Gwelet an tarzh evit Uviéu

{{Databox}}
'''Uviéu''' ({{LFE|[uˈβjew]}}) / '''Uvieo''' en [[astureg]], ''Oviedo'' e [[spagnoleg]], eo [[kêr-benn]] [[Priñselezh Asturiez|Priñselezh Asturies]] e [[Bro-Spagn]].

Kalon [[douaroniezh|douaroniel]], [[politikerezh|politikel]], [[melestradurezh|melestradurel]], skolveuriek ha [[relijion|relijiel]] ar Briñselezh eo.

==Lec'hanvadurezh==
''Uviéu'' hag ''Uvieo'' eo anvioù asturek kêr<ref>{{ast}} Xosé MigueL Suárez Fernández. {{cite web|url=https://web.archive.org/web/20120704015314/http://www.academiadelallingua.com/lletresasturianes/pdf/Art%C3%ADculu%203-Xos%C3%A9%20Miguel%20Su%C3%A1rez%20Fern%C3%A1ndez-Uvieo-%20Uvi%C3%A9u%20y%20otres%20isogloses%20del%20conceyu.pdf |title=''Uvieo / Uviéu y otres isogloses del conceyu'' — Academia de la Llingua Asturiana|accessdate=05/02/2024}}</ref>, hag ''Oviedo'' eo an anv spagnolek ; ''Oviedo / Uviéu'' eo an anv ofisiel abaoe miz Meurzh [[2019]].

Meur a stumm a oa d'an anv da vare [[Rouantelezh Asturiez|Rouantelezh Asturies]] ([[718]]-[[725]]) : ''Oveto'' a lenner en dornskrid ''Pacto monástico de San Vicente'' en {{VIIIvet kantved}}, an dornskrid koshañ a zo deuet eus Rouantelezh Asturies betek ennomp ; ''Ovetdao'' a gaver e testamant ar roue [[Alfonso II Asturiez|Alfonso II Asturies]] d'ar 16 a viz Du [[812]]<ref>{{es}} Elena E. Rodríguez Díaz. ''Notas codicológicas sobre el llamado "Testamento del Rey Casto''. In : ''Asturiensia medievalia', ISSN 0301-889X, Nº 8, 1995-1996, {{cite web|url=https://www.researchgate.net/publication/337481103_Notas_codicologicas_sobre_el_llamado_Testamento_del_Rey_Casto |title=pp. 71-78|accessdate=05/02/2024}}</ref> ; ''Ovetdao'' hag ''Ovetao'' eo en dornskrid [[latin]] ''Chronicon Albeldense'' echuet e [[976]].

Den ne oar hep mar a-zivout orin an anv. Ur wrizienn [[Kelted|gelt]] diwar *''ob''-, *''op''-, "skav-gwrac'h" zo bet lakaet dezhañ, koulz hag unan [[euskarek]]<ref>Tolivar Faes 1992, p. 39.</ref>. Lod gouizieien a gave diaes e vefe e "Spagn" un anv-lec'h na vije ket latin ; setu ez eus bet kinniget ''Urbs Vetus'' "Kêr Gozh", met ne zere ket rak benel eo ''urbs'' ha nepreizh eo ''vetus'' : ken dic'hallus eo *''ciudá vieyu'' en astureg, *''ciudad viejo'' e spagnoleg ha *''kêr kozh'' e brezhoneg<ref name="GA">{{es}} García Arias, Xose Lluis. {{cite web|url=https://mas.lne.es/toponimia/index.php?leer=311&palabra=Oviedo |title=''Toponinia asturiana''|accessdate=05/02/2024}}</ref> ; un anv latin all zo bet lakaet war an daol : ''Ovisetum'', "lec'h ma paot an deñved", ar pezh a zo iskis a-walc'h. Klasket ez eus bet stagañ ''Oviedo'' ouzh al latin ''Iove'', an [[doue]] [[Yaou (doue)|Yaou]], pa c'hellje bezañ bet eno un azeuldi dezhañ<ref name="GA" />. Al latin ''Albtetum'', "[[gwenn (liv)|arwenn]]" zo bet kinniget ivez en abeg ma vije bet gwenn an dorgenn ma voe diazezet kêr<ref name="GA" />. ''Alvietum'', "lec'h ma'z eus kalz richerioù", zo bet un anv latin all. Hini ebet eus ar c'hinnigoù-se n'en deus gounezet kenasant<ref>Galmés De Fuentes 2000, pp. 9-10.</ref>.

