Gwelet an tarzh evit Eil milved kt JK

{| class="toccolours" style="margin:auto; border:1px solid #aaa; background-color:#f9f9f9; text-align:center;"
|-
| [[IVe milved kt JK.|../..]] • {{IIIe milved kt JK}} • '''Eil milved kt JK'''  • {{Iañ milved kt JK}} • [[Iañ milved|../..]]
|-
| {{XXvet kantved kt JK}} • {{XIXvet kantved kt JK}} • {{XVIIIvet kantved kt JK}} • {{XVIIvet kantved kt JK}} • {{XVIvet kantved kt JK}} • {{XVvet kantved kt JK}} • {{XIVvet kantved kt JK}} • {{XIIIvet kantved kt JK}} • {{XIIvet kantved kt JK}} • {{XIvet kantved kt JK}} • {{Xvet kantved kt JK}}
|-
| [[Roll ar milvedoù]] • [[Roll ar C'hantvedoù]]
----
Kregiñ a ra an '''Eil milved kent JK''' e [[-2000]] hag echuiñ a ra e [[-1001]].
|}
== Darvoudoù ==
=== Afrika ===
* Darempredoù etre pobladoù al [[ledenez iberek]] ha su [[Maroko]] e-tro an {{IIIe milved kt JK}}. Treuzkaset gant pobladoù [[Europa]] teknikoù [[metalouriezh]] an [[arem]] hag ar [[Kouevr|c’houevr]] en em led e kornôg [[Norzhafrika]] e-pad an Eil milved kent JK.

=== Amerika ===
* E [[Mezoamerika]], deroù an hoalad stummañ merket gant diorroidigezh ar sevenadurezhioù kêr kentañ.
** Sevenadurezh [[Olmeked|olmek]] ([[XXvet kantved kt JK|- 2 000]] betek [[VIIIvet kantved kt JK|- 500]]), ar goshañ e Mezoamerika. Bevañ a ra an Olmeked e kornôg gourenez ar [[Yucatán]] e janglenn drovanel an diazadoù geuniek el lec’h emañ bremañ Stadoù mec’hikat [[Veracruz]] ha [[Tabasco]]. En em astenn a ra tamm-ha-tamm o levezon betek uhelgompezennoù [[Mec'hiko]], traoñienn Mec'hiko, a vez graet [[Anáhuac]] anezhi, [[Oaxaca]] ha, pelloc’h war-du ar c'hornôg, betek [[Guerrero]].
** Sevenadurezh [[Maya|vaya]].
* E [[Norzhamerika]] :
** Kregiñ a ra ar [[meuriad]]où chaseourien-dastumerien da vont war al labour-douar.
** Raksevenadur [[inuit]] eus [[Sibiria]] betek [[Greunland]]. Hengoun an ostilherezh bihan arktek ([[XXvet kantved kt JK|- 2 000]] betek [[VIIIvet kantved kt JK|- 800]]) : mirkolitoù sileks evit troc’hañ ha kizellañ an [[askorn|eskern]], treantoù, saezhoù, [[kontell|kontilli]], begoù [[bir]]où. Diwezhatoc’h e vo implijet ostilhoù sklent hag askorn, prierezh ha kleuzeurioù gant gwennoù [[balum]]. [[Kantreour]]ien zo eus an [[Inuited]] kentañ-mañ. Hemolc’hiñ a reont jiboezoù bihan ha laboused. Pesketa a reont. Teltennoù krec’hin a vez implijet ganto moarvat.
 
* E-tro [[XXvet kantved kt JK|- 2 000]] : deroù ar [[prierezh]] ha gounezerezh askoridik ar [[maiz]] en [[Andoù]] Perou.
* E-tro [[XVvet kantved kt JK|- 1 500]] : deroù labour ar metal e [[Perou]].

=== Iskevandir India ===
* War-dro ar {{XVvet kantved kt JK}}, e krog ar pobloù [[Arianed|arian]] deuet eus ar gwalarn da aloubiñ hanternoz [[India]]. En em veskañ a reont gant ar pobloù all hag argas a reont ar pobloù [[Dravidianed|dravidian]] etrezek ar su.

=== Azia ===
* Oadvezh ar metal e [[Tibet]] (eil milved - {{VIvet kantved}} goude JK). Meurvein, bezioù ha traezoù loenel heñvel a-walc’h ouzh arz ar stepennoù.
* E-tro an hevelep mare, e [[Sina]] (well-wazh 2000 - 1600 kt JK) e tiorren sevenadur Logshan war aod ar reter. Heverk eo dre ar c’hêrioù anezhi gronnet gant ur vogeriad difenn graet gant douar kalamac’het. Hañvalout a ra ar gevredigezh bezañ renet gant un urzhaz sklaer, pouezus eo al lidoù relijiel enni..

=== Reter nesañ ===
* Aloubadegoù indezeuropek an ([[Arianed]]), war uhelmgompezenn [[Iran]].

