Gwelet an tarzh evit Siria

{| class="infobox" style="font-size: 95%;"
|-
! {{Infobox/Titl|لجمهورية العربية السورية<br>''Al-Jumhūriyyah al-ʿArabiyyah as-Sūriyyah''|007b3a|talbenn map|ffd01a}}
|-
| style="background:#efefef;" align="center" colspan="2" |
{| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="padding-top: 0.5em;"
|-
| align="center" width="125px" style="background-color:#efefef;"| [[Restr:Flag of the United Arab Republic.svg|125px|Banniel Siria]]
| align="center" width="110px" style="background-color:#efefef;"| [[Restr:Coat_of_arms_of_Syria.svg|80px|Skoed-ardamez Siria]]
|-
|}
|- bgcolor="#fff"
| colspan="2" align="center" | [[Restr:Syria in its region (claimed).svg|280px|border]]{{Legend|#c12838|Lec'hiadur er [[Reter-Nesañ]]}}<hr>
|-
|'''[[Kan broadel]]'''
| ''Homat el Diyar''
|-
| '''[[Yezh ofisiel]]'''
| [[Arabeg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]'''
| [[Damask]]
|-
| '''Gorread'''<br>• En holl<br>• % dour 
| <br>185,180 km²<br>0.06
|- 
|'''Poblañs '''<br>• Hollad<br>• Stankter
|<br>19,043,000 (2005)<br>99/km²
|-
| '''Prezidant'''||[[Bashar al-Assad]]
|-
| '''Moneiz'''||[[Lur siriat]]
|-
| '''Kod pellgomz'''||963
|-
| '''Kenrouedad'''||.sy
|}
'''Siria''' ([[Arabeg]] : سوريا), '''Republik Arab Siriat''' (Arabeg: الجمهورية العربية السورية) hec'h anv ofisiel, a zo ur vro er [[Reter-Nesañ]]. Harzoù he deus gant [[Liban]] war-du ar [[kornôg|c'hornôg]], [[Israel]] war-du ar [[mervent]], [[Jordania]] war-du ar [[su]], [[Irak]] war-du ar [[reter]] ha [[Turkia]] war-du an [[norzh]]. Israel a zalc'h uheldirioù ar [[Golan]] e mervent ar vro hag ur rendael he doa Siria gant Turkia a-zivout [[Hatay (proviñs)|proviñs Hatay]] betek n'eus ket pell 'zo. 

Betek an {{XIXvet}} kantved e oa anvet Siria ''[[Bilad el-Cham|Bilad al-Cham]]'' ([[arabeg]] بلاد الشام). Bodañ a reas e-pad ur pennad Siria a vremañ, [[Liban]] a vremañ, [[Israel]] ha [[Palestina]], hag un darn eus [[Jordania]] a vremañ, met pas proviñs [[Jazira]]. E-doug an [[Henamzer]], ar broioù-se a oa [[Fenikia]], [[Palestina]], [[Asiria]] hag ul lodenn eus kornôg [[Mezopotamia]]. 

== Anv ==
Eus ar [[gresianeg]] evit bro-Aram war ribl reter ar [[Mor Kreizdouar]] etre [[Egipt]] war du ar [[Su]], Arabia war du ar [[reter]] ha [[Cilicia]] war du an [[norzh]]. Enderc'hel a rae un darn eus [[Mezopotamia]] ha rouantelezhioù [[Commajen]], [[Sophene]], hag [[Adiabenn]], a voe, hervez [[Plinius an Henañ]], anvet [[Asiria]] gwechall. E maread Plinus, avat e oa bet rannet an douar etre meur a broviñs roman : [[Judea]] (diwezhatoc'h Palestina) er pezh a zo hiziv Israel, Palestina ha Jordania, [[Phoenicia]] er pezh a zo hiziv [[Liban]], [[Coele-Syria]] ha [[Mezopotamia]].

