Gwelet an tarzh evit Erotegezh

{{databox}}
{{Multiple image|total_width = 400
| image1            = Apollo Saurocton Louvre.jpg
| caption1          = ''[[Apollon]] Saoroktonos'', [[Praksiteles]], IV{{vet}} kantved kJK
| image2            = John William Godward - Athenais - 1908.jpg
| caption2          = ''[[Atenais]]'', [[John William Godward]], 1908
}}
An '''erotegezh''', eus an [[henc'hresianeg]] Ἔρως, "c'hoant revel", "[[karantez]] revel", zo ur ger kemplezhek e dalvoudegezh.

En henc'hresianeg e rae dave da [[Eros]] hag ez arouezie ar [[karantez|garantez]] virvidik kejet gant ar c'hoant [[revelezh denel|revel]].

Gwir e chom kement-se c'hoazh hiziv an deiz, gant un arster a gas d'ar vlizoni, d'ar [[revelezh denel|revelezh]] ha d'an dedenn etre an dud.<ref name="DMNA">Desmond Morris (1967), ''The Naked Ape – A Zoologist Study of the Human Animal''', Vintage, 2005, ISBN 978-0-09-948201-7 {{en}}<br />''Le singe nu'', Grasset, ISBN 978-2-246-40891-8 {{fr}}</ref>

An [[anv-gwan]] ''erotek'' a implijer evit doareañ kement plegenn pe zarvoudenn a vroud ar c'hoant revel en un den.

Daou du zo {{daveoù  a vank}} d'an erotegezh er yezhoù a-vremañ :
*un damveneg her pe heroc'h, dre neuz, dre gomz pe dre skrid, eus an ezhomm a etrewered [[kevredigezh]]el diazezet war ar garantez revel – a gaver el [[lennegezh]], [[romant]]où ha [[barzhoniezh|barzhonegoù]], en [[arz]]où livadurel klasel, e [[giz]]ioù an dilhad hag all ;
*ar meneg splann eus an darempredoù revel, a zo graet evit talvezout da rakc'hoari anezho – ar [[pornografiezh|bornografiezh]] eo.

Diaes-bras e vez bepred tresañ ur vevenn etre an daou du-se, a zo daou benn ur skeul hir ha didroc'h. Liveoù an erotegezh hag an [[divezhouriezh]] a liammer outi a ra an diforc'h etre ar [[puritaniezh|buritaniezh]] hag an [[disolited]] a zo daou benn an hevelep skeul, hir ha didroc'h eta.

Petra bennak ma 'z aroueziont daou geal disheñvel ez eo liammet start an termenoù «&nbsp;erotegezh&nbsp;» ha «&nbsp;blizoni&nbsp;» an eil ouzh egile, rak pep hini anezho a ra dave d'an desachañ tud all. Heroc'h eget ar vlizoni eo an erotegezh avat, pa 'z eus un temz-spered eus ar vlizoni hag un emzalc'h eus an erotegezh, a embann he blizoni dre arouezioù atizus [[gweled|hewel]] (dilhad, noazhder), [[son (fizik)|sonus]] (komzoù, [[trouz]]ioù) pe oberiant (dremmvezioù, emstummoù, stokoù).<br /> 
Kreñv pe greñvoc'h e c'hall an erotegezh bezañ, hervez an derez a nesder a zo etre an dud ha nerzh ar c'hoant revel a zo en unan anezho da nebeutañ. Erotegezh a c'hoarvez a-wechoù etre daou zen a eskemm ur selladenn hir ha don en ur dremen en engroez, erotegezh zo ivez pa gav un den o tistreiñ d'ar gêr ur pried darev da garanteziñ.

[[Sevenadur]]el kentoc'h eget enganet eo an erotegezh, ne c'haller ket he c'hrennañ d'an darempredoù revel ''[[Listennad lavaredoù latin|stricto sensu]]''.

Ledan-kenañ ha kemplezhek-kenañ eo skalfad an erotegezh, koulz war an dachenn gevredigezhel (eus al lesaat d'ar c'houblañ) ha war an dachenn brevez (ar rakc'hoarioù revel) ; boas eo mab-den da c'hoari war ar skeulenn didroc'h-se koulskoude, na c'haller ket rannañ strizh hervez an heuliad ''chalvant > temzet > erotek > hudur > lous > pornografek''.

