Sindikadelezh

Ar ger “sindikadelezh” a zeu eus ar ger gresian “sundikos” a dalvez skoazellañ un den bennak a gaser dirak ar justis. Ar sindikalezh a zo anezhañ ul luskad e bal unvaniñ al labourerien en aozadurioù, er sindikadoù, e-benn difenn o interestoù boutin (kreskiñ ar goproù, aozioù labour gwellañ, digreskiñ pad al labour, stourm a-enep d'an dienfredadurioù…)

Ar ger “sindikalezh” a dalvez ivez da envel an ober stourm a glask kenderc’hel gant palioù ur sindikad.

Ar ger “sindikalezh”, er ster boutinañ ha degemeret ar muiañ, a vez implijet evit ar sindikadoù gopridi hag un tammig nebeutoc’h evit ar sindikadoù studierien hag ar sindikadoù liseidi. Dedalvezout a ra ar meneg sindikad micherel ivez, e broioù zo, da envel an aozadurioù patromed.

Ar bloavezhioù 1880 a oa bet merket gant krouidigezh ar sindikalezh en Europa. E Frañs ez eo gant lezenn Waldeck Rousseau e 1884 e voe roet aotre da grouiñ sindikadoù.

Ar sindikalezh e Frañs

Dont a ra ar sindikadelezh eus strolloù korfuniadoù (micherioù, kompagnunelezh...) ar c’hevredigezhioù arnevez pe eus korfuniadoù eus ar Grennamzer. Berzet e voe ar strolloù-se gant Lezenn Le Chapelier e 1791 ha gwask a voe lakaet warno e-pad an dispac'h greantel kentañ. Hogen, torret e voe al lezenn a-enep ar c’hengevrediñ e 1864 gant lezenn Ollivier hag dre-se e voe krouet ar [[gwir harz-labour]). E 1884 hepken e voe lezennaet ar sindikadoù gant lezenn Waldeck-Rousseau, a zo enni meur a strishadurioù c’hoazh. Berzet eo ar sindikalezh bepred er velestradurezh foran pergen.

Krouet e voe sindikadoù patromed diwar ar skouer-se. Diwar neuze e kinnig ar sindikalezh sevel gant kevredigezh al labour a-bezh ha palioù politikel a laka war-wel : krouet e voe ar CGT e 1895 e-pad kendalc’h Limoges. Ar sindikalezh giz Frañs, a reer Ober war-eeun anezhañ, zo azonet dre an damc’hoantoù dispac’hel ha dizalc’h a-dal d’ar strolladoù politikel. Kadarnaet e oa bet ar pennaennoù-se e-pad kendalc’h ar CGT en Amiens e 1906 (karta Amiens).

Goude ar Brezel bed kentañ en em droas ul lodenn eus ar sindikalezh war-du ar mennozhioù sokialour da gentañ, hag ar mennozhioù komunour da c’houde, tra ma oa ul lodenn vihan anezhañ war-du ar Gempennouriezh. E-giz-se e voe krouet ar CFTC, kristen europat an hengoun anezhañ, e 1919 a-benn degas ur respont da bouezañ a-enep d'an hengoun marksour.

E-pad Renad Vichy e voe lakaet meizadur korfuniadel aozadur al labour war-raok ha disrannet bed ar sindikadoù abalamour d’an dizunvaniezh. Ur rener eus ar CGT, René Belin, a zeuas da vezañ ministr ar Produerezh Greantel hag al Labour e gouarnamant ar Marichal Pétain e miz Gouere 1940. Er bloavezhioù 1940 e voe krouet ar CGC, zo anezhañ ur sindikad gennadel a c’hoarvez eus sindikadoù lec’hel a-leizh (ijinourien dreist-holl – mengleuzioù, pontoù, metalouriezh, tredan...). Gant Karta al Labour, a oa bet gourbommet e 1941, e voe aozet divodadur an aozadurioù sindikel zo anezho ha krouet e oa bet sindikadoù unan dre gorfuniad. An darn vrasañ eus ar sindikaderien a oa en em aozet e kuzh neuze.

Diazezet e oa bet ar frankizoù sindikadel en-dro gant al lezenn eus ar 27 a viz Gouere 1944 hag adkrouet ar c’hengevreadoù divodet. E 1948 e voe krouet ar CGT-FO, ul luskad disrannet diouzh ar CGT hag ul luskad adreizhour enebet ouzh Strollad komunour Frañs war un dro. E 1964 e oa deuet ar CFTC da vezañ ar CFDT dre zigredenniñ ; ur CFTC nevez - disrann – a oa bet krouet gant emsaverien a nac’he an digredenniñ. E 1992 eo en em aozet en UNSA. El luskad « emren »-se ez eus dreist-holl sindikadoù o doa nac’het dibab etre ar CGT hag FO e 1947.

Kengrevreet eo bet an aozadurioù bras dre vodañ enno kevreadoù sindikadel hag a zo kenstrollet enno holl sindikadoù un hevelep micher, hag unvaniezhioù etremicherel lec’hel zo kenstrollet enno holl sindikadoù ur gêr pe un departamanat tro-dro da ti ar sindikadoù. Arabat eo kemmeskañ sindikad (da skouer, sindikad kilvezien departamant al Liger-Atlantel]] hag aozadur sindikadel (da skouer, ar CGT, pe ar CFDT).

Ma n’o deus ket mui an aozadurioù bras sindikadel kement a c’halloudoù ha gwechall e santer pouez ar sindikadoù e bed al labour hiziv an deiz c’hoazh, ha pa vefe kollet ul lodenn vras eus o sichenn dredeel abaoe ar bloavezhioù 1970. Dre m’eo merket ar gwehinoù dre goskor, m’eo arvarus sindikadañ ha m’eo dilezet ar sindikadoù gant al labourerien, n’eus nemet ur goprad diwar zaou a c’hall dilenn dileuridi.

