Gwelet an tarzh evit Hemolc'h an Unkorneg

{{Stumm an titl|''Hemolc'h an Unkorneg''}}
[[File:The Unicorn in Captivity - detail head.jpg|thumb|Penn an unkorneg]]
'''''Hemolc'h an Unkorneg''''', anvet '''''Pallennoù-moger an unkorneg''''' ivez, zo un heuliad seizh [[pallenn-moger]] gwiadet e [[Flandrez]] e-tro ar bloavezhioù [[1495]]-[[1505]], e deroù an [[Azginivelezh]] eta, diwar [[kartoñs|gartonoù]] graet e [[Bro-C'hall]] ha war goulenn [[Anna Breizh]] evit doare. E ''The Cloisters'', ur rann eus ''The Metropolitan Museum of Art'' (MET) e [[New York]], emañ war ziskouez hiziv.

Abadennoù [[gwenaerezh]] enno noblañsoù o hemolc'hiñ eo an dodenn ; pikerien ur floc'h zo o redek un [[unkorneg]] kent e bakañ evit e gas da lez un aotrou hag e wreg.

N'eur ket peursur ez eo bet aozet ar pallennoù-moger-se e stumm un heuliad, rak disheñvelderioù er mentoù hag e stil ar skeudennoù o deus lakaet gouizieien da glask gouzout ha n'eo ket ''Hemolc'h an Unkorneg'' un dastumad oberennoù a oa dizalc'h en eil re diouzh ar re all.

==Istor==
E [[Brusel]] moarvat, pe e [[Liège]] marteze, e voe gwiadet ''Hemolc'h an Unkorneg''<ref name="RP">{{en}} Preston, Richard. {{cite web|url=https://www.newyorker.com/magazine/2005/04/11/capturing-the-unicorn |title=''Capturing the Unicorn'' @ ''The New Yorker'', 03/04/2005|accessdate=15 Even 24}}</ref>. Levezonet gant al [[livouriezh]] c'hall eo an tres war a hañval<ref>Verlet, 2000, p. 26.</ref>, pa gaver ennañ elfennoù eus stil en [[engravour|engravadurioù]] war [[koad|goad]] pe [[metal|vetal]] a veze [[moullañ|moullet]] e [[Pariz]] e dibenn ar {{XVvet kantved}}<ref>Freeman, 2000, p. 44.</ref>.

Marteze e oa bet gourc'hemennet ''Hemolc'h an Unkorneg'' gant Anna Breizh hag he fried [[Loeiz XII (Bro-C'hall)|Louis XII]] evit François I{{añ}} de La Rochefoucauld († [[1516]]), a voe kambrelan ar rouaned [[Charlez VIII (Bro-C'hall)|Charles VIII]] ha Louis XII, o-daou priedoù Anna Breizh, rak e dalc'h eil tiegezh La Rochefoucauld e chomas an oberenn e-pad kantvedoù betek ma voent merket e renabl peadra an tiegezh er bloaz [[1728]] : pemp pallenn-moger a oa en ur gambr e kastell Verteuil e [[Charente (departamant)|Charente]], an daou all o vezañ miret en ur sal e-kichen ar chapel.

E-kerzh an [[Dispac'h gall]] e voe preizhet ar c'hastell ha gwastet e voe ar pallennoù-moger, a oa bet lakaet da c'holeiñ [[legumaj]]. E kreiz ar [[bloavezhioù 1880]] e tistrojont d'an tiegezh La Rochefoucauld ; ar pempvet arvest a oa bet troc'het e daou damm evit servijout da rideozioù ur gwele<ref>Fremman, 1974, p. 50.</ref>.

Er bloaz [[1922]], an arc'hantour ha dengarour [[stadunanat]] John Davison Rockfeller Jr. ([[1874]]-[[1960]]) a zic'hodellas ur milion a [[dollar|zollaroù]] bennak evit prenañ ar pallennoù-moger <ref name="RP" />. C'hwec'h anezho a voe ispilhet en e di betek ma voe savet ''The Cloisters'' ; da neuze e profas J. D. Rockfeller ''Hemolc'h an Unkorneg'' d'ar Metropolitan Museum of Art e [[1937]] hag e prenas ivez an daou damm a oa chomet e dalc'h an tiegezh La Rochefoucauld, kent o frofañ d'ar MET ivez<ref>Cavallo, 1998, p. 15.</ref>.