== Erotegezh ha pornografiezh ==
Ar garantez eo ar perzh boutin a zo d'an erotegezh (ar broud revel) ha d'ar bornografiezh (an darempred revel diskouezet).<br />
Diouzh pep den eo ar vevenn etre an div e gwirionez, hervez ar gementad a noazhder korfel – didro pe ameeun – a vroud an ''eros'' : lod tud a gav erotegezh en ur pezh dilhad peogwir ez ijinont ar pezh a zo kuzhet, padal e veze erotek [[kilpenn]] ur [[Japan]]ez a-wechall ; hiziv er bed [[islam]]ek e c'hourc'hemenner d'ar maouezi kuzhat galloud erotek o fennad-blev, evel ma veze graet gwechall en [[Europa]] [[kristeniezh|gristen]]<ref>Hiziv c'hoazh e kaver e lod ilizoù Breizh ur gemennadenn a-seurt-mañ : «&nbsp;Arabat eo d'ar merc'hed komuniañ gant kerc'henn dizolo ha muzelloù livet.&nbsp;» {{Daveoù a vank}}</ref>. Ne c'haller ket eta lakaat ur vevenn splann etre ar garantez romantel hag ar garantez revel {{Daveoù a vank}}.

<gallery mode="packed" heights="200px" caption="'''Erotegezh ? Pornografiezh ?'''">
Origin-of-the-World.jpg|''L'origine du monde'', [[Gustave Courbet]] ([[1866]])
Nude recumbent woman by Jean-Christophe Destailleur.jpg|''Nu artistique féminin'', Jean-Christophe Destailleur ([[2011]])
</gallery>
En oberennoù [[henc'hres]]ian e tiforc'hed etre an an ἀγάπη ''agápē'' "ar garantez hollvedel" hag an ερως ''eros'' "ar garantez revel"<ref>ἀγάπη ''agápē'' eo ar ger a vez arveret gant saverien an [[Testamant Nevez]] evit "karantez".</ref>. Heñvel e oa en [[Impalaeriezh roman]], ma tiforc'hed etre droukc'hoant [[Kupidon]] hag ar garantez (''caritas'' e [[latin]], a zo kenster gant ''agápē'').

Un dibab damheñvel a vez graet gant Japaniz, en embann o [[bannoù-treset]] ''[[manga]]'', pa ziforc'hont etre an doare エッチ ''[[Etchi]]'' a lakaont da erotek dre ma tiskouezont noazhder hep darempredoù revel, hag an doare 変態 ''[[Hentai]]'' a lakaont da bornografek dre ma tiskouezont [[kediadenn]]où. E gwirionez emañ an diforc'h er c'hementad a c'halloud erotek a zo er skeudennoù, evit klask sevel un istor a zesacho ar muiañ a lennerien.

<gallery mode="packed" heights="180px">
Anime Girl.ogv|Manga [[Ecchi]]
Hentai - yuuree-redraw.jpg| Manga [[Hentai]]
</gallery>

== Erotegezh ha faltazi ==
[[Restr:"Erotic Tree".jpg|thumb|upright|Erotegezh en [[natur]]]]
Alies e sav ur santad erotek e spered un den dirak un tamm eus korf un den all, pe dirak un den all gwisket gant dilhad berr pe beg. Perzh an erotegezh aze eo ar c'hoant da dañva muioc'h eus ar pezh a chom kuzh, a zo treüc'het gant ar faltazi – abalamour d'an anadenn-se eo e kaver erotekoc'h alies ur c'horf hanter-ziwisket eget ur c'horf en noazh-ran.

Dre faltazi ivez e sav an erotegezh diwar forc'hellegezh un emzalc'h pe ul lavarenn, abalamour ma vez broudet gwelloc'h ar c'hoant revel en degouezhioù-se eget pa vez roet pep tra diouzhtu ; alies e ya an erotegezh da get etre daou zen goude al lesaat.

Un efed all eus al liamm a zo etre an erotegezh hag ar faltazi eo ar [[fetichegezh revel]], da lavaret eo ar santadoù erotek a sav diwar traezoù n'o deus pouez erotek a-ziabarzh ebet peurliesañ : al [[lêr]], ar [[feur]], ar [[botez|botoù]], ar [[gloan]] da skouer. D'an dilhad dre vras e c'hall ar faltazi reiñ ur pouez erotek : an [[dilhad-dindan]] evel-just, an dilhad peg pe ampl, an unwiskoù a bep doare.

