Poblañsouriezh
Poblañs	1 209 ann. (2016)
Stankter poblañs	67 ann./km²

48° 40' 12" N – 3° 23' 38" K Tonkedeg