==Istor==
[[Restr:Sy-map.png|thumb|300px|Kartenn Siria]]

Enklaskoù arkeologiek o deus diskouezet eo Siria kavell ar sevenadurioù koshañ. War-dro keoded [[Ebla]], dizoloet e [[1973]], en em astenne un impalaeriezh semitek vras a dizhe he harzoù [[Turkia]] en norzh hag ar [[Mor Ruz]] er [[reter]] etre 2500 kent J-K ha 2400 kent J-K.

Dalc'het e voe ar vro gant ar [[Kanaan|Ganaaniz]], an [[Hebraiz]], an [[Arameiz]], an [[Asiriiz]], ar [[Babiloniz|Vabiloniz]], ar [[Persed|Bersed]], an [[Armeniz]], ar [[Romaned]], [[Bizantion]], an [[Arabed]] hag, evit darn anezhi, ar groazidi. Gant an [[Impalaeriezh Otoman]] e voe peuraloubet e 1517. Ur perzh bras he deus bet Siria en istor ar [[kristeniezh|gristeniezh]], rak war hent he c'hêr-benn, [[Damask]], eo e voe gounezet [[Sant Paol]] d'ar feiz kristen. E Siria, en [[Antiok]], e voe diazezet ar gumuniezh kristen gentañ er-maez eus [[Jeruzalem]].

[[Damask]] a zo unan eus ar c'hêrioù koshañ er bed gant [[Varanasi]] ha [[Jeriko]]. Diazezet etre 8 000 ha 10 000 bloavezh 'zo hag atav eo bet annezet abaoe. Gant ar vuzulmaned e voe aloubet e 636, goude [[emgann Yarmouk]], ha da gêr-benn an [[Omeyad|impalaeriezh Omayad]]. Kêr-benn ar bed islamat e chomas betek 750 pa gemeras [[Baghdad]] he lec'h.

D'ur gêr-benn broviñsel eus [[impalaeriezh ar vamlouked]] ez eas e 1260 ha distrujet e voe e 1400 gant [[Tamerlan]] a gasas un darn eus hec'h annezidi da [[Samarkand]]. Adsavet e voe ha kenderc'hel a reas da vezañ ur gêr-benn betek 1517 pa voe kemeret gant an [[Impalaeriezh otoman]]. Homañ a gontrollas anezhi betek 1917, war-bouez etre 1832 ha 1840 pa voe dalc'het gant [[Egipt]].
=== Mandad gall ===
Kontrol an Impalaeriezh otoman a echuas pan antreas nerzhioù an [[Emsavadeg Arab]] e [[Damask]] e 1918, e fin ar [[brezel-bed kentañ]]. Ur rouantelezh arab dizalc'h a voe savet, [[Faisal Iañ Irak|Faisal]] he roue. Ne badas ket pell e ren, avat ha ret e voe dezhañ mont kuit pa aloubas ar C'hallaoued Siria d'an 23 a viz Gouere 1920 da rediañ ar [[mandad]] a oa bet roet dezho gant [[Kevredad ar Broadoù]]. Goude [[emgann Maysalun]] etre al lu siriat renet gant [[Yusuf al-Azmeh]] ec'h antreas an arme c'hall e [[Damask]] d'ar 24 a viz Gouere 1920.

Gant un diorroadur armerzhel hag un arnevezadur eus an isframmioù e voe merket maread ar mandad. Ar santimant broadelour a greskas, avat, hag emsavadegoù niverus a darzhas, an holl anezho gwasket a-benn-krak.