Lod tud a vez broudet gant tammoù eus ar c'horf ne vezont ket lakaet da revel : an [[troad|treid]], ar [[fri]], an [[kazel|divgazel]], ar [[begel]] hag all.
[[Restr:Édouard-Henri Avril (8).jpg|thumb|Erotegezh lennegel amañ ar romant ''[[Fanny Hill]]'' skeudennet gant [[Édouard-Henri Avril]].]]
Dre faltazi ivez e c'heller kaout ur santad erotek e lod plegennoù n'o deus tamm pouez revel fraezh ha sklaer : son [[mouezh]] un den dianav, an doare ma fiñv an den-se, ur jestr resis d'ur mare resis, un nesder dic'hortoz en ul lec'h strizh.

== Erotegezh relijiel ==
[[Restr:Ecstasy St Theresa SM della Vittoria.jpg|thumb|''Goursav santez Teresa Ávila'', Gian Lorenzo Bernini ([[1652]]), [[Iliz]] ''Santa Maria della Vittoria'', [[Roma]]]]
An hevelep diforc'h a gaver er reizhiadoù kredennoù hag er [[relijion]]où, a vez erotegezh enno bepred petra bennak ma vez kinniget hervez daou du a hañval bezañ enebet : an hini speredel hag an hini danvezel.

E relijionoù [[Fenikianed|Fenikia]] ha [[Mezopotamia]] e oa ur [[gasterezh]] nevet a erruas betek Henc'hres, hag en [[Henroma]] e oa un arz pornografek e-tal ar [[gwerc'hded|werc'hded]] a veze gourlakaet da [[beleg|velegezed]] an [[doue]]ez [[Vesta]].

Er gristeniezh emañ erotegezh skridoù ar [[kevrinelezh|c'hevrinour]] [[spagn]]at [[Yann ar Groaz]] treüc'het ha troet war-du an doue<ref name="TA">Thérèse d'Avila, Jean de la Croix, ''Œuvres'', Gallimard, « La Pléiade »,‎ 2012, ISBN 978-2-070-12294-3 {{fr}}</ref> p'emañ splann ha danvezel erotegezh ''[[Kanenn ar C'hanennoù]]'' an [[Testamant Kozh]]<ref>[http://embann.an.hirwaz.online.fr/documents/An_Testamant_koz.pdf Un droidigezh vrezhonek eus ''Kanenn ar C'hanennoù''(p. 737 ''sqq.'').]</ref>. Tabut zo savet etre ezlizhourien ar [[Bibl]] a-zivout perzh erotek ''Kanenn ar C'hanennoù'' : hag aroueziek pe droukc'hoantek da vat eo ar varzhoneg ?<br />
An hevelep tabut a savas etrezo diwar-benn skridoù kevrinek ar [[sant]]ez spagnat [[Teresa Ávila]] ([[1515]]-[[1592]]), a gaved forc'hellek dre an erotegezh droukc'hoantek a c'hallje bezañ kuzhet a-dreñv ar gevrinelezh<ref name="TA" /> – a-hend-all, ken forc'hellek all eo an delwenn bet kizellet gant an [[Italia]]n [[Gian Lorenzo Bernini]] er {{XVIIvet kantved}}.

En [[Hindouegezh]] ivez emañ an enebiezh etre luskadoù [[askezegezh|askezel]] strizh ha kentelioù erotek levrenn [[Kama Soutra|''Kāmasūtra'']] an dastumadeg ''[[Kama Chastra|Kāma Śāstra]]''<ref>''Les Kâma-sûtra — L'Anangaranga'', Zulma, 2009, ISBN 978-2-84304-493-9 {{fr}}</ref>.

== An erotegezh war ziskouez ==
A-hed Istor mab-den ez eus bet klasket skeudenniñ an erotegezh a zo e pep den, dre skridoù, taolennoù pe zelwennoù. Kent donedigezh ar [[sinema]] e oa dija [[luc'hskeudennerezh|luc'hskeudennoù]] erotek ; ur sinema erotek zo e-kichen ar sinema pornografek. Erotegezh a gaver ivez er bannoù-treset, hag en [[bruderezh|daranverezh]].

