Gwelet an tarzh evit Klotenn diabarzh

Ar '''glotenn-diabarzh''', pe '''enklotenn''', eo an doare da skrivañ meur a soniad o kenglotañ etrezo en ur frazenn, pe en ur werzenn. Implijet e vez er [[barzhoniezh|varzhoniezh]] dreist-holl, met savet ez eus bet buhezskridoù tev-mat da vare ar [[Krennamzer|Grennamzer]] e [[Breizh]] hag e [[Kembre]].

Ur reizhiad skrivañ ha gwerzaouiñ dibar an hini eo, a gaver er [[yezhoù predenek]] hepken. E barzhoniezh Kembre eo ledanoc'h tachenn ar ''cynghanedd'' (<small>distagadur kembraek :</small> {{LFE|[kəŋˈhaneð]}}, ger-ha-ger : ''kengan'' pe ''heson''), a-wezhioù treuzskrivet ''kenganez''<ref>{{br}} {{Liamm web|url=http://www.devri.bzh/dictionnaire/k/kenganez/|titl=Kenganez|oberour=[[Devri]]|kenoberourien=[[Martial Menard]] - [[Herve Bihan]]|lennet d'=an 13 a viz Du 2022}}</ref>) dre ma talvez renkamant ar sonioù war ul linenn, en ur implijout an [[taol-mouezh]], [[klotenn-gensonenn|klotennoù-kensonenn]] ha [[klotenn]]où, en ur reizhiad kempleshoc'h eget hini ar brezhoneg.

==Reizhiad ar c'hlotennoù-diabarzh e krennvrezhoneg==
Implijet-stank e veze da vare ar [[krennvrezhoneg|c'hrennvrezhoneg]], da lavarout ep etre an {{XIIvet kantved}} hag ar {{XVIIvet kantved}}, gant an dud a [[Iliz katolik roman|Iliz]] peurliesañ, a oa an dud desketañ war ar yezh.

Lenn a c'heller hiziv an deiz meur a oberenn brudet-mat skrivet e klotennoù-diabarzh, en o zouez :
*''[[Amouroustet eun den coz]]'' ({{XVIvet kantved}})
*''[[An Buhez Sant Gwenôlé Abat]]'' (1580)<ref>[https://www.persee.fr/doc/abpo_0003-391x_1932_num_40_1_1687 Embannet gant É. Ernault, 1942]</ref>
*''[[An nouelou ancien ha devot]]'' ([[1650]])<ref>[[Preder]], 1984 {{ISBN|978-2-901383-00-0}}</ref>
*''[[Buhez Mab Den]]''
*''[[Buhez Sante Barba]]'' ([[1608]])<ref>TIR, 2013 {{ISBN|978-2-917681-19-0}}</ref>
*''[[Dialog etre Arzur Roe d'an Bretounet ha Guinclaff|An Dialog etre Arzur Roe d'an Bretounet ha Guynglaff]]'' ([[1450]])<ref>TIR, 2013 {{ISBN|978-2-917681-21-3}}</ref>
*''[[Le Mirouer de la mort]]'' (1575)<ref>[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6528263n.texteImage Embannet gant É. Ernault, 1914]</ref>
*''[[Pemzec Leuenez Maria]]''
*''[[Tremenuan an Ytron Guerches Maria]]''
;Ur skouer
Setu amañ gwerzennoù tennet eus ''An Dialog etre Arzur Roe d'an Bretounet ha Guynglaff'' (gwerzennoù 48-49) :
<blockquote>
:An tut a il'''is''' digu'''ys'''et
:An douar fall'''aff''' a roy guell'''aff''' [et]
</blockquote>
Ar pezh a dalvez en hor brezhoneg a-vremañ :
<blockquote>
:An dud a il'''iz''' dic'h'''iz'''et
:An douar fall'''añ''' a roy gwell'''añ''' [ed]
</blockquote>
;Displegadur mont en-dro ar reizhiad
Ouzhpenn da lakaat silabennoù-dibenn pep gwerzenn da glotañ kenetrezo neuze, evel ma reer e kalz yezhoù, e vez lakaet ar silabenn eil-diwezhañ da glotañ gant an hini greizel : [is] en destenn, ha [añ] ivez en eil gwerzenn.

