Gwelet an tarzh evit Xvet kantved

{{Stumm an titl|{{Xvet}} kantved}}
<div style="text-align:center;">{{Iañ milved kt JK}} | '''{{Iañ milved}}''' | {{Eil milved}}</div>

<div style="text-align:center;">[[Vvet kantved|../..]] | {{VIIIvet kantved}} | {{IXvet kantved}} | '''{{Xvet}} kantved''' | {{XIvet kantved}} | {{XIIvet kantved}} | [[XVvet kantved|../..]]</div>

<div style="text-align:center;">
[[Bloavezhioù 900]] | [[Bloavezhioù 910]] | [[Bloavezhioù 920]] | [[Bloavezhioù 930]] | [[Bloavezhioù 940]]<br />
[[Bloavezhioù 950]] | [[Bloavezhioù 960]] | [[Bloavezhioù 970]] | [[Bloavezhioù 980]] | [[Bloavezhioù 990]]
</div>

{| style="margin:auto; cellspacing:5px;"
|-----
| [[901]] || [[902]] || [[903]] || [[904]] || [[905]]
| [[906]] || [[907]] || [[908]] || [[909]] || [[910]]
|-----
| [[911]] || [[912]] || [[913]] || [[914]] || [[915]]
| [[916]] || [[917]] || [[918]] || [[919]] || [[920]]
|-----
| [[921]] || [[922]] || [[923]] || [[924]] || [[925]]
| [[926]] || [[927]] || [[928]] || [[929]] || [[930]]
|-----
| [[931]] || [[932]] || [[933]] || [[934]] || [[935]]
| [[936]] || [[937]] || [[938]] || [[939]] || [[940]]
|-----
| [[941]] || [[942]] || [[943]] || [[944]] || [[945]]
| [[946]] || [[947]] || [[948]] || [[949]] || [[950]]
|-----
| [[951]] || [[952]] || [[953]] || [[954]] || [[955]]
| [[956]] || [[957]] || [[958]] || [[959]] || [[960]]
|-----
| [[961]] || [[962]] || [[963]] || [[964]] || [[965]]
| [[966]] || [[967]] || [[968]] || [[969]] || [[970]]
|-----
| [[971]] || [[972]] || [[973]] || [[974]] || [[975]]
| [[976]] || [[977]] || [[978]] || [[979]] || [[980]]
|-----
| [[981]] || [[982]] || [[983]] || [[984]] || [[985]]
| [[986]] || [[987]] || [[988]] || [[989]] || [[990]]
|-----
| [[991]] || [[992]] || [[993]] || [[994]] || [[995]]
| [[996]] || [[997]] || [[998]] || [[999]] || [[1000]]
|-
| colspan="10" |
*Gwelet ivez : [[Roll ar C'hantvedoù]], [[Sifroù roman]]
|-
|}
----
D'ar {{1añ Genver}} [[901]] e krog an '''{{Xvet}} kantved''' hag echuiñ a ra d'an [[31 Kerzu]] [[1000]].

== Darvoudoù ==

[[Restr:Yogini Goddess from Tamil Nadu.jpg|thumb|right|Savet eo bet an delwenn-mañ a eztaol un doueez [[yoga|yogini]] e [[Kaveripakkam]] e Stad [[Tamil Nadu]], [[India]], en {{Xvet}} kantved.]]

* Embann a ra ar [[steredoniour]] [[Belgia|belgat]] [[Jean Meeus]] en {{XXvet kantved}} e oa kelc'htro an nav [[Planedenn|flanedenn]] en hevelep 90 % eus gwareg [[Koskoriad an Heol]] d'ar [[1añ C'hwevrer|1{{añ}} C'hwevrer]] [[949]]. Kentañ tro a vo a-benn ar [[6 Mae|6 a viz Mae]], [[2492]].