War-du ar wazed pergen e vez troet an oberennoù livadurel erotek, pa 'z eo maouezi a vez diskouezet an aliesañ, el luc'hskeudennerezh ''glamour'' hag an daranverezh pergen.
=== An erotegezh arzel ===
====Lennegezh====
*[[Ovidius]], ''[[Ars amatoria]]'' (Impalaeriezh roman, ''c.'' 11) • Ovide, ''L'art d'aimer'', Librio, 2005, ISBN 978-2-290-35133-8 {{fr}}
*[[Giovanni Boccaccio]], ''[[Decameron]]'' ([[Italia]], [[1348]]-[[1353]]) • Sos Free Stock, 2005, ISBN 978-88-06-17702-7 {{it}} / ''Le Décaméron'', Folio, 2006, ISBN 978-2-07-040192-5 {{fr}}
*Abu Abdoullah Mohammed ben Oumar Nafzawi, ''Al liorzh frondus'' ([[Tunisia]], {{XVvet kantved}} • Umar Ibn Muhammad Nafzawi, ''La pririe parfumée où s'ébattent les plaisirs'', Phébus, 1991, ISBN 978-2-85940-005-7 {{fr}}
*[[Markiz Sade]], ''Justine ou les Malheurs de la Vertu'' ([[Bro-C'hall]], [[1795]]) • Hachette, 2013, ISBN 978-2-01-216179-5 {{fr}}
*[[D. H. Lawrence]], ''Lady Chatterley's Lover'' ([[Bro-Saoz]], [[1928]]) • Collins Classics, 2013, ISBN 978-0-00-751699-5 {{en}} / ''L'Amant de Lady Chatterley'', Le Livre de Poche, 1997, ISBN 978-2-253-05715-4 {{fr}}
*Henry Miller, ''Tropic of Cancer'' ([[SUA]], [[1934]]) • Grove Press, 2007, ISBN 978-1-55584-698-5 {{en}} / ''Tropique du Cancer'', Gallimard, 1972, ISBN 978-2-07-036261-5 {{fr}}
*Mishima Yukio, ''禁色 Kinjiki'' "Livioù berzet" (Japan, [[1951]]-[[1953]]) • ''Forbidden Colors'', Berkley, 1974, ISBN 978-0-425-02687-8 {{en}} / ''Les Amours interdites'', Gallimard, 1994, ISBN 978-2-07-038853-0 {{fr}}
*Pauline Réage (Anne Desclos), ''Histoire d'O'' (Bro-C'hall, [[1954]]) • Le Livre de Poche, 1999, ISBN 978-2-253-14766-4 {{fr}}
*[[Vladimir Nabokov]], ''Lolita'' ([[Rusia]], [[1955]]) • Penguin Classics, 2006, ISBN 978-0-14-102349-6 {{en}} / ''Lolita'', Gallimard, 2001, ISBN 978-2-07-041208-2 {{fr}}
*Emmanuelle Arsan, ''Emmanuelle'' (Bro-C'hall, [[1959]]) • Belfond, 2013, ISBN 978-2714454881 {{fr}}
*Anaïs Nin, ''Delta of Venus'' (SUA, [[bloavezhioù 1940]], [[1977]]) • Mariner Books, 2004, ISBN 978-0156029032 {{en}} / ''Vénus Erotica'', Le Livre de Poche, 1981, ISBN 978-2-2530-2521-4 {{fr}}
;Kizellerezh
*[[Gwener Willendorf]]
*[[Auguste Rodin]], ''[[Ar Pok (Rodin)|Ar Pok]]'' (Bro-C'hall, [[1882]])
====Sinema====
[[Restr:Serpentine Dance (1895) - yt.webm|thumb|upright=1.3|''Annabelle Serpentine Dance'' – Doare livet (1895)]]
*William K. L Dickson & William Helse, ''Annabelle Serpentine Dance'' (SUA, [[1895]]) – Ar film erotek kentañ.
*Roger Vadim, ''Et Dieu... créa la femme'' (Bro-C'hall, [[1956]])
*Bernardo Bertolucci, ''Ultimo tango e Parigi'', [Italia, [[1972]])
*Just Jaeckin, ''Emmmanuelle'' (Bro-C'hall, [[1974]])
*[[Nagisa Oshima]], ''愛のコリーダ, "Ai no korīda"'' "Korrida ar garantez" (Japan, [[1976]])
*[[Paul Verhoeven]], ''Basic Instinct'' (SUA, Bro-C'hall, [[1992]])
;Bannoù-treset
*[[Milo Manara]] (Italia, [[1945]]–) eo mestr ar BT erotek • [http://www.bedetheque.com/auteur-1629-BD-Manara-Milo.html Levrlennadur Milo Manara] {{fr}}
*Gwelet ivez [http://www.bedetheque.com/serie-1107-BD-Chefs-d-oeuvre-de-la-BD-erotique.html ''Les chefs-d'œuvre de la BD érotique''] {{fr}}
;Luc'hskeudennerezh
{|
|- valign="top"
|[[Restr:Red knot - Picture by Giovanni Dall'Orto, August 3 2010.jpg|thumb|upright 0.7|Luc'hskeudenn ''glamour'']]
|
:*Eugène Durieu ([[1800]]-[[1874]] (Bro-C'hall)
:*[[Lewis Carroll]]
:*Edward Weston ([[1886]]-[[1958]]) (SUA)
:*Helmut Newton ([[1920]]-[[2004]]) ([[Alamagn]]; [[Aostralia]])
:*Robert Mapplethorpe ([[1946]]-[[1989]]) (SUA)
:*Jean-Christophe Destailleur (Bro-C'hall)
:*Arali Nobuyoshi ([[1940]]–) (Japan)
|}