==Reizhiad ar ''gynghanedd'' e kembraeg ==
E [[kembraeg]] e talvez an digrafoù < dd >, < ll > ha < ch> ar c'hensonennoù /ð/, /ɬ/ ha /χ/.

=== ''Cynghanedd groes'' ("kenganez-groaz")===
An holl gensonennoù tro-dro d'ar vogalenn daol-mouezhiet dirak an troc'h a rank bezañ adlavaret da c'houde er memes urzh. Kensonenn ziwezhañ gerioù diwezhañ pep hanter-linenn a rank bezañ disheñvel avat, kement ha vogalenn daol-mouezhiet pennañ pep hanterenn. Ur skouer diwar ar varzhoneg ''[https://cy.wikisource.org/wiki/Cywydd_y_Cedor Cywydd y Cedor]'' (gwerzenn 32) gant [[Gwerful Mechain]], ur varzhez er {{XVvet kantved}}  :
<blockquote>
:{{Ruz|c}}law{{Ruz|dd}} i {{Ruz|dd}}'''a'''{{Ruz|l}} / {{Ruz|c}}al {{Ruz|dd}}wy {{Ruz|dd}}'''wy'''{{Ruz|l}}aw
</blockquote>
Amañ e weler ar patrom {C L Dd Dd [taol-mouezh] L} a bep tu d'an troc'h. Ar vogalennoù taol-mouezhiet pennañ zo <a> (monoftongenn verr) ha <wy> (diftongenn /uj/). E ''cynghanedd groes'' ne vez dre vras kensonenn ebet en eil hanterenn ne vije ket perzh eus an heklev-kensonenn (nemedennoù zo, dreist-holl pa vez <n> e deroù an hanterenn hag ar gensonenn ziwezhañ, e-giz ma oa bet displeget uheloc'h). Dieub eo ar vogalennoù n'int ket taol-mouezhiet.

=== ''Cynghanedd draws'' ("kenganez-dreuz")===
Tre ha tre evel ''cynghannedd groes'' nemet ez eus kensonennoù e penn-kentañ eil hanterenn al linenn ne vezont ket kavet en aridennad kensonennoù heklevet. ''Cynghanedd draws'' a gaver er werzenn-se gant [[R. Williams Parry]]
<blockquote>
:{{Ruz|Rh}}ow{{Ruz|ch}} we{{Ruz|dd}} w'''e'''n / dan o{{Ruz|rch}}u{{Ruz|dd}} '''iâ'''
</blockquote>
Amañ eo adlavaret ar sekañs kensonennoù {Rh Ch Dd [taol-mouezh]} gant bogalennoù taol-mouezhiet disheñvel (<e> berr hag <â> hir). Gallout a reer merzhout ne c'hoari an <n> e fin an hanterenn gentañ perzh ebet er genganez, echuet eo ar werzenn gant ar ger ''iâ'', da lavaret eo ur vogalenn. Ma vije echuet gant ur ger e <–n> e vije ur glotenn c'henadel etre an daou c'her, ar pezh n'eus ket aotre d'ober er genganez.

Notenniñ a reer n'emañ ket perzh {D N} en eil hanterenn eus ar werzenn eus ar genganez, aze emañ an diforc'h etre ar genganez-dreuz hag ar genganez-groaz. Ne vern pe niver a gensonennoù direspont a zo el lodenn-mañ eus ar werzenn e-keit m'eo adlavaret ar sekañs kensonennoù kentañ gant an taol-mouezh. Keñveriañ a c'heller ober gant ur c'hinnig all, pell diouzh an hini kentañ, e barzhoneg [[Dafydd ap Gwilym]] ''[[Merched Llanbadarn]]'' m'eo bet adlavaret ur silabenn hepken : 
<blockquote>
:{{Ruz|Pl}}'''a''' / ar holl ferched y {{Ruz|pl}}'''wy'''f! 
</blockquote>

