Gwelet an tarzh evit XIVvet kantved

{{Stumm an titl|{{XIVvet}} kantved}}
<div style="text-align:center;">{{Iañ milved}} | '''{{Eil milved}}''' | {{IIIe milved}}</div>

<div style="text-align:center;">[[IXvet kantved|../..]] | {{XIIvet kantved}} | {{XIIIvet kantved}} | '''{{XIVvet}} kantved''' | {{XVvet kantved}} | {{XVIvet kantved}} | [[XIXvet kantved|../..]]</div>

<div style="text-align:center;">
[[Bloavezhioù 1300]] | [[Bloavezhioù 1310]] | [[Bloavezhioù 1320]] | [[Bloavezhioù 1330]] | [[Bloavezhioù 1340]]
<br />
[[Bloavezhioù 1350]] | [[Bloavezhioù 1360]] | [[Bloavezhioù 1370]] | [[Bloavezhioù 1380]] | [[Bloavezhioù 1390]]
</div>

{| style="margin:auto; cellspacing:5px;"
|-----
| [[1301]] || [[1302]] || [[1303]] || [[1304]] || [[1305]]
| [[1306]] || [[1307]] || [[1308]] || [[1309]] || [[1310]]
|-----
| [[1311]] || [[1312]] || [[1313]] || [[1314]] || [[1315]]
| [[1316]] || [[1317]] || [[1318]] || [[1319]] || [[1320]]
|-----
| [[1321]] || [[1322]] || [[1323]] || [[1324]] || [[1325]]
| [[1326]] || [[1327]] || [[1328]] || [[1329]] || [[1330]]
|-----
| [[1331]] || [[1332]] || [[1333]] || [[1334]] || [[1335]]
| [[1336]] || [[1337]] || [[1338]] || [[1339]] || [[1340]]
|-----
| [[1341]] || [[1342]] || [[1343]] || [[1344]] || [[1345]]
| [[1346]] || [[1347]] || [[1348]] || [[1349]] || [[1350]]
|-----
| [[1351]] || [[1352]] || [[1353]] || [[1354]] || [[1355]]
| [[1356]] || [[1357]] || [[1358]] || [[1359]] || [[1360]]
|-----
| [[1361]] || [[1362]] || [[1363]] || [[1364]] || [[1365]]
| [[1366]] || [[1367]] || [[1368]] || [[1369]] || [[1370]]
|-----
| [[1371]] || [[1372]] || [[1373]] || [[1374]] || [[1375]]
| [[1376]] || [[1377]] || [[1378]] || [[1379]] || [[1380]]
|-----
| [[1381]] || [[1382]] || [[1383]] || [[1384]] || [[1385]]
| [[1386]] || [[1387]] || [[1388]] || [[1389]] || [[1390]]
|-----
| [[1391]] || [[1392]] || [[1393]] || [[1394]] || [[1395]]
| [[1396]] || [[1397]] || [[1398]] || [[1399]] || [[1400]]
|-
| colspan="10" |
*Gwelet ivez : [[Roll ar C'hantvedoù]], [[Sifroù roman]]
|-
|}
----
D'ar {{1añ Genver}} [[1301]] e krog ar '''{{XIVvet}} kantved''' hag echuiñ a ra d'an [[31 Kerzu]] [[1400]].

[[Restr:Shiva and Uma 14th century.jpg|thumb|250px|right|Diskouez a ra an delwenn-mañ eus ar {{XIVvet}} kantved, eus su [[India]], an doueoù [[Shiva]] (war an tu kleiz) hag [[Uma]] (a-zehou). Miret eo er [[Smithsonian Institution]] e [[Washington (Distrig kêr-benn)]]]]