=== [[Afrika]] ar Su ===
* Sevenadurezh [[Koi-Koin]] ([[Hottentoted]]) testeniekaet e su Afrika. 
** Diazezet eo an armerzh anezho war an dastum. 
* Tamm-ha-tamm en em led ar [[Bantoued|Vantoued]] e kreisteiz Afrika.
** Mestroniet eo [[metalerezh]] an [[houarn]] gant ar Vantoued. Difraostet e vo [[tiriad]]où bras ganto ha kas a raint war-raok al [[labour-douar]].
* Menegiñ a ra an douaroniour arab [[Masoudi]] kêr [[Sofala]], savet gant an [[Arabed]] e su ar [[Zambez]] daou [[kantved|gantved]] abretoc'h; stourmoù zo a-enep d'ar [[Wak-Wak]], staliet e genoù al [[Limpopo]].
** En he bleuñv emañ Stad [[Monomotapa]] ha broioù aourek ar [[Zimbabwe]] a-vremañ, a-drugarez d'ar [[kenwerzh|c'henwerzh]] gant Arabed Sofala. Eskemmet e vez aour ouzh [[marc'hadourezh]] [[Persia]] [[India]], [[Malaysia]] pe [[Sina]].

=== Kornôg Afrika ===
* Krouet '''[[Ife]]''', kêr-benn relijiel ar [[Yoroubaed]] hag an [[Edoed]], gant ar penn [[Odoudoua]], ''alafin'' [[Oyo]], tad d'ar seizh roue a vo rannet bro ar Yoroubaed etrezo goude e varv. Kurunennet eo ar roue (an ''alafin'') zo o chom e [[Oyo]], ar gêr-benn bolitikel, gant ar penn relijiel (''Oni'') zo staliet e [[Ife]].
** Poulzet gant enbroidi deuet eus an norzh eo krouet ar rouantelezhioù [[Yorouba]], moarvat e bro [[Nok]], kerkent hag er {{VIvet kantved}} ([[Benin]] hag e mervent [[Nigeria]] a-vremañ).
** Kontrollet eo korvoerezh [[pinvidigezh]]ioù ar [[koadeg|goadeg]] gant ur renkad dibabidi deuet war wel e kreizennoù [[Ife]] hag [[Igbo-Ukwu]] adal an {{VIIIvet kantved}}. Kenwerzhañ a reont gant hanterourien afrikan eus ar [[Sahel]] hag eus ar [[savanenn]]où. Mont a ra ar goulenn evit produioù kaer ha prizius war-gresk. Dre-se ez a an artizaned war arbennikaat ha diorroet e vez [[teknik]]où nevez. Deuet eus an hanternoz gant [[kouevr]] ar [[Sahara]], e vez implijet an doare moullañ gant koar kollet evit an [[arem]] hag ar [[kouevr|c'houevr]]. 

=== Reter Afrika ===
* Genidik eus kreisteiz [[Arabia]] e krog ar [[Somalied]] d'en em staliañ el lec'h ma vezont kavet c'hoazh hiziv an deiz. Rannet int e meur a veuriad : [[Isaed]] bro [[Djibouti]], [[Dired]] hanternoz [[Harrar]] en [[Etiopia]], [[Ishaked]] [[Somaliland]] breizhveuriat gwechall, [[Daroded]] [[Ogaden]] Etiopia, e reter [[Kenya]] hag e-kreiz republik [[Somalia]], [[Haouiyaed]], [[Dighiled]] ha [[Rahanouened]] etre harzoù Kenya ha oued (''wadi'') [[Chebelli]].
* Bog armerzhel ha politikel rouantelezh kristen [[Nubia]]. ([[Kentistor Soudan]])
* En em staliañ a ra marc'hadourien arab war aodoù reter Afrika ([[Manda]] ha [[Kiloa]]). Ezporzhiañ a ra Manda, anezhi ar gêr genwerzhel binvidikañ d'ar mare-se, [[koad]] [[mangrovez]], houarn hag [[ivor]] en eskemm da [[priaj|briajoù]] ha traezoù fin all.