E [[1998]] e voe naetaet ha ratreet ar pallennoù-moger : a-raok o lakaat da soubañ en dour e voe lamet al lienoù lin a c'holoe o zu-gin, ha kavet e voe e oa flammoc'h c'hoazh a livioù eno eget ma oant en tal. Luc'hskeudennoù niverel a voe kemeret dre skanniñ an oberenn a-dammoù 90 cm x 90 cm ; 24 luc'hskeudenn 5 000 x 5 000 piksel a voe ret evit luc'hskeudenniñ ar pallennoù brasañ.

==Deskrivadur==
Setu amañ dodennoù ar seizh pallenn-moger a ya da ober ''Hemolc'h an Unkorneg'' ; re ar MET eo an anvioù saoznek.
*Uhelder dre ledander eo ar mentoù. Lakaet kichen-ha-kichen, ar seizh pallenn a c'holo ur gorread a 77 m² ; e-tro da 88 m² moarvat e oa gorread an heuliad klok, mar lakaer ar 5{{vet}} da ventoù keitat ar re all (3,683 x 3,436 m x 7 = 88,58 m²).

{| style="margin-top:20px;"
|- valign="top"
| [[File:Hunt of the Unicorn - the Hunt Begins.jpg|300px]]
| '''1.''' ''The Hunters Enter the Woods'' ("Emañ an hemolc'herien o vont tre er goadeg").
*Ment : 3,683 x 3,150 m (11,60 m²).
*Unan eus an oberennoù diwezhañ ma weler un drekleur ''mille fleurs'' ("mil boked") eo ar pallenn kentañ, pan eas ar c'hiz da get en Azginivelezh goude bout bet paot er [[Grennamzer]]<ref>Verlet, 2000, p. 15.</ref>.
*Ar ''mille fleurs'' ac'h a 101 [[spesad]] [[plant]] ouzh o ober ; 85 anezho zo bet anavet gant [[louzawouriezh|louzawourien]]<ref>{{en}} Alexander, E. J. & Woodward, Carol H.. ''The Flora Of The Unicorn Tapestries''. In : ''Journal of the New York Botanical Garden'', 42 (497), {{cite web|url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/31501291#page/585/mode/1up |title=pp. 105–122|accessdate=15 Even 24}}</ref>{{,}}<ref>{{en}} Alexander, E. J. & Woodward, Carol H.. ''Check-List Of Plants In The Unicorn Tapestries''. In : ''Journal of the New York Botanical Garden'', 42 (497), {{cite web|url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/31502121#page/625/mode/1up |title=pp. 141–147|accessdate=15 Even 24}}</ref>.
*Pemp gwezh e weler an unarouez "AE" (gant an E tuginet, "AƎ") war ar pallenn ; hervez James J. Rorimer, bet rener ''The Cloisters'' er MET, e rafe dave da '''''A'''nn'''E''''' (Anna Breizh)<ref>{{en}} Rorimer, James J. ''The Unicorn Tapestries Were Made For Anne Of Brittany''. In : ''The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series, Vol. 1, No. 1'', Hañv 1942, {{cite web|url=https://web.archive.org/web/20170325125128/https://www.metmuseum.org/pubs/bulletins/1/pdf/3257087.pdf.bannered.pdf |title=pp. 7-20|accessdate=15 Even 24}}</ref> hogen distroadet eo bet ar c'hinnig-se e [[1974]] gant Margaret Freeman (''op. cit.'') hag e [[1998]] gant Adolph S. Cavallo d'he heul (''op. cit.''). Dianav e chom perc'henn(ez) kentañ an oberenn eta.
|- valign="top"
| [[File:The Hunt of the Unicorn Tapestry 1.jpg|300px]]
|
'''2.''' ''The Unicorn Purifies Water'' ("An unkorneg o c'hlanaat dour").
*Anv all : ''The Unicorn Is Found'' ("Kavet eo an unkorneg").
*Ment : 3,683 x 2,785 m (10,26 m²).
*Kavet eo bet o freizh gant daouzek hemolc'her. Emañ an unkorneg daoulinet dirak ur feunteun wenn ma'z eus [[fazan]]ed ha [[Pabor kanaber|pabored kanaber]] kludet war he barlenn ; loened all zo ivez, koulz eus [[Europa (kevandir)|Europa]] hag eus broioù all. Plant hag a oa brudet er Grennamzer evel enepkontammoù d'ar pistri zo e-kichen ar feunteun : [[aval-orañjez|aouravaloù]] (''Citrus sinensis''), rozinil (''Calendula officinalis'') ha [[saoj]] (''Sarvia officinalis'' ; sanket eo korn an unkorneg en dour a zever eus ar feunteun, evel evit e c'hlanaat.
*E pep korn emañ an unarouez "AƎ", gant un erminig pe ur flourdilizenn etre an div lizherenn.
|- valign="top"
| [[File:The Unicorn Crosses a Stream The Unicorn Tapestries South Netherland The Met Cloisters Unicorn Tapestries Room Gallery 17.jpg|300px]]
|
'''3.''' ''The Unicorn Crosses a Stream'' ("An unkorneg o treuziñ un dourredenn");
*Ment : 3,683 x 4,267 m (15,72 m²).