=== Bruderezh ===
[[Restr:Budweiser girl 2 GP Canada 2008.jpg|thumb|upright 0.7|Bruderezh evit [[bier]]]]
Abaoe e gammedoù kentañ er [[kenwerzh|c'henwerzh]] ez eo bet liammet start ar bruderezh ouzh an erotegezh : dre vouezhioù merc'hed da gentañ ha goude, a-feur ma tistarde an Iliz hag ar c'hontrollerezh o c'hrabanoù, dre gorfoù merc'hed noazh pe noashoc'h – gwazed erotek a weler alisoc'h-aliesañ bremañ, a-drugarez da strivoù al luskadoù [[LGBT]] dre ar bed a-bezh.

Ur benveg da gas kemennadenn ar bruderezh eo an erotegezh e bed ar c'henwerzh eta, ha pa vije evit gwerzhañ louzoù pe [[karr-tan|girri-tan]], rak ret eo «&nbsp;hoalañ a brenerien&nbsp;». Hewerzh eo krommennoù ar merc'hed : «&nbsp;un divronn a zezoug muioc'h eget ur c'harrad&nbsp;», hervez krennlavar koshañ ar ''marketing''.

Merc'hed damnoazh a weler war an darn vuiañ eus skoroù ar bruderezh, ha pa ne vez ket erotek en un doare fraezh dre ziskouez merc'hed e vez aroueziet an darempredoù revel dre draezoù a ra dave da c'halloud revel ar wazed.

Er sinema e voe ur poent ma ne voe mui bastus diwiskañ an eneoù, ret e voe lakaat ar c'horfoù en noazh ivez. Dre ma vez roet muioc'h-mui a lec'h d'ar skeudennoù er c'hevredigezhioù a-vremañ ez eo aet ar bruderezh da heul ar sinema eta, ha tamm-ta-tamm e koll an erotegezh he c'hevrinoù marvailhus.

== Levrlennadur ==
*Charles de Villiers (1806), ''L'Érotique comparée'' {{fr}}
*Georges Bataille (1957), ''L'Érotisme'' {{fr}}
*René Étiemble, ''L'Érotisme et l'amour'', 1990 {{fr}}
*Jean-Luc Marion, ''Le Phénomène érotique'', Grasset, 2003 {{fr}}
*A. Dominguez Leiva & S. Hubier, ''Érotisme et ordre moral'', Revue d'Études Culturelles, n° 1, Dijon, ABELL, 2005 {{fr}}
*Francesco Alberoni, ''L'Érotisme'', Pocket, 1994, ISBN 978-2-2660-6182-7 {{fr}}
*Uwe Scheid & Michael Koetzle, ''1000 Nudes'', KL Erotica Universalis, Taschen, 1997 [[ISBN|978-3-8228-8935-0}} {{en}}

== Notennoù ha daveennoù==
{{Daveoù}}

[[Rummad:Erotegezh]]