Goude faezhidigezh Frañs e 1940 ez eas ar vro dindan kontroll [[gouarnamant Vichy]]. He mirout a ra betek an aloubidigezh saoz (skoazellet gant ar [[Frañs Dieub|C'hallaoued dieub]]) e miz Even 1941. Oberiantiz ar vroadelourien siriat a redias Frañs da dennañ kuit e soudarded e miz Ebrel 1946. Lezel a reas ar galloud etre daouarn ur gouarnamant republikan strollet e-pad maread ar mandad.
=== Frankiz ===
[[Restr:Portrait of Shukri al-Quwatli in 1943.jpeg|thumb|150px|Shukri al Quwatli, prezidant kentañ Siria goude an dieubidigezh, etre daou ofiser eus morlu ar Stadoù Unanet]]
Ur feur-skrid a varc'hatas Siria gant Frañs e Gwengolo [[1936]]. Mohammad Al-Abid a oa ar prezidant kentañ da vezañ dilennet gant ur vonreizh tost a-walc'h ouzh hini Frañs. Homañ a nac'has kadarnaat ar feur-skrid ha mirout a reas soudarded e Siria betek 1946. Shukri al-Quwatli a voe dilennet da brezidant pa voe roet he frankiz (dindan gwarez Frañs) d'ar vro goude ma voe bet kaset kuit soudarded [[gouarnamant Vichy|Vichy]]. Kalz trubuilhoù a oa, avat, goude aet kuit al lu gall.
==== Perzh Siria er [[brezel israel-arab kentañ]] ====
Ur roll bihan a zo bet c'hoariet gant Siria er brezel-se. Er c'hontrol eus ar pezh a greder alies ne oa ket pal ar pennoù arab distruj [[Israel]]. [[Abdallah Iañ Jordania|Abdullah {{Iañ}}]] eus [[Jordania]] hag [[Abdelaziz ibn Saoud|Abdul Aziz]] eus [[Arabia Saoudat]] na gasjont nemet nerzhioù arouezek ha klask a raent da sioulat o fobl kentoc'h eget adkemer krog war [[Israel]]. [[Farouk Egipt]] a voe an hini nemetañ a glaskas, en un doare sirius, adkemer [[Palestina]]. [[Liban]], Siria hag [[Iraq]] n'o doa ket tuioù da vrezeliñ.

E Mae 1948, just kent ma kasas Siria soudarded e [[Palestina]] n'he doa nemet 4 500 a dud barrek da stourm hervez ar servijoù kuzh saoz. Hervez Glubb Pasha ne oa nemet 3 000 anezho hag hervez ar [[CIA]] ne c'helle ket Siria lakaat prest en tu-hont da 2 500 a dud.

Faezhet e voe Siria e kêriadenn Samakh ha kibbutzim Degania A ha B war-du su al [[lenn Tiberiad]], met gouest e voe da zerc'hel ur vandenn douar strizh e-kichen an harzioù hag e biz Palestina, war-dro Dan, ha teir enezennad e su, kreiz ha norzh Palestina. Skoazell an ALA a nac'has, avat, ar pezh a aotreas an Israeliz d'he diarbenn ha d'he c'has en tu arall d’an harzoù.
=== Taolioù-stad ===
Goude faezhidigezh 1949 e voe gwanaat ar gouarnamant gant un heuliad taolioù-stad hag e miz-du 1949 e kemeras Adib Shishakli ar galloud. E 1951 en em embannas prezidant goude dilennadegoù falset ha divodañ a reas ar parlamant.
=== Ren sivil ===
Goude diskar Adib Shishakli e-pad un [[taol-stad]] e 1954, ec'h erruas ur gouarnamant [[sokialouriezh|sokialour]] ha [[broadelouriezh|broadelour]] arab er galloud. Distabil e chomas ar vro, avat, ha goude trec'h [[Egipt]] e-pad [[Enkadenn Suez]] e [[1956]] e kendeuzas Siria ganti da vont d'ober ar [[Republik Arab Unanet]].
=== Ar Republik Arab Unanet ===
Ne voe ket an unvaniezh ur berzh avat. Goude un [[taol-stad]] nevez d'ar 28 a viz Gwengolo 1961 ec'h adgemeras ar vro he frankiz. An distabilder a gendalc'has avat betek ma stalias un taol-stad nevez ur strollad ofiserien eus an tu-kleiz er galloud : Kuzul Broadel ar Gourc'hemenn Dispac'hel. Gant ar [[Strollad Ba'ath]] e oa renet ar gouarnamant nevez.

Ar Strollad Ba'ath a gemeras ar galloud en [[Iraq]] miz diwezhatoc'h ha kendivizioù a voe etrezi, Siria hag [[Egipt]] da adkrouiñ ur riez arab unanet. Ur referendom a zlee asantiñ d'an unvaniezh met ur raktres e chomas ha netra all. Eus an atroperezhioù ez eas kuit Egipt hag e miz Du 1963 e voe kaset kuit ar Strollad Ba'ath eus ar galloud en Iraq. E miz Mae 1964 ec'h aozas prezidant ur vonreizh hag envel a reas ur parlamant. Kaset kuit e voe e 1966, avat, gant un taol-stad aozet gant ur c'havailh eus ar Ba'ath.