*Hervez an hengoun ne c'heller ket diaezañ un unkorneg pa vez oc'h ober un dro [[hudouriezh|hud]], neuze e c'hoarvez an arvest-mañ goude abadenn ar feunteun. Emgann zo, goafioù zo buket war ar preizh, kornioù zo sonet, [[ki|kon]] zo ouzh e harellat. Gloazet eo talier an unkorneg, a lamm dreist ur wazh-dour evit klask tec'hel diouzh an dagerien. En drekleur war an tu dehou e weler kastell an aotrou.
*Ouzhpenn d'an unraouez "AƎ" erminiget pe flourdilizet e pep korn ez eo bet gwiadet "FR" erminiget pe flourdilizet ivez e kreiz al laez, a c'hellfe bout unarouez François de La Rochefoucauld.
|- valign="top"
| [[File:The Hunt of the Unicorn Tapestry 5.jpg|300px]]
|
'''4.''' ''The Unicorn Defends Himself'' ("Em zifenn a ra an unkorneg").
*Ment : 3,683 x 4,013 m (14,78 m²).
*Tri hemolc'her zo o klask lazhañ an unkorneg gant o goafioù. Em zifenn a ra al loen dre winkal en ur sankañ e gorn en ur puze. Er c'hogn kleiz izelañ ez eus un hemolc'her o seniñ ur c'horn ; war gouhin e gleze ez eus skrivet ''Ave regina coeli'', "Kevarc'h rouanez an neñv". Botoù o fennoù ront, bragoù strizh, pennadoù blev ha togoù an hemolc'herien zo diouzh giz dibenn ar {{XIVvet kantved}} ha deroù ar {{XVvet kantved}}.
*E pep korn emañ an unarouez "AƎ", gant un erminig pe ur flourdilizenn etre an div lizherenn.
|- valign="top"
| [[File:The Mystic Capture of the Unicorn (from the Unicorn Tapestries) MET DP155501.jpg|300px]]
|
'''5.''' ''The Unicorn Surrenders to a Maiden'' ("Kodianañ d'un dimezell a ra an unkorneg").
*Diglok eo an arvest, daou damm hepken zo erruet betek ennomp.
*Ment : 1,689 x 0,648 m (1,09 m²).
*Doñvaet eo bet an unkorneg, war a hañval, ken e tiskouez bout diseblant ouzh ar c'hi a zo o lipat e c'houlioù. N'eo ket gant ar vaouez a weler en he sav ez eo bet doñvaet avat : emañ o sellet ouzh unan all, a zo aet da get da heul gwastadennoù an Dispac'h gall ; he brec'h gwisket e voulouz ruz a weler c'hoazh, koulz hag he bizied a zo o flourañ moue al loen marzhus.
*Amsklaer eo roll ar vaouez a zo en he sav, savet he dorn kleiz hag o sellet a-gorn ouzh un hemolc'her armet ha darev da seniñ e gorn : ha herzel outañ a lazhañ an unkorneg a ra-hi, pe ober sin outañ da c'hortoz ur pennad ?
*Er c'horn kleiz uhelañ emañ an unarouez "AƎ", gant un erminig pe ur flourdilizenn etre an div lizherenn. Kollet eo bet an tri all hep mar ebet.
|- valign="top"
| width="310px"| [[File:The hunt of the unicorn6.jpg|300px]]
|
'''6.''' ''The Hunters Return to the Castle'' ("An hemolc'herien o tistreiñ d'ar c'hastell").
*Ment : 3,683 x 3,886 m (14,31 m²).
*Daou zarvoud zo diskouezet ; en tu kleiz : pevar fuze zo o tantañ an unkorneg, daou hemolc'her a blant o goaf en e c'houzoug hag en e vruched, endra ez eus adrekañ ur piker prest d'e ''servijout'' (e beurgas, e beurlazhañ) gant e gleze.
*En tu dehou : emeur o tegas an unkorneg d'un itron ha d'un aotrou dirak o c'hastell. Lakaet eo bet korf-marv an unkorneg a-dreuz kein ur [[marc'h]] ; troc'het eo bet e gorn dija. Izili eus lez an aotrou zo oc'h arvestiñ, koulz ha tud all dre brenestr unan eus tourioù ar c'hastell.
*"AƎ" zo er c'hornioù kleiz uhelañ. hag izelañ.
|- valign="top"
| [[File:Tapestry by unknown weaver - The Unicorn in Captivity - WGA24176.jpg|300px]]
|
'''7.''' ''The Unicorn Rests in a Garden'' ("An unkorneg o tiskuizhañ en ul liorzh").
*Ment : 3,683 x 2,515 m (9.27 m²).
*Marteze e oa bet gwiadet an arvest-se en e-unan a-raok bout lakaet en heuliad. Emañ an unkorneg — gant e gorn sonn a-nevez — nasket ouzh ur wezenn en ur c'hloziad. Re hir eo ar chadenn avat, ha re izel ar gloued : aes e vefe d'al loen marzhus lammat dreist hag em gavout en diavaez mar fellfe dezhañ. Met plijus eo ar meni liorzh-se, ma'z eo puilh hag azv ar greunavaloù.
*Tarchoù ruz zo war vlevenn an unkorneg hogen [[gwad]] n'int ket peogwir ne weler gouli ebet ; chug o tont eus ar frouezh a-us int moarvat.
*"AƎ" zo gwiadet war kef ar wezenn.
|}
==Teknik==
Meur a zen zo bet o labourat evit fardañ ''Hemolc'h an Unkorneg''. Kilvizien da gentañ, rak bras-bras, 4 metr dre 4 metr o ment d'ar bihanañ, e oa ar [[stern-gwiader|sternioù-gwiader]] ma voe fardet ar pallennoù-moger-se.