Ar berzhiadegezh en dilennadegoù micherel ((63,8 % well-wazh e Frañs) zo ur benveg anezhi evit gouzout eus an derc’houezusted, a ro tro d’ar sindikadoù da vezañ a bouez bras pa vez kevraouet gant an implijerien.

Abalamour d’an enkadenn eo aet pouez ar sindikadoù war an diskar er c’hreanterezh, met ivez evit abegoù a bep seurt : ne daol ket ar sindikadoù kont a-walc’h ouzh ar gennad tredeel hag ouzh an EBE, prevesaat) an embregerezhioù, zo un anadenn diavaeziñ/ziaveziñ ; ne vez ket dalc’het kont a-walc’h eus labour ar merc’hed, eus diskar ar gomunouriezh hag eus disrann ar sindikadoù.

Tra m’eo a-boan uheloc’h feur ar sindikadelaat eget 5 % er gennad prevez (tra m’eo feur sindikadelaat ar broioù europat all tro-dro da 30 %, 50 % zoken), e Frañs ez eus ur bed sindikadel disrannet, a zo ennañ pemp kengevread a rae o mad eus un derc’houezusted dinac’hadus betek al lezenn eus an 20 a viz Eost 2008. (CGT. Ar c’hengevreadoù-se zoCFDT, FO, CFTC ha CFE-CGC, kerkoulz hag an tri aozadur all UNSA, FSU ha Unvaniezh sindikadel Kengret, zo enno ar sindikadoù SUD, e-touez traoù all.

Hervez ministrerezh al laboure oa sindikadet 8 % eus al labourerien frañsez e 2003.

Hervez ur studiadenn zo bet graet war ar sindikadañ gant ministrerezh al labour (DARES, miz Here 2004) e oa 3,5 % ar feur sindikadañ en embregerezhioù dindan 50 goprad (e-skoaz 5,2 % er gennad prevez) ; ne oa nemet 2,4 % evit a sell ar c’hopridi gant kevradoù termenet o fad pe an etreadegourien (e-skoaz 9,5 % evit a sell ouzh c’hopridi gant kevratoù didermen o fad pe leun amzer). Hervez ur sontadeg TNS Sofres eus miz Kerzu 2005 ne vez ket sindikaet ar c’hopridi evit meur a abeg :

38 % eus ar c’hopridi a soñj dezho ne vezont ket komprenet gant ar sindikadoù
36 % eus ar c’hopridi o deus aon e vefe talvezet o gwall dezho gant o renerezh
34 % eus ar c’hopridi a soñj dezho ez eo abalamour da zisrann ar sindikadoù (80 % eus an dud sontet a soñj dezho ez eus re a sindikadoù e Frañs)

Ar sindikadelezh er Rouantelezh-Unanet

Er Rouantelezh-Unanet ez eus sindikadoù a reer labour unions anezho. Berzet ha mouget e voe ar sindikadelezh e Breizh-Veur betek 1824. Merket e voe ar bloavezhioù 1838 da 1848 gant dreisted an ober potitikel er sindikadoù. E 1850 e voe krouet sindikadoù stabiloc’h, o doa muioc’h a arc’hant, met alies ne vezent ket ken radikal hag a-raok. Ha savelet e voe stadud lezennel ar sindikadoù gant ar Bodad Roueel e 1867 pa voe degemeret gantañ e oa un dra vat desezañ an aozadurioù-se ken evit ar implijerien ken evit ar c’hopridi. Lezennekaet e voe an destenn e 1871.

An unvaniezhioù o doa ar muiañ a levezon en amzer ar rouanez Victoria a oa unvaniezhioù al labourerien berzhek, an Amalgamated Society of Engineers dreist-holl. Ne oa ket aet kalz war-raok an unvaniezhioù a veze emezelet outo labourerien perzhek pe damberzhek betek strinkadur an “New Unions” (Unvaniezhioù Nevez) e dibenn ar bloavezh 1880. Ur roll a bouez a oa bet c’hoariet gant ar sindikadoù pa voe krouet Bodad dileuriañ al labourerien (“Labour Representation Committee”), a voe diazezet warnañ al Labour Party (Strollad al Labour) a vremañ. Liammoù strizh zo bepred etre al Labour Party hag an Trade union movement.

Ar sindikadelezh er bed

Patrom:Gwelet

Lenn ivez

Ar sindikadelezh labour-douar e Frañs a zo dileuriet gant :

Liammoù diavaez

Levrlennadur

René Mouriaux, Le syndicalisme en France, PUF, Pariz, 2005, ISBN 2130547613
René Mouriaux, Les syndicats en France, René Mouriaux, Pariz, La Documentation française, 2007.
René Mouriaux, Le syndicalisme en France depuis 1945, La Découverte, 2004
Bernard Zimmern, La dictature des syndicats, Albin Michel, 2003, ISBN 2226142096
Jean Sagnes (dir.), Histoire du syndicalisme dans le monde, Privat, Tolosa, 1994
Henri Aigueperse (ancien secrétaire général du SNI, Cent ans de syndicalisme — Le Mouvement syndical en France de la I^re Internationale à 1970, embannadurioù Martinsart, Pariz, 1977
« Le syndicalisme et ses armes », Agone, n° 33, 2005. Patrom:Lenn enlinenn
Anne-Catherine Wagner, « Syndicalistes européens. Les conditions sociales et institutionnelles de l’internationalisation des militants syndicaux », Actes de la recherche en sciences sociales, niv. 155 2004/5, p. 12 à 33. Patrom:Lenn enlinenn PDF

Porched Sindikadelezh