=== [[Amerika]] ===
* E-tro [[930]] : Sevenadurezh [[Toltek]] e [[Mec'hiko]].
* Diskaret eo [[sevenadurezh vaya]] an izeldirioù kreiz. Dibenn ar marevezh Maya klasel, deroù ar marevezh goudeklasel.

=== Azia Greiz ===
* 500 000 a dud o chom e [[Samarkand]].
* Meneget eo bezañs an [[Tatared|Datared]] war gorre [[Kerülen]], e [[Mongolia]].
* Meneg kentañ kêr [[Lhassa]] e [[Tibet]] gant [[mammenn]]où arab e-tro an {{Xvet}} kantved.

=== Gevred Aziat ===
* En [[India]], eo renet ar [[Gujarat]] gant un [[tierniezhh|dierniezh]] [[Châlukya]].
* En em staliañ a ra ar [[Môned]] e traoñ [[Birmania]].
* E deroù ar c'hantved eo dilezet lec'hiennoù kreiz [[Java (enez)|Java]]. Tro reter ar vro eo da ziorren.
* Diwar [[Kêr|kêrioù]] [[Gourenez Malaysia]] e c'hano ar [[Rouantelezh|rouantelezhioù]] [[Malayed]] kentañ anavezet.
* Kregiñ a reer da sevel an templ [[Boudaegezh|boudaat]] e [[Pagan (Myanmar)|Pagan]], [[Myanmar]]
* [[Enskrivadur war blad kouevr Laguna]], e skritur [[Kavi]] e [[Luzon]], [[Filipinez]], deiziataet eus ar ''Bloavezh Saka 822'' ( [[900 kt JK|900 kent JK]]).

=== Reter-nesañ & bed arab ===
* Embannet dastumadeg ofisiel diwezhañ ha nemeti testennoù ar [[Koran|C'horan]] gant ar [[Kalifa|C'halifa]] [[Abbasided|abbasid]]. Diazezet eo bet an destenn ofisiel gant [[Ibn Mujahid]], anezhañ un arbennigour war lennadennoù ar C'horan.
* Sevel a ra tierniezh ar [[Fatimided]] e reter [[Aljeria]].