Un den — pe meur a hini, hervez an diforc'hioù a stil a verzer a ballenn da ballenn — a savas an istor a vefe diskouezet war an heuliad pallennoù. Goude-se e voe tud o tresañ hag o livañ war ar c'hartonoù bras-divent a vefe fiziet e gwiaderien ha gwiaderezed niverus.

Gloan kriz eo an anneuennoù (an neudennoù a zo stegnet a-serzh war ar stern-gwiader) ; dre ma veze kenderc'het kalz gloan e trowardroioù Brusel e oa boutin-boutin e implij er gwiadiñ.

Gloan, [[seiz]], [[orjal]] [[aour]] hag [[arc'hant]] eo ar steuenn (an neudennoù a zo lakaet a-led dre lakaat ur vulzun da dremen dreist ha dindan an anneuennoù). Ar seiz avat a oa diaes-bras da gavout ha koustus-kenañ, ar pezh a ziskouez pinvidigezh perc'henn(ez) ''Hemolc'h an Unkorneg''. Kalz tud c'hoazh zo bet rekis evit fardañ ha livadennañ neudennoù ar steuenn.

Dielfennet eo bet [[kimiezh]] livegennoù neudennoù ar steuenn, a zo chomet flamm betek hiziv ; diwar plant ez int bet fardet : rezeda al livadennerien (''Reseda luteola'') evit ar [[melen (liv)|melen]], [[gwrizienn-ruz]] (''Rubia tinctorum'') evit ar [[ruz (liv)|ruz]], ha pastel Langedok (''Isatis tinctoria'') evit ar [[glas (liv)|glas]] ; mesket e veze an tri liv diazez-se evit kaout un niver bras ag arlivioù, a voe kreñvaet gant an neudennoù metalek<ref>Freeman, 1974, p. 44</ref>.

==Dielfennadur==
Daou zoare zo da gompren en ''Hemolc'hadeg an Unkorneg'' : an hini pagan, karantez ha dimez, hag an hini [[kristeniezh|kristen]], [[Pasion Jezuz]].