== Darvoudoù ==

=== Afrika ===

* Goude bezañ kabestret Pennoù ar meuriadoù nes eo krouet rouantelezh [[Kongo]], e-tro deroù ar {{XIVvet}} kantved, gant mab unan eus Pennoù rouantelezhig [[Boungou]] genidik eus traoñienn [[Kouango]], anvet [[Ntinu Wene]] pe Nimi a Lukeni. Diazezañ a ra e [[Kêr-benn|gêr-benn]] e-kreiz e rouantelezh e proviñs [[Mpemba]] e kamp milourel [[Mbali]]. Alese e loc'ho kuit meur a ergerzhadeg a zisoc'ho war stagadur [[Nsundi]], [[Mbamba]] ha [[Soyo]] ouzh ar rouantelezh. Paeañ a ra ar rouantelezhioù nes [[Mpangou]] ha [[Mbata]] un truaj da aotrou [[Kongo]]. Kemer a ra ar roue an titl a [[Manikongo]] pe [[Ne-kongo]]
* Kemer a ra [[Môrunta]], roue ar [[Bamumed|Vamumed]] an titl a ''mfo rifum'' ha treuziñ a ra ar [[Mbam]] evit astenn e veli war uhelgompezennoù kornôg [[Kameroun]] ({{XIVvet}} kantved hervez an hengoun, dibenn ar {{XVIvet kantved}} pe deroù ar {{XVIIvet kantved}} diouzh istorourien zo). War e lerc'h e reno 18 roue all eus an hevelep tierniezh betek an {{XIXvet kantved}}, en o zouez [[Nshare]], [[Mbuembue]] ha [[Njoaya]].
* Gouarnet eo ar [[Wadai]], er reter da [[Kanem|Ganem]]-[[Bornou]] gant Pennoù [[Enevuhezouriezh|enevuhezour]] a vo erlec'hiet tamm-ha-tamm gant tud deuet eus [[Darfour]]. Ren a raio ar re-mañ e-pad ur c'hantved-pad war an tiriad-se, dister e roll a-raok en em dreiñ war-du an [[Islam]] er {{XVIIvet kantved}}.
* Sevenadurezh [[Jebba]] ha [[Tadda]] (mervent [[Nigeria]]), war-vord an [[Niger]] ({{XIVvet}}-{{XVIIvet kantved}}). Krouet ez eus er {{XIVvet}} kantved gant ur roue mojennel ur rouantelezh a savo diwarni ur sevenadurezh arzel a vo awenet ganti arzourien [[Ife]] hag [[Oyo]]. Boutin eo etrezo an delwennigoù dezho daoulagad dispourbellet.
* Krouet meur a [[Stad-keoded]] gant [[Haousaed]] e su [[Niger]] a-vremañ.
* En em ledañ a ra [[Implalaeriezh Mali]] war-du ar c'hornôg ha preizhañ a ra [[Tekrur]].
* E deroù ar c'hantved eo distroadet e [[Senegal]], an diernitierniezh
ezh vuzulman [[Toukouleur]] gant un dierniezh pagan a reno ur c'hantved-pad.
* En em staliañ a ra an [[Dominigiz|dominigad]] [[Bartolomeo de Tivoli]] e [[Dongola]], e [[Nubia]], e penn-kentañ ar c'hantved d'ar mare ma'z eus anvet ur gouarnour muzulman gant [[Sultan]]ed [[Kaero]]. E-tro an hevelep koulz e ra kazeg ar [[Genoad]] [[Leone Vivaldi]] en e strivoù evit tizhout [[Abisinia]].
* Kregiñ a ra labourioù ar Glozadenn Vras e [[Zimbabwe Veur]]. Savet eo ar voger gant mein sav disimant. Brasjediñ a reer e sav poblañs kêr etre 10 000 ha 40 000 a dud.
* Bog kontouer arab [[Pate]] e reter Afrika.

=== Amerika ===
* Heuliad bloavezhioù glavek e mervent ar [[Stadoù-Unanet]] adal [[1300]] hag e-pad ar {{XIVvet}} kantved a-bezh.
* En he bleuñv emañ ar rouantelezh [[Chimú]], war arvor norzh [[Perou]] ([[1300]]-[[1440]]); en em astenn a ra [[Chan Chan]], ar gêr-benn, war ouzhpenn 20 Km².
* [[1325]] : Argaset dre heg eus o lec'hiadurioù kent e tiviz an [[Azteked]] krouiñ kêr [[Tenochtitlan]].
* Diazezadur kentañ e [[Cuzco]].

=== Azia ===
* Etre [[1300]] ha [[1600]] en em zrailh Pennoù [[Bhoutan]] betek ma tegouezho ar galloud gant un [[Dharma raja]], Penn speredel, hag un [[Deb raja]], e-karg eus aferioù ar bed.
* Evit ar wech kentañ e teu [[Singapour]] da vezañ ur c'hreñvlec'h kenwerhel dezhañ un tamm pouez bennak.
* [[1368]] : Dibenn [[Tierniezh Yuan|tierniezh vongol Yuan]] e [[Sina]], deroù [[tierniezh Ming]] 
* Tizhet [[Terengganu]] war [[Gourenez Malazia]] gant an [[Islam]].