=== Europa ar C'hornôg ===
* Deroù [[marevezh klouar ar Grennamzer]]
* En em staliañ a ra bagadoù [[Vikinged]] e norzh [[Bro-C'hall]] - Dont a ra an [[Norsed]] da vezañ [[Normaned]] 
* [[938]] : Trec'h eo [[Alan Varvek]] war an [[Normaned]] en emgann [[Trañs]], dieubet eo [[Breizh]].
* En em ledañ a ra [[levezon]] [[Sveden]] betek ar [[Mor Du]].
* Savet [[Cluny]], kentañ urzh relijiel [[Manac'hegezh|manac'hel]] kevreet
* Argadegoù marc'heien [[Magyared|Vagyar]] (Hungariz) dre kornôg Europa (47 argadeg en [[Alamagn]], [[Italia]] ha [[Frañs]], [[899]] - [[970]])
* Kreñv eo bezañs [[Buzantiz]] e kreisteiz [[Italia]]. Dre-se e chom bras o levezon war [[Roma]] ha war ar [[Pab|babelezh]] e-pad hanterenn gentañ ar c'hantved. Darempredoù strizh zo gant ar Babelezh hag ar vrientinion gant [[Impalaeriezh roman ar Reter|Impalaerien ar Reter]]. E-keit-se en em stumm en-dro [[aotrouniezh]]ioù kozh [[Kapoua]] ha [[Benevento]] dindan beli tierniezh [[Kapoua]]. Kudennek e teu da vezañ evit hollveli Buzantiz er c'horn-bro. 
* '''Deroù un emdroadur armerzhel en [[Italia]].''' Daougementiñ a ra ar boblañs etre an {{Xvet}} hag ar {{XIVvet kantved}}. Kresk zo war poblañs ar [[kêr|c'hêrioù]], kreñvaet c'hoazh gant an divaeziañ. War ar maez e tegas d'e heul ar c'hresk war an niver a dud muioc'h a zifraost ha strujadur an takadoù arvorel beuzadus (dourañ ha kanoliañ traoñienn ar [[Pô]], digoadañ ha savidigezh savennoù er broioù tosennek. Sevel a ra priz an douar (daougementet eo e trowardroioù [[Milan]] war dreuzoù an {{XIvet}} kantved), evel hini an danvezioù gounezet. Gras da gresk ar boblañs e c'hall ar c'hêrioù tapout ur pouez politikel brasoc'h. War ziorren ez a ar c'henwerzh, ken a-dost ([[greun]], [[gwin]], [[artizanerezh]]) hag a-bell (produioù fin) ha, war un dro, ar reizhiadoù [[bank]] hag an teknikoù [[kred]] ([[kevalaouriezh]] kenwerzhel).
* '''Adasavidigezh kenwerzh Italia.''' Gant un teul eus deroù ar c'hantved, an ''Honorantiae civitatis Papiae'', e tesker emañ [[marc'hadourezh|marc'hadourien]] hag [[arc'hanterezh|arc'hantourien]] [[Pavia]] e darempred gant o c'heneiled en tu all d'an [[Alpoù]] hag ivez gant ar [[Saozon]]. Skoulmet ez eus bet darempredoù a-bell gant ar c'heodedoù porzh evel [[Almafi]], [[Salerno]] pe [[Gaeta]]. Lakaat a ra ar c'henwerzh gant [[Frañs]] buhez e kêrioù [[Piacenza]] ha [[Lucca]]. Mestr eo [[Venezia]], [[Genova]] ha [[Pisa]] war ar c'henwerzh gant ar [[Buzantion|Vuzantion]] hag ar [[Sav-heol]].
* '''Emdroadur war-du ar [[feodadelezh]] etre al [[Liger]] hag ar [[Roen]].''' Dont a ra an douar, roet e kerz a-hed ar vuhez, da vezañ sichenn kement reizhiad daremprediñ zo. Bez' eo ar [[gladdalc'h]], mesket ennañ hiviziken an enorioù hag ar gounidoù, abeg al le a douer drezi bezañ [[gwaz]] ur gwaz all (un [[aotrou]]). Mare ar [[Gwazoniezh|wazoniezh]] eo. Klask a ra pep hini perc'hennañ ar muiañ a c'hladdalc'hoù ma c'hall en ur douiñ al le da veur a aotrou. Dre-holl e reer gant al lieswazoniezh ha luziet-tre e teu an darempredoù etre an aotrounez da vezañ. Dont a ra gwir an [[hêrelezh]] da vezañ al lezenn, diberc'hennañ a ra an aotrounez evit mad al [[lignez]]. Urzhazoù a sav : en traoñ gwizien vihan, tost d'ar gouerien, a-boan gouest d'en em aveiñ ha da gaout ur [[marc'h]] ; goude gwizien ar c'hont, perc'henned etre galvet d'e lez justis pe d'ar [[brezel]]; erfin emañ ar [[kont|Gonted]], pe [[markiz|Markizien]] kozh emanvet [[priñs]], miret ganto gwirioù roueel hag a glask kadarnaat o aotrouniezh. E [[Breizh]] emañ ar [[Roue]] e penn ar vro.
* Daou rabin a gelenn e [[Mainz]] en {{IXvet}}-{{Xvet}} kantved, [[Rabi Moezan an Henañ]] ha [[Rabi Abun ar Braz]]. Savet ez eus bet gant mab ar c'hentañ, [[Rabi Kalonymus]] un dousennad testennoù burutellat diwar-benn al Lezenn. Kredet e vez ez int ar skridoù rabinek koshañ bet savet en Europa (deroù an {{Xvet}}).