Merkañ a reer e c'hoarvez ar pempvet arvest, kodianidigezh an unkorneg, en ul liorzh kloz (''hortus conclusus'' e [[latin]] ar Grennamzer), ar pezh a gas koulz da liorzhoù boutin ar mare ha da [[Liorzh Eden]] ar [[Bibl]] ; alies e vez an ''hortus conclusus'' un arouez eus glannder ha [[gwerc'hded]] un dimezell.

Er c'hwec'hvet arvest ez eo strobet korn ha gouzoug al loen en ur gurunenn [[kelenn (gwez)|kelenn]] a laka da soñjal e kurunenn drein [[Jezuz Nazaret]] ; e dremenvan a vefe aroueziet gant hini an unkorneg.

An dimez hag ar strujusted zo aroueziet gant ar greunavaloù er pallenn diwezhañ, evel ma oa ar c'hiz er Grennamzer ; e-touez ar plant ez eus askol (''Carduus''), [[orkide]] ha teod-ejen (''Bistorta officinalis''), o-zri oc'h aroueziañ an dimez c'hoazh ha brudet evit sikour gwazed ha maouezed da gaout bugale ; ur [[glesker]]ig zo kuzhet er c'horn dehou izelañ : er Grennamzer e veze karet abalamour ma vez trouzus-bras da vare an [[embarañ]].

Heverk eo ar fed ma c'hall an unkorneg tec'hel kuit diouzh ereoù an dimez : falspromesaoù e vez ar garantez a-wezhioù.

==Levrlennadur==
*{{en}} Cavallo, Adolph S.. ''The Unicorn Tapestries at the Metropolitan Museum of Art''. New York : Metropolitan Museum of Art, 1998 {{ISBN|978-0-87099-868-3}}
*{{fr}} Erlande-Brandenburg, Alain. ''La « chasse à la licorne » et la « Dame à la licorne »''. In : ''Bulletin monumental'',levrenn 3, niv. 1. Paris : Société française d'arc'héologie, 1975, {{cite web|url=https://www.persee.fr/doc/bulmo_0007-473x_1975_num_133_1_5437 |title=pp. 88-90|accessdate=15 Even 24}}. New York : Metropolitan Museum of Art, 1998 {{ISBN|978-0-87099-868-3}}
*{{en}} Freeman, Margaret B.. ''The Unicorn Tapestries''. New York : ''The Metropolitan Museaum of Art'', 1974 • {{cite web|url=https://cdn.sanity.io/files/cctd4ker/production/c995a84b7704e7c2ee499eaa1cfdc5fbb1f2a9c7.pdf |title=Lenn en-linenn|accessdate=15 Even 24}}
*{{fr}} Verlet, Pierre (1977). ''La tapisserie – Histoire et technique, du XIVe au XXe siècle''. Lausanne : Edita, 2000 {{ISBN|978-2-88001-044-7}}

==Liammoù diavaez==
{{commons|Category:The Hunt of the Unicorn}}
;Metropolitan Museum of Art
*{{en}} {{cite web|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/467637 |title=''The Hunters Enter the Woods''|accessdate=15 Even 24}}
*{{en}} {{cite web|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/467638 |title=''The Unicorn Purifies Water''|accessdate=15 Even 24}}
*{{en}} {{cite web|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/467639 |title=''The Unicorn Crosses a Stream''|accessdate=15 Even 24}}
*{{en}} {{cite web|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/467640 |title=''The Unicorn Defends Himself''|accessdate=15 Even 24}}
*{{en}} {{cite web|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/467653 |title=''The Unicorn Surrenders to a Maiden''|accessdate=15 Even 24}}
*{{en}} {{cite web|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/467641 |title=''The Hunters Return to the Castle''|accessdate=15 Even 24}}
*{{en}} {{cite web|url= |title=''''|accessdate=15 Even 24}}
;All
*{{en}} {{fr}} Comeau, Howard & Lorette, Jacky. {{cite web|url=https://web.archive.org/web/20120719051132/http://www.premiumorange.com/tapisseries-licornes/ |title=''The Hunt of the Unicorn'' / ''La chasse à la licorne''|accessdate=15 Even 24}}

==Notennoù==
{{daveoù|bannoù=2}}
[[Rummad:Unkorneged]]
[[Rummad:Anna Breizh]]
[[Rummad:Metropolitan Museum of Art]]