Ar gouarnamant sokialour lakaet er galloud gant taol-stad 1966 a voe gwanaet gant faezhidigezh 1967 a-enep [[Israel]]. E-pad ar [[Brezel a c'hwec'h devezh]] ec'h aloubas homañ ziwezhañ ar [[Golan]] a zo dalc'het ganti c'hoazh hiziv.

C'hwitadenn an hanterourañs siriat e-pad enkadenn "[[Miz Gwengolo Du]]" a atizas ar bec'hioù e-barzh ar gouarnamant siriat ha d'ar 13 a viz gwengolo 1970 e voe kemeret ar galloud gant ministr an difenn, [[Hafez al-Assad]].

== 1970 - 2000 ==
=== Soliad ar galloud ===
Goude e daol-stad e savas [[Hafez al-Assad]] ur frammadur nevez evit ar vro. Ur parlamant nevez a voe anvet gant 87 eus an 123 sez dalc'het gant izili ar Ba'ath. Ar rest a voe rannet etre "renkadurioù poblek" hag un nebeud strolladoù bihan. E miz Meurzh 1971 e talc'h ar Ba'ath e gendalc'h rannvroel ha dibab a ra ur c'huzul gourc'hemenn ranvroel nevez. Ur referendom a gadarna ar ren nevez hag ur vonreizh nevet a voe savet e 1973.
=== Brezel ar C'hipour ===
E 1973 ec'h argasas Siria Israel asambles gant Egipt da adkemer ar [[Golan]]. Goude un nebeud berzhioù e voe faezhet al lu siriat gant ar arme israelat. Atroperezhioù bleniet gant [[Henry Kissinger]] a aotreas ar vro da adtapout un darn eus tachenn Siria ar pezh a livas ar gouarnamant evel un trec'h. Adalek 1973 eo sioul a-walc'h an talbenn zoken ma n'o deus ket sinet an div vro ar peoc'h.
=== Hanterourañs e Liban ===
O koll [[brezel diabarzh Liban]] e oa ar gristenien varonek e 1976. D'o saveteiñ e kasas Siria 40 000 soudard met d'empleget er brezel ez eas buan tre. E-pad tregont bloavezh e viro Siria soudarded e [[Liban]]. E-pad ar pemzek bloavezh-se ma pado ar brezel diabarzh e stourmas Siria evit kontrolliñ ar vro ha disfontañ galloud Israel er c'hreisteiz. Goude diskar ar [[Jeneral Aoun]] e redias Siria ar c'habaloù libanat da sinañ [[emglev Taif]] e 1989.

Siria a voe rediet da vont kuit eus Liban e 2005 goude muntr ar ministr kentañ [[Rafiq Al-Hariri]].
=== Kinnigoù ouzh ar ren ===
Div wech e voe klasket diskar ren aotrouniek Hafez Al-Assad. Etre 1976 e 1982 ec'h enebas ar [[Breudeur Muzulman]] outañ. Daelañ a rae likter ar strollad Ba'ath ha galloud an [[Alawied]] a gavent disivouder. E 1982 en em emsavas ha derc'hel a rejont [[Hama]] e-pad un nebeud devezhioù. Gant a lu e voent gwasket, avat.

E 1984 e klaskas [[Rifaat al-Assad]], breur da Hafez Al-Assad, kemer ar galloud gant skoazell an nerzhioù surentez a oa kontrollet gantañ tra ma oa e vreur en ospital. C'hwitañ a reas war e daol ha mont en harlu a voe ret dezhañ.
=== Brezel ar Pleg-mor ===
E-kerzh [[Brezel kentañ ar Pleg-mor]] e kemeras Siria perzh. Goude faezhidigezh [[Saddam Hussein]] e kemmas, evit ur c'houlzad, Siria he folitikerezh e-keñver Israel hag ar broioù arab arall. Kendaelioù a grogas gant Israel met c'hwitañ a rejont.
=== Marv Hafez al-Assad ===
D'ar 10 a viz Even 2000 e varvas [[Hafez al-Assad]] goude 30 bloavezh er galloud. Un nebeud eurvezhioù goude e varv e cheñchas ar parlamant ar vonreizh da aotren e vab [[Bashar al-Assad]] da zont da brezidant nevez. Kadarnaet e voe e anvidigezh gant ur referendom d'ar 10a viz Gouere 2000.