=== Europa ===
* [[1315-1317]] : Lazhet milionoù a dud gant an [[Naonegezh vras 1315-1317|naonegezh vras]]
* [[1337]] : Deroù [[Brezel ar C'hant Vloaz]] pa zeu [[Edouarzh III Bro-Saoz]] da c'houlenn tron [[Frañs]].
* [[1347]] : Falc'het eo un drederenn eus poblañs Europa gant ar [[Bosenn zu|vosenn zu]] ([[1347]] - [[1351]]).
* [[1378]] : Kregiñ a ra [[Skism ar C'hornôg|Skism Meur ar c'hornôg]]; a-benn ar fin e vo tri [[Pab]] o ren war un dro.
* Tremen a reer eus [[Marevezh klouar ar Grennamzer]] da [[Oadvezh Bihan ar Skorn]]
* Goveliañ a ra ar barzh [[Petrarch]] an droienn [[Oadoù teñval]] evit deskrivañ an 900 vloavezh aet hebiou en Europa abaoe [[Diskar Implaeriezh roman ar C'hornôg|diskar Impalaeriezh roman ar C'hornôg]] e [[410]] betek lusk nevez an [[Azginivelezh]].
* Deroù emled an [[Impalaeriezh Otoman]] er [[Balkanoù]]
* Treuzkas a ra [[Pabelezh Avignon]] sez ar Bibien eus [[Italia]] da [[Frañs]]
* Buhez [[Bouda]] troet gant [[Sant Yann Damask]] e [[gresianeg]] a zeu da vezañ ken brudet er bed kreisten dre istor [[Barlaam]] ha [[Sant Josaphat|Josaphat]] ma vez lakaet Bouda da sant gant an [[Iliz katolik roman|Iliz katolik]] dindan an anv a [[Sant Josaphat]]. 
* War-dreuzoù ar c'hantved en em gav ar [[Romed]] en Europa en ur dremen dre [[Gres|Vro-C'hres]]. Loc'het kuit eus hanternoz [[India]] ({{XIvet kantved}}), e c'haller heuliañ o dilec'hiadeg a-drugarez d'an amprestoù [[Perseg|persek]], [[Kurdeg|kurdek]] pe [[Gresianeg|c'hresianeg]] a gaver e rannyezhoù [[Romeg|romek]] Europa.Chom a reont e Gres e-tro ur c'hantved a-raok dezho dont d'en em staliañ un tamm dre-holl er c'hevandir. A-benn deroù ar {{XVIvet kantved}} e vo bet tizhet an holl vroioù ganto, betek [[Rusia]], [[Skandinavia]], [[Inizi Breizh-Veur]] ha [[Spagn]] zoken.
* Gounit a ra [[Skosiz]] o [[Brezelioù dizalc'hiezh Skos|dizalc'hiezh er brezel]].
* Sevel a ra [[Disivioud|disivoud]] [[Lollardy]] e [[Bro-Saoz]]
* [[Emsavadeg kouerien|Emsavadegoù kouerien]] e Bro-Saoz
* Pemp Stad zo mestr war [[Italia]] : Republik [[Firenze]], Republik [[Venezia]], Dugelezh [[Milan]], [[Stadoù ar Pab]] ha [[Rouantelezh Naplez]]. Emañ o foblañs etre 800 000 ha daou vilion a dud. Chom a ra ar c'hêrioù bihanoc'h evel [[Lucca]], [[Genova]], [[Siena]], [[Mantoua]] pe [[Ferrara]], dindan levezon bolitikel at Stadoù brasoc'h.
* Adunanet [[Polonia]] gant [[Ladislav Iañ|Ladislav I{{añ}} Polonia]]
* Trevadennerezh [[Valaked|valak]] e kornbroioù meneziek reter [[Slovakia]] a-hed ar c'hantved. Dre o mesaerien e vo talvoudekaet ar menezioù hag an traoñiennoù chomet poblet nemeur betek neuze. Broudet e vezont gant aotrounez lec'hel. Ganto en em led lid [[Reizhkredenn]]ek ar reter.
* En em aozañ a ra Noblañsoù [[Bohemia]] war batrom an Noblañs [[Alamagn|alaman]]. Graet e vez an diforc'h etre Noblañs Uhel ar "Varoned", anezho skoazellerien eeun ar roue ha Noblañs izel ar varc'heien anvet (''Ritter'', ''rytiři''). Evel en Alamagn, eo aet war-raok [[Krevread|kevredadur]] ar gevredigezh abaoe an {{XIIvet kantved}}. Koulskoude e chom bev henvoazioù lec'hel evel "gwir an douar" (jus ''terrae, zemské právo''), hag ur renkad tud dizalc'h a zeuio da vezañ marc'heien. Er {{XIVvet}} kantved eo erlec'hiet ar ''župan''ed kozh gant ar renkad nobl. Heverk eo skouer an tiegezh [[Vitkovci]] dezhañ douaroù bras ha gladdalc'hoù e Bohemia ar su hag e [[Bavaria]]. Ha pa vefe [[Tcheked|tchek]] a orin eo kar dre ar gwad gant [[brientinelezh]] Bavaria.

