Gwelet an tarzh evit Gourtanvenez

{{LabourAChom}}
Ober a reer '''gourtanvenez''' eus ar [[menez-tan|menezioù-tan]] o deus dislonket [[tolz]]adoù [[materi]] divent ken ez eus prouennoù m'eo bet kemmet an [[hin]] er bed a-bezh gwezhioù zo. N'eo ket bet krouet an dro-lavar gant ar skiantourien, met anv zo bet eus ar ''supervolcanoes'' e-barzh meur a [[teulfilm|deulfilm]] [[Breizh-Veur|breizhveuriat]] pe [[Stadoù-Unanet Amerika|stadunanat]] adalek ar bloavezh [[2000]]. Graet e vez gant an [[tanvenezouriezh|tanvenezourien]] eus ar [[caldera|megacalderaoù]] evit ober anv eus ar pezh a weler hiziv. A hend-all e vez renket ar gourtanvenezioù war an daou zerez uhelañ e-barzh meneger [[tarzherezhted]] an tanvenezioù, ar VEI (''Volcanic Explosivity Index'' e [[saozneg]]) a ya betek 8. En derez 7 eo bet jedet m'eo bet kaset un tolzennad [[materi]] 100 km³ er-maez ha muioc'h eget 1 000 km³ evit an derez 8.<br />
Hervez lod skiantourien e c'hellje an hin bezañ aet da yen spontus betek bezañ lakaet an [[Douar (planedenn)|Douar]] da vezañ goloet gant [[skorn]] 65 milmilion a vloavezhioù zo, ha marteze lakaet an [[dinozaor]]ed da vont da get.

== Gorreadoù tanek meur ==
Gwezhioù zo ez eus bet kavet roudoù ar gourtanvenezioù er gorreadoù tanek meur evel ma vez gwelet en [[Island]] (''Enez ar Skorn''), e [[Meurvor an Indez]], e [[Siberia]] hag e [[Java]]. Koulskoude ez eus bet kavet roudoù meur a gourtanvenez er [[bloavezhioù 2000]].<br />
An dislonkadenn dolzennek anavezet en amzerioù istorel a zo bet hini ar [[Menez Tambora]] en [[Indonezia]] e [[1815]] (VEI 7), ha nevez zo eo bet kavet ez eus bet un dislonkadenn divent e [[Zeland-Nevez]] ken yaouank ha 2 200 vloaz zo.

== Park broadel Yellowstone ==
En teulfilm kentañ war ar gourtanvenezioù skingaset gant ar [[BBC]] (''Supervolcanoes'', 2000) eo bet lakaet ar c'haoz war gresk an obererezh tanvenezel e-kreiz Park broadel Yellowstone er [[Stadoù-Unanet]]. Hervez kont e vije live an douar o kreskiñ a 7 [[metr|cm]] bep bloaz ha ken tanav eo [[pluskenn (planedenn)|pluskenn an Douar]] eno ma c'hellfe bezañ ur [[kambr magma|c'hambr magma]] prest da zislonkañ [[diskuliadeg]]où [[lava]] (mein-teuz) war gorreadoù divent evel m'eo degouezhet meur a wech dija, 2,1 milion, 1.3 milion ha 640 000 a vloavezhioù zo. Merzet eo bet ez a da gresk an obererezh tanvenezel ivez ([[gwrezverk]] ul lenn o kreskiñ, [[penn-bouilh|pennoù-bouilh]] o tarzhañ kreñvoc'h, muioc'h a [[soufr]]). Hervez lod [[douarouriezh|douarourien]] (Robert Smith, Skol-Veur [[Utah]], da skouer) e c'hellfe menez-tan Yellowstone prest evit ober e reuz a-barzh un nebeud bloavezhioù.

== Roll ar gourtanvenezioù ==
<center>
{| style="border:1px solid #a6a6a6; background-color:#e6e6e6;"
|-
| colspan="2" align="center" | [[Restr:Supervolcano World Map.png|800px]]<br><center>'''Kartenn argourtanvenezioù anavezet er bed'''</center>
|-
| align="center" | {{legend|#ED1C24|[[Feuriader tarzhusted volkanek]] (VEI) '''8'''}}
| align="center" | {{legend|#FF7E00|Feuriader tarzhusted volkanek '''7'''}}
|-
|}
</center>

* [[Aira Caldera]], [[Kyūshū]], {{Japan}} • ~ 22 000 bloavezh zo (~110 km<sup>3</sup>) 
* [[Lenn Taupo]], Norzhenez, {{Zeland-Nevez}} • 181 ktJK (120 km<sup>3</sup>)<ref>Wilson, C. J. N. & Ambraseys, N. N. & Bradley, J. & Walker, G. P. L. (1980) : ''A new date for the Taupo eruption, New Zealand'', Nature 288: pp. 252–253. DOI : 10.1038/288252a0.</ref>
* [[Kikai Caldera]], [[Inizi Ryukyu]], {{Japan}} • 6 300 bloavezh zo (150 km<sup>3</sup>)
* Menez Aso, [[Kyūshū]], {{Japan}} • 4 dislonkadenn dolzennek etre 300 000 ha 80 000 bloavezh zo (Tolzenn : - 600 ktJK km<sup>3</sup>) 
* [[Menez Tambora|Tambora]], [[West Nusa Tenggara]], {{Indonezia}} • [[1815]] (100 km<sup>3</sup>)
* [[Bruneau-Jarbidge]], [[Idaho]], {{SUA}} • 10-12 milion a vloavezhioù zo (>250 km<sup>3</sup>)<ref>Krouet ganti ''Ashfall Fossil Beds''.</ref> • 1 600 km er [[Reter]]<ref>{{cite web | url=http://www.ashfall.unl.edu/ashfallstory.html | title=The Ashfall Story | author=''[[Ashfall Fossil Beds|Ashfall Fossil Beds State Historical Park'']] | accessdate=08 a viz Eost 2006}}</ref>
* [[Laacher See]], [[Rheinland-Pfalz]], {{Alamagn}} • ~ 12 900 bloavezh zo (~300&nbsp;km<sup>3</sup>)
* [[Campi Flegrei]], [[Naplez]], {{Italia}} • ~ 12 000 bloavezh zo (marteze muioc'h eget 300 km<sup>3</sup>) 
* Caldera Long Valley, [[California]], {{SUA}} • 760 000 bloavezh zo (600 km<sup>3</sup>)
* Caldera Valles, [[New Mexico]], {{SUA}} • 1,12 milion a vloavezhioù zo (600 km<sup>3</sup>) 
* Kemplez al lenn tanveneziek Bennett, [[British Columbia]]/[[Yukon]], {{Kanada}} • 50 million a vloavezhioù zo (850 km<sup>3</sup>) 

== Levrlennadur ==
* [[Paol ar Meur]], ''Ar menez-tan kreñv spontus''. ''In'' : [[Bremañ (kelouenn)|Bremañ]], n° 315, [[Genver]] [[2008]].

== Notennoù ha daveennoù ==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Menezioù-tan]]