== 2000 - bremañ ==
En e brezegenn gentañ dirak Kuzul ar Bobl, d'ar 17 miz Gouere 2000 e prometas Bashar al-Assad adreizhadurioù politikel hag e-pad ur prantad a anvor "Nevezamzer Damask" (gouere 2000 - c'hwevrer 2001) e krogas izili an enebouriezh zemokratel da vanifestiñ. O oberiantizoù a waskas ar gouarnamant zoken ma chom nebeutoc'h mac'hus eget dindan ren Hafez Al-Assad. Aotret e oa bet a internet hag ar pellgomzerien hezoug hag un nebeud strolladoù-enebouriezh a voe bet savet.

Monet a reas an traoù war-gil buan a-walc’h o vezañ ma c’houlenne an eneberezh politikel re a araokadennoù ha m’en doa aon Bashar al-Assad, levezonet sur mat gant "gward kozh" ar [[strollad Baath]], evit stabilded e vro.

Merket e voe pennrenerezh Bashar al-Assad betek 2011 gant emdennadeg an arme sirian diouzh Liban etre 2001 ha 2005 hag an tamalloù a-zivout marv Rafic Hariri.
=== Brezel-diabarzh ===
''* Pennad spisoc'h: [[Brezel diabarzh Siria]]''

Da geñver (pe un tammig da heul) an [[nevez-amzer arab]] e savas e vouezh hag en em savas ul lod ag ar boblañs a-enep d’ar renad baathour adalek miz Meurzh [[2011]] (er c’hêrioù bras). Taget e voe savadurioù ofisiel ha re ar strollad. Bashar a c’hourc’hemennas neuze ma voe moustret an emsavadeg (kalz a [[sunni|sunnaaded]] a gemer perzh enni). Evit respont d’ar gostezenn enep ec’h aozas aduidi ar renad manifestadegoù bras o tiskouez splann an dispartioù politikel, kenelel ha diwar gredenn (meur a relijion zo e Siria) e-mesk ar Sirianed. E [[2013]] e seblant an traoù bout stanket da vat gant ur [[brezel-diabarzh]] krisoc’h-krisañ hag ur pouez brasoc’h eus an [[Islamouriezh|islamourion]] [[djihadouriezh|djihadour]] e-mesk an eneberezh milourel. Evit ul lodenn vat ag ar boblañs e vir Bashar al-Assad gwirioù ar minorelezhioù gourdrouzet herveze gant ar muianiver sunnaat.

== Proviñsoù Siria ==
E 14 gouarneriezh pe ''muhafazat'' (unander: ''[[muhafazah]]''). Gant ur gouarner anvet gant ar Prezidant goude ur c'hinnig eus Ministr an Diabarzh. Gant ur c'huzul dilennet eo skoazellet-eñ.

{|align=center
|
# [[Damask]] 
# [[Rif Dimashq]] 
# [[Quneitra]] (un darn anezhi a zo dalc'het gant [[Israel]])
# [[Dara]]
# [[As Suwaydā' Province, Syria|As Suwayda]]
# [[Homs]] 
# [[Tartous]]
# [[Latakia]]
# [[Hama]]
# [[Idlib]] 
# [[Aleppo]]
# [[Ar Raqqah]] 
# [[Dayr az Zawr]] 
# [[Al Hasakah]] 
|[[Restr:Syrnumbered.png|400px|dehou|Proviñsoù Siria.]]
|}

{{Azia}}
{{Aozadur ar Guzuliadeg Islamek}}
{{Kevre Arab}}

[[Rummad:Siria]]