Mont d’an endalc’had

Poc'han

Eus Wikipedia
Poc’han

Fratercula arctica
Rummatadur filogenetek
Riezad : Animalia
Skourrad : Chordata
Kevrennad : Aves
Urzhad : Charadriiformes
Kerentiad : Alcidae
Genad : Fratercula
Anv skiantel
Fratercula
Brisson, 1760
D'ar vevoniezh

e tenn ar pennad-mañ.

Ar ger poc’han (benel : ur boc’han, ur boc’hanig ; liester : poc'haned) a ya da envel meur a evn-mor eus ar c’herentiad Alcidae, dreist-holl re ar genad Fratercula (latin evit "frer bihan", un anv roet dezho abalamour da livioù gwenn ha du o fluñv moarvat, hag a zegas da soñj ur gwiskamant manac'h). Liesliv e vez o figos da vare ar gouennañ. Bevañ a reont a-stroll hag ober o neizh e douarennoù alies.

Anvioù all a vez roet d'al labous-mor : pogan e Bro-Leon, kornefich (korfiched el liester) e Perroz-Gireg, ha godez (godizi el liester)[1].

Spesadoù hag is-spesadoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Tri spesad a c’heller digemmañ[2].

Bremañ e lakaer ivez e-touez ar poc'haned (hag a vez lakaet ivez e-touez ar godoged) :

  • Cerorhinca monocerata (Poc'han beg kornek ; kerentiad : Alcidae, genad : Cerorhinca), a vev, eñ ivez, e Norzh ar Meurvor Habask[3].

Doareoù pennañ

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ul labous heverk eo ar poc’han boutin gant e bigos tev, e stumm un tric’horn, ha livet-flamm da vare ar gouennañ (ruz, glas-teñval ha melen). Abalamour d’al livioù-se e vez lesanvet peroked-mor. Postek eo, gant ur penn brazik ha berr, ul lost berr ivez hag ur c’horf krenn. Ruz e vez ar pavioù palvezek e-pad an hañv ha melen e vezont e-pad ar goañv.

Un tregont kantimetr bennak eo hed e gorf ha betek 60 cm e hed-eskell. Gellout a ra bevañ betek 22 vloaz.

Du eo pluñv ar c’hein, ar gouzoug hag an divaskell. Gwenn eo ar c’hof ha kostezioù ar penn. Liv ruz zo tro-dro d’an daoulagad.

Gant o divaskell berr met kreñv e nijont un 10 metr bennak a-us ar mor, ar pezh a zo uhel a-walc'h pa geñverier gant evned all ar c'herentiad (war-dro 1,60 metr a-us an dour)[4]. Pa vezont o neuial dindan an dour ec'h implijont o divaskell evit en em embreger ha n’eo ket o favioù.

Kalz a amzer a dremen ar poc’haned en donvor met neizhiañ a reont war an aodoù evel-just.

Tiriadoù ar poc'haned hervez ar spesad
  • ██ Gouennañ
  • ██ Goañviñ
  • ██ A-hed ar bloaz
  • Neizhañ a ra ar poc'haned e miz Mae-Mezheven war an inizi, an tornaodoù hag an tevinier goloet a c'heot, en ur c'haridenn toullet ganto o-unan pe en ur riboul dilezet gant ur c'honifl. Ne bourchasont tost da vat netra evit sevel o neizh.

    Ne vez nemet ur vi gwenn-sklaer, marrellet a darchoù teñval. Maget e vez ar boc'hanig yaouank e-pad war-dro 5 sizhun e-barzh ar c'haridenn ha neuze e kuita an neizh en noz.

    Ur boc'han gant talareged a-dreuz e veg.

    Evel kalz a evned-mor eus ar c’herentiad Alcidae en em vag ar poched diwar pesked ha blotviled bihan tapet ganto dre splujañ er mor. Boueta a reont o floged diwar pesked bihan evel talareged ha gliziged. Gouest int da zerc'hel eus 10 betek 30 pesk bihan a-dreuz o figos (a-wechoù meur a zousennad), abalamour d’ar c’haledennoù dantek a zo war o zeod. Gant se e c’hellont chom pell amzer o pesketa, a-raok dont en-dro d’o neizh da zegas meur a besk d’o floged.

    Statud mirerezh

    [kemmañ | kemmañ ar vammenn]

    Setu amañ statud mirerezh ar poc'haned hervez Listenn Ruz ar Spesadoù en Arvar bet embannet gant an International Union for Conservation of Nature (IUCN) e 2024.

    • Fratercula arctica : emañ ar boblañs o vont war ziskar ; en arvar dre-holl, en arvar bras en Europa[5].
    • Fratercula cirrhata : stabil eo ar boblañs, n'emañ ket ar spesad en arvar[6].
    • Fratercula corniculata : emañ ar boblañs o vont war ziskar, met n'emañ ket ar spesad en arvar c'hoazh.[7]

    Un digresk bras zo bet e poblañs Fratercula arctica en Europa abalamour ma 'z eus bet krennet war o annezioù a-hed an XIXvet kantved betek deroù an XXvet kantved. Hemolc'het e vez ar poc'haned evit o vioù, o fluñv hag o c'hig e Faero hag en Island.

    Levrlennadur

    [kemmañ | kemmañ ar vammenn]

    Liammoù diavaez

    [kemmañ | kemmañ ar vammenn]

    Commons
    Commons
    Muioc'h a restroù diwar-benn

    a vo kavet e Wikimedia Commons.

    War Wikispecies e vo kavet ditouroù ouzhpenn diwar-benn:

    Daveoù ha notennoù

    [kemmañ | kemmañ ar vammenn]
    1. Geriadur ar brezhoneg a-vremañ Francis Favereau.
    2. (en) Alcidae/Fratercula (#6354-57) @ IOC World Bird List. Kavet : 08 a viz Genver 2025).
    3. (en) Alcidae/Cerorhinca (#6352-53) @ IOC World Bird List. Kavet : 08 a viz Genver 2025).
    4. (en) Sibley, David. The North American Bird Guide. Eastbourne, East Sussex : Gardners Books, 2000 (ISBN 978-1-873403-98-3)
    5. (en) Fratercula arctica @ IUCN. Kavet : 28 Gen 24.
    6. (en) Fratercula cirrhata @ IUCN. Kavet : 28 Gen 24.
    7. (en) Fratercula corniculata @ IUCN. Kavet : 28 Gen 24.