=== ''Cynghanedd sain'' ("kenganez-son")===
Gant ''cynghanedd sain'' e c'hoarier gant ar c'hlotennoù-diabarzh. Ma ranner ar werzenn e teir lodenn, gant daou droc'h, e klot ar rann gentañ hag an eil rann tra ma adlavar an trede rann patrom kensonennoù an eil. Da skouer :
<blockquote>
:pant yw h'''<mark style="background-color:#7EC0EE;">wy</mark>''' / {{Ruz|n}}a {{Ruz|ll}}'''<mark style="background-color:#7EC0EE;">wy</mark>''' / {{Ruz|n}}a {{Ruz|ll}}aw
</blockquote>

===''Cynghanedd lusg'' ("kenganez-lusk")===
Silabenn ziwezhañ a-raok an troc'h en hanterenn gentañ al linenn az a d'ober ur glotenn glok gant eil silabenn ziwezhañ er ger diwezhañ eus ar werzenn, ur ger liessilabennek (ennañ taol-pouezh pennañ an eil hanterenn). Da skouer :
<blockquote>
:duw er ei r'''<mark style="background-color:#7EC0EE;">add</mark>''' / a'i '''<mark style="background-color:#7EC0EE;">add</mark>'''ef,
</blockquote>
Ar sistem-se eo tamm pe damm hini an enklotennoù brezhonek.

== Skridoù a-vremañ savet e klotennoù-diabarzh ==
=== E brezhoneg ===
Lañs zo bet roet en-dro d'ar gwerzaouiñ e klotennoù-diabarzh gant ar skrivagner [[Roparz Hemon]] e deroù an {{XXvet kantved}} hag a-hed e vuhez varzhoniel da c'houde. Meur a varzhoneg enklotennet en deus savet. War e lerc'h, an den all en deus savet meur a varzhoneg enklotennet eo [[Alan Botrel]]. Un torkad leun a varzhonegoù enklotennet en deus skrivet, anvet ''Govel an dremmwelioù'', da skouer<ref>Barn ha Skrid, 2008 {{ISBN|978-2-9525135-3-1}}</ref>. Gwech ha gwech all e vez embannet ur varzhoneg evel-se e kelaouenn [[Al Liamm]] ivez, met ret eo anzav n'eo ket ken puilh an oberennoù enklotennet el lennegezh vrezhonek kempred evel m'emañ en hini kembraek. Gant Al Liamm e oa bet embannet ''Lae Izold'', gant [[Paskal Tabuteau]], un oberenn skrivet penn-da-benn gant enklotennoù.<ref>{{Liamm web|url=https://www.brezhoneg.org/br/livres/lae-izold|titl=Lae Izold|oberour=Paskal Tabuteau|lec'hienn=[[Kuzul ar Brezhoneg]]|lennet d'=ar 14 a viz Du 2022}}</ref>

== Daveoù ==
{{Daveoù}}

== Levrlennadur ==
;Diwar-benn ar brezhoneg
*[[Emile Ernault]], [[L'ancien Vers breton]], Honoré Champion, 1912 ; adembannet gant [[Brud Nevez]], 1991 {{ISBN|978-2-86775-103-5}}
;Diwar-benn ar c'hembraeg
*Hopwood, Mererid. '' Singing in Chains: Listening to Welsh Verse.'' Llandysul : Gomer, 2004 {{ISBN|978-1-84323-402-9}}
*Llwyd, Alan. ''Anghenion y Gynghanedd.'' Barddas, 2007 {{ISBN|978-1-900437-98-1}}
*Turco, Lewis. ''The New Book of Forms: A Handbook of Poetics.'' London : University Press of New England, 1986 {{ISBN|978-0-87451-380-6}}

[[Rummad:Gwerzaouiñ]]
[[Rummad:Lennegezh krennvrezhonek]]
[[Rummad:Barzhoniezh vrezhonek]]
[[Rummad:Barzhoniezh kembraek]]