=== Okeania & Meurvor Habask ===
* Kresk poblañs ha brezelioù dizehañ war enez norshañ [[Zeland-Nevez]] goude [[1300]]. Digresk er boblañs hag en niver a lec'hiennoù war enez ar su.
* Diouennet gant ar [[Maoried|Vaoried]] an evn meur [[moa]] ha meur a spesad loened all dre forzh hemolc'hiñ anezho ; en enez an hanternoz emañ bremañ ar bevañs war goust al labour-douar hepken (patatez dous, gwrizioù raden).

=== Reter Nesañ ===
* Deroù emled an [[Impalaeriezh Otoman]] er [[Balkanoù]]

== Tud dibar ==

* [[Dante Alighieri]], barzh ha skrivagner [[Italia|italian]]
* [[Giovanni Boccaccio]], skrivagner italian
* [[Geoffrey Chaucer]], barzh saoz
* [[Yann IV Moñforzh]], Duk Breizh, lezanvet ''An Alarc'h''
* [[Charlez Iañ Hungaria|Charlez Roparzh]], marc'heg, roue [[Hungaria]]
* [[Edouarzh III a Vro-Saoz|Edouarzh III]], roue [[Bro-Saoz]]
* [[Beltram Gwesklin]] ([[Bronn|La Motte-Broons]], e-tro [[1320]] - [[Châteauneuf-de-Randon]], [[1380]]), marc'heg, a ziviz treitouriñ e vro ha stourm evit roue [[Bro-C'hall]]; anvet e vo da [[Konestabl|Gonestabl]] Bro-C'hall. 
* [[Don Juan Manuel]], skrivagner [[Spagn|spagnol]]
* [[Gwilherm eus Ockham]], Frañsezad saoz ha prederour
* Roue [[Roparzh Iañ Skos|Roparzh I{{añ}} Skos]] (Bruce)
* [[Francesco Petrarch]], barzh ha skrivagner italian 
* [[Tamerlan]] (''Timur lenk'') ([[Shahr-e Sabz]], [[1336]] - [[Otrar]] [[1405]]), alouber an Impalaeriezhioù [[Pers]], [[Otoman]] hag [[India]].

== Ijinadennoù, kavadennoù, degasadennoù ==

[[Deiziataer ijinadennoù Mab-den#XIVvet kantved|Roll ijinadennoù ar {{XIVvet}} kantved]]

* An [[eurier]] mekanikel
* Teknik ar [[stammañ]]
* E deroù ar {{XIVvet}} kantved e tizolo ar Genoad [[Lanzarote Malocello]] div enez eus enezeg [[Inizi Kanariez|Kanariez]].
* Gwellaet ar [[stern gwiadiñ]] en [[Italia]] an Hanternoz, e [[Flandrez]] hag e [[Bro-Saoz]].
* Krouet daou ofis nevez e [[Bro-Saoz]] : ar Gward-Robenn, e-karg da lakaat sevel bagadoù ar roue en e stourm a-enep d'ar Varoned hag Ofis ar siell brevez a wirieka aktaoù an Aotrou bet divizet gantañ er-maez eus ar c'huzul zo dindan beli an noblañsoù.

== Armerzh & Kevredigezh ==

* Diorren a ra al labour-douar e traoñienn ar [[stêr Sant-Laorañs]] e [[Kanada]].
* Diskouez a ra bered [[Sanga]], e reter [[Kongo (Kinchasa)|Kongo]] diforc'hioù etre ar renkadoù tud. A-raok 1300 e kaver prierezh ha traezoù [[metal]], en o zouez bravigoù [[kouevr]] eztennet 300 km pelloc'h er su e [[Kansashi]] ha [[Kipoushi]]. Diwezhatoc'h e vo kavet eno marc'hadourezh enporzhiet ivez : kregin-porselen, perlez gwer, prierezh fin, tolzennoù kouevr kroazneuziek ha gongoù houarn.
* 54 milion a dud o chom e kornôg Europa.
* E deroù ar c'hantved e vez ezporzhiet ingal 850 000 hektolitr [[gwin]] gant [[Bourdel]] war-du hanternoz Europa, ha Bro-Saoz peurgetket, a-drugarez da listri [[Breizh]] zo mestr war ar c'henwerzh kas-degas er [[Meurvor Atalantel|mor Atlantel]].
* War-gil ez a ar [[gwinieg]]i e Breizh-Veur.

== Arz & Sevenadur ==

* Reiñ a ra an [[Trecento]] un tañva eus ar pezh a vo [[Azginivelezh Italia]].
* [[Moskeenn]] brikennoù ruz [[Djenne]]
* Sevel a ra ternelezh [[Shirazi]] [[Kiloa]] (reter Afrika) ur palez meurdezus, "''Houssouni Kouboua''".

[[Rummad:Kantvedoù|14]]
[[Rummad:XIVvet kantved]]