=== Palestina ===
* E-pad lodenn gentañ an eil milved kent JK en em stailh e [[Palestina]] hag en [[Egipt]] ur strollad kentañ a bobladoù [[Semited|semitek]] (hendadoù pobl ar [[Yuzev|yuzevien]]) genidik eus [[Mezopotamia]]. Kemer a reont ar galloud e rann reterañ [[delta]] an [[Nil]]. Anv anezho a gaver war tablezennoù egiptek evel pobladoù kantreourien preizherien.
** Er [[XIVvet kantved kt JK|{{XIVvet}}]] hag en {{XIIIvet kantved kt JK}} en em stailh ar strollad kentañ-mañ en Egipt. Eno e vo ganet ar relijion [[Undoueegezh|undoueek]] kentañ, ar [[Yuzevegezh]], diskuliet gant [[Moizez]]. 
** War-dro dibenn an {{XIIIvet kantved kt JK}} ec’h adkav ar strollad Semitek kentañ distro eus Egipt ur strollad all deuet eus Mezopotamia Uhelañ. Degemer a ra an eil strollad-mañ ar relijion diskuliet, ar [[yuzevegezh]] d'e dro. En em staliañ a reont a-gevret er [[Sisjordania]] a-vremañ, anezhi ur vro poblet dister. Alese en em ledo o sevenadur hag en em glevout a raint gant pobladoù semitek all diazezet e [[Galilea]] hag e [[Treuzjordania]].
* E-tro 1200 kent JK eo mestr an [[Hebraed]] war holl geodedoù ar vro war-bouez ''Ourousalim'' ([[Jeruzalem]]), dalc’het c’hoazh gant ar [[Yebousined]] ([[Bro gKanaan]]).
* [[-1175|1175 kt JK]] : aloubet eo takad arvorel [[Gaza]] gant ar [[Filistined]] (pe ''Pobloù ar mor''), genidik eus [[mor Aegea]], anezho ur bobl c’hresian startijenn enni hag aozet en-dro da geodedoù. Diouto e teu an anv [[Palestina]].

=== Kornôg Europa ===
* Sevenadurezh [[El Argar]] e [[Spagn]] (-2000,-1200). [[Ibered]], [[Euskariz]].
** El Argar e Spagn zo anezhañ unan eus lec’hiadoù kentañ an arem koshañ ma bleustred war [[metalouriezh]] an [[aour]] an [[arc'hant]] hag ar [[Kouevr|c’houevr]] a-raok diorroidigezh an arem. An armoù zo anezho goustilhoù a ya war hiraat evit dont da vezañ gouglezeoù hag halabardennoù a oa priziet-kaer da vare an arem koshañ. Testeniekaet eo an darempredoù etre reter ar [[mor Kreizdouar]] ([[Aegea]] hag [[Egipt]]) hag arvor an Atlantel.
** Gras da ziorroidigezh ar vetalouriezh en El Argar e teu war wel un aozadur nevez evit a labour. Treboulet eo an aozadur kevredigezhel hag ar stuzioù kañv. Implijet e vez bezioù hiniennel (e jarloù evel en [[Anatolia]]) e-lec’h an «tholos»où stroll bras. Da get ez a an doueezed-mamm.

=== Kreiz ha reter Europa ===
* E-kerzh an eil milved en em led an [[Thraked|Dhraked]] anezho [[Indezeuropiz]] kar d'ar [[Gresianed|C'hresianed]] ([[Geted]], [[Tribaled]] en norzh hag [[Odrysed]] er su) trema hanternoz ar [[Balkanoù]] betek an [[Danav]] hag e [[Misia]] ([[Azia Vihanañ]]).
* Skeiñ a ra ar [[Balted|Valted]], anezho indezeuropiz war-du an norzh hag ober a reont o annez e diazad reter ar [[Mor Baltel]] etre [[XXvet kantved kt JK|-2 000]] ha [[XIVvet kantved kt JK|-1 400]].
* Krediñ a reer eo digejet ar [[yezhoù finnek-ougrek]] e kornôg [[Sibiria]] e-tro [[XXvet kantved kt JK|-2000]].
* Test eo kreñvlec’hioù reter ha kreiz Europa eus stegnadurioù sokial har armerzhel a ya war-gresk. Kreñvlec’h [[Spišsky Štvrtok]] er [[Karpatoù|C'harpatoù]] a ya mein koublet war 4 metr uhelder d'e ober, ha warnañ un nor begmogeriet. Tud drouklazhet zo bet dizoloet e kreñvlec’h [[Blučina]].
* Sevenadurezh [[Unetis]] e [[Bohemia]] ([[XXvet kantved kt JK|-2 000]] betek [[XVvet kantved kt JK|-1 500]])
** Unetis eo penngreizenn deroù marevezh an arem koshañ en [[Europa]]. Eno eo bet kavet produererezhioù kentañ ar bed barbar (bouc’hilli kantennek, goustilhoù tric’hornek, spilhennoù, torkoù) a vo skignet dre-holl e kornôg Europa.
** Pouez Unetis a zeu diwar kabestr kouevregoù an [[Alpoù]] hag ar [[Balkanoù]], staenegoù [[Bohemia]] hag hentoù kenwerzh an [[ambar]] o tont eus ar [[Mor Baltel]]. Asur eo an darempredoù gant ar [[Mor Kreizdouar]] ([[Mykenia]], [[Egipt]], [[Kiprenez]]).
** Unetis : da get ez a kehel an doueez-vamm met chom a ra arouez ar c’herniel stag ouzh diorroidigezh ar chatalerezh. Difetis e chom an arz (kinkladurioù mentoniel war an armoù hag ar priajoù). 
** E-tro [[XIIvet kantved kt JK|-1 200]] e teraou ul lusk sevadurel bras deuet eus su [[Alamagn]], [[Aostria]] ha [[Bohemia]], anezho kavell ar bed [[Kelted|keltiek]], war-du ar c’hornôg.
== Ijinadennoù, Kavadennoù, Degasadennoù ==

* Kavet e vez war pezhioù [[Poderezh Jōmon|poderezh Jōmon]] eus enezeg [[Japan]] roud ul levezon deuet eus ar c’hevandir, dreist-holl e biz an enezeg. Hañvalout a ra stummoù zo dreveziñ listri arem sinaat an hevelep koulz.
* Gounezet an [[Ugnam|ignam]], ar [[patatez dous]] ha, marteze, ar [[Maiok|maniok]] e Mezoamerika (Cuello de [[Belize]]).

[[Rummad:Milvedoù|_-0002]]