=== Reter Europa ===
* Dont a ra [[Stad krennamzerel Kroatia]] da vezañ ur [[rouantelezh]] unanet dindan ren [[Tomislav]]
* [[965]]: Taget ha trec'het eo [[Khazaria|Rouantelezh Khazar]] gant [[Rus' Kiev]]
* [[966]]: [[Mieszko Iañ|Mieszko I{{añ}}]], kentañ dug [[Polonia]], [[badeziant|badezet]] evel [[kristeniezh|kristen]]
* Diskaret eo [[Moravia Veur]]
* [[1000]] : savidigezh rouantelezh kristen [[Hungaria]]

== Tud dibar ==
* [[Alan II a Vreizh|Alan al Louarn]], roue Breizh
* [[Alan Iañ a Vreizh|Alan Veur]] (? - [[908]]), roue Breizh
* [[Topiltzin Ce Acatl Quetzalcoatl]], roue [[Toltek]] damvojennel, (dianav eo bloavezhioù resis e vuhez).
* [[Nikefor II]], Impalaer [[Impalaeriezh roman ar Reter]] (buhez [[912]] - [[969]], ren [[963]] - [[969]]).
* [[Otto Iañ (impalaer santel)|Otto I{{añ}} ar Meurdezus]], [[Impalaer Santel Roman]] (buhez [[912]] - [[973]], ren [[936]] - [[973]]).
* Roue [[Edmond Iañ a Vro-Saoz|Edmond I{{añ}} a Vro-Saoz]] (buhez [[921]] - [[946]], ren [[939]] - [[946]]).
* [[Yann Iañ Tzimisces|Yann I{{añ}} Tzimisces]], [[Impalaeriezh roman ar Reter|Impalaer Roman ar Reter]] (buhez [[925]] - [[976]], ren [[969]] - [[976]]).
* [[Geza Hungaria]], penn ar [[Magyared|Vagyared]] (buhez [[940]] - [[997]], ren [[970]] - [[997]]).
* [[Otto II]], [[Impalaer Santel Roman]] (buhez [[955]] - [[983]], ren [[973]] - [[983]]).
* [[Theofano]], gwreg [[Otto II]], mamm ha Rouanez da c'hortoz evit [[Otto III]], [[Impalaer Santel Roman]], (buhez [[956]] - [[991]], ren [[983]]-[[991]]).
* [[Tsar]] [[Samuel Bulgaria]] (buhez [[958]] - [[1014]], ren [[976]] - [[1014]]).
* [[Vladimir Iañ (Priñs Kiev)|Vladimir I{{añ}}]], Priñs [[Rus' Kiev]] (buhez [[958]] - [[1015]]).
* [[Bazil II]], Impalaer [[Impalaeriezh roman ar Reter]], (buhez [[958]] - [[1025]], ren [[976]] - [[1025]]).
* [[Otto III]], [[Impalaer Santel Roman]] (buhez [[980]] - [[1002]], ren [[983]] - [[1002]]).
* [[Erik ar Ruz]] ([[Jaeder]], v. [[940]] - [[Greunland]], e-tro [[1010]]), merdeer [[viking]], dizoloer [[Greunland]]
* [[Rollon]] (° [[Maer]], v. [[860]] - † v. [[933]]), merder [[viking]], bet sinet gantañ [[Feur-emglev Saint-Clair-sur-Epte]] ([[911]]), bet krouet gantañ tierniezh [[Kontelezh Rouen|konted Rouen]], ha [[Dugelezh Normandi|duged Normandi]].

== Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù ==
* Meneg kentañ implij an [[houpez]] evit bresañ [[bier]]

[[Rummad:Xvet kantved]]
[[Rummad:Kantvedoù|10]]