==[[Ardamezouriezh]]==
<gallery mode="packed" heights="150px">
Uvieu flag.svg|Banniel
Escudo de Oviedo.jpg|Skoed
</gallery>
*[[Sturienn]] : ''Muy noble, muy leal, benemérita, invicta, heroica y buena'' ("Hael-tre, leal-tre, dellezek, didrec'het, harozek ha madelezhus").

==Istor==
Diazezet e voe Uviéu er bloaz [[761]] gant ur [[beleg]] [[Katoligiezh|katolik]] anvet Máximo, a-gevret gant e niz Fromestano, pa lakajont sevel in [[iliz]] nepell diouzh an [[Trevadenn|drevadenn]] [[henroma]]n anvet ''Lucus Asturum''. Da [[manati|vanati]] e troas an iliz, ha da gêr ent-ofisiel d'ar {{deiziad|25|Du|781}} hervez an dornskrid ''Pacto monástico de San Vicente'' bet meneget amañ a-us<ref>{{es}} Calleja Puerta, Miguel & Sanz Fuentes, Maria Josefa. ''Fundaciones monásticas y orígenes urbanos. La refacción del documento fundacional de San Vicente de Oviedo''. In : ''Iglesia y Ciudad. Espacio y poder (siglos VIII-XIII)''. Oviedo : Ediciones de la Universidad de Oviedo, 2011 {{ISBN|978-84-8317-905-5}} • [https://www.academia.edu/1428100/_Fundaciones_monasticas_y_origenes_urbanos._La_refaccion_del_documento_fundacional_de_San_Vicente_de_Oviedo En-linenn].</ref>.

Diwezhatoc'h, d'ur bloaz dianav, ec'h eas ar roue [[Fruela Iañ Asturiez|Fruela I{{añ}} Asturies]] (ren : [[757]]-[[768]]) d'al lec'h, ma lakaas sevel ur benniliz gouestlet da ''San Salvador'', eleze [[Jezuz Nazaret]] ; savadurioù all a voe ivez, ma voe ganet e vab [[Alfonso II Asturiez|Alfonso II Asturies]] e-tro [[760]].

Dre studiañ donoc'h ar ''Pacto'' ha furchal Uviéu adal kreiz an {{XXvet kantved}} avat ez eo deuet anatoc'h-anatañ e oa poblet al lec'h er {{IVe kantved}}<ref> {{es}} Hevia Granda, Victor & Fernández Buelta, José María. ''Ruinas del Oviedo primitivo''. Oviedo : Instituto de Estudios Asturianos, 1983, pp. 77-86 {{ISBN|978-84-00-05622-3}}</ref>{{,}}<ref>{{es}} ''Rogelio Estrada: «Oviedo no es Astorga ni Gijón, pero hubo una evidente romanidad»'', {{cite web|url=https://www.lne.es/oviedo/2009/12/17/rogelio-estrada-oviedo-astorga-gijon-21423364.html |title=''Nueva España'', 17/12/1989|accessdate=05/02/2024}}</ref>.

D'ur mare dianav ivez e tilec'hias Alfonso II Asturies kêr-benn ar rouantelezh da Uviéu ; kent ar bloaz 812 e oa, p'emañ meneget Uviéu evel e annez e testamant ar roue. En Uviéu e stalias sez un [[eskopti]]<ref>{{es}} De Olaguer-Feliú y Alonso, Fernando. ''Arte medieval español hasta el año 1000''. Madrid : Ediciones Encuentro, 1998, pp. 162-66 {{ISBN|978-84-7490-488-8}}</ref>, kent lakaat kreñvaat kêr, sevel palezioù hag ilizoù.

En {{Xvet kantved}} e voe lakaet ar gêr-benn e [[León (Spagn)|León]] en abeg d'ar ''[[Reconquista]]'' ; disteroc'h e voe galloud Uviéu neuze. A-drugarez d'he zarempredoù gant lez [[Karl Veur]] koulskoude e voe krog kalz pirc'hirined da dremen drezi goude treuzet ar [[Pireneoù]] war o hent da [[Santiago de Compostela]] e [[Galiza]]. Ne dremenent mui dre an hent er su da Uviéu abalamour da dagadennoù gant [[Islam|muzulmaned]]<ref>{{es}} {{cite web|url=https://www.berenguela.com/camino-de-santiago-del-norte-o-de-la-costa/2010-03-27 |title=''Camino de Santiago del Norte o de la Costa''|accessdate=05/02/2024}}</ref>.

Unan eus ar birc'hirined-se e voe ar roue [[Alfonso VI León]] er bloaz [[1075]]. Gantañ e voe digoret ent-ofisiel an ''Arca Santa'' (an Arc'h Santel, ur relegouer) en iliz-veur San Salvador ; en ''Ermita de Santiago'' (Peniti Santiago) nepell diouzh Uviéu war an harzoù gant an domani mulzumat e oa bet kuzhet ar relegouer-se<ref>{{es}} {{cite web|url=https://el.tesorodeoviedo.es/index.php?title=Alfonso_VI |title=''Oviedo enciclopediaa''|accessdate=05/02/2024}}</ref>.

E [[1388]] e voe diazezet Priñselezh Asturies gant ar roue [[Juan Iañ Kastilha]] ; e vab [[Enrique III Kastilha]] e voe ar priñs. kentañ. Da gêr-benn ar Briñselezh e voe lakaet Uviéu neuze, enni Kuzul-meur ar Briñselezh, un ensavadur foran hag a zo aet en-dro betek [[1834]], ar bloaz ma voe roet ar galloud d'ar C'huzulioù Proviñsel (''Diputaciones Provincial'') a-c'houde rannadur Rouantelezh Spagn etre proviñsoù e-kerzh ren ar rouanez [[Isabel II]]<ref>Friera Álvarez, Marta. {{cite web|url=http://hc.rediris.es/04/articulos/doc/11.doc |title=''Notas sobre la Constitución histórica asturiana: el fin de la Junta General del Principado de Asturias'' (teul <kbd>.doc</kbd>)|accessdate=05/02/2024}}</ref>.

Goude ar [[Grennamzer]] e wanaas buhez [[armerzh]]el Uviéu abalamour ma tigreskas an niver a birc'hirined war hent an Norzh. Er bloaz [[1521]] e voe peuzdistrujet kêr gant un tan-gwall ; adsavet e voe, ha disec'het e voe al lenn Fontán evit sevel ur c'harter kenwerzhel en diavaez da gêr, na voe peurechuet nemet en {{XVIIIvet kantved}}<ref name="ML">Morales Matos & Lombardía, 1992</ref>. Buhezekaet e voe ar vuhez [[sevenadur]]el a-drugarez da zigoradur ar Skol-veur e [[1608]].
[[File:Fábrica de armas Oviedo 3.jpg|thumb|''Fábrica de armas de La Vega'']]
Broudet e voe an armerzh ivez gant krouidigezh ar ''Sociedades económicas de amigos del país'' ("Kevredadoù armerzhel mignoned ar vro") en eil rann an XVIII{{vet}} kantved diwar skouer an ''Euskal Herriko Adiskideen Elkartea'' en [[Euskal Herria]], ha pa voe degaset eus Euskal Herria ivez ar ''Fábrica de armas de La Vega'' ("Labouradeg Armoù La Vega") e [[1854]]. Ur c'hresk a 8&nbsp;000 den a voe er boblañs, hag ec'honaet e voe kêr neuze<ref name="ML" />.

E miz Here [[1807]] e voe aloubet Spagn gant [[Bro-C'hall]] dindan ren [[Napoleon Iañ]]. A-c'houde emsavadeg an 2 a viz Mae [[1808]] e [[Madrid]] enep ar galloud gall en em vodas Kuzul-meur ar Briñselezh d'an 9 a viz Mae evit difenn Asturies ha sevel enep urzhioù ar [[gouarnamant]] estren ; d'ar 24 a viz Mae ec'h embannas ar C'huzul-meur bezañ Gouarnamant Uhelañ ar Briñselezh hag e tisklêriañ brezel ouzh Bro-C'hall ; d'ar 6 a viz Mezheven e voe kurunet [[Giuseppe Buonaparte]], breur Napoleon, evel roue Spagn.

An diorroadur armerzhel a c'hoarvezas en Asturies en {{XIXvet kantved}} a voe gwelet er gêr-benn adalek [[1850]], pa voe ardivinkaet labouradeg La Vega hag a implije 1&nbsp;000 den. Dre ar [[greanterezh]]-se e voe staliet un deuzerezh, ul labouradeg da genderc'hañ [[gaz]] hag un oberiadeg [[butun]]<ref name="ML" />. Da galon armerzhel ar Briñselezh e troas Uviéu, dre he lec'hiadur nepell diouzh ar [[mengleuz]]ioù [[glaou]] hag ar [[porzh]]ioù, hini [[Xixón]] dreist-holl, a zo 24 [[kilometr]] er biz. Ur galloud arc'hantel a oa eno ivez : pevar bank a zigoras enni, a voe kreñvoc'h c'hoazh gant donedigezh arc'hant eus [[Kuba]] goude [[Brezel 1898 etre Spagn hag ar Stadoù-Unanet]]<ref name="ML" />.

Ur c'hemm all a voe e deroù an {{XXvet kantved}}, pa voe mui-ouzh-mui a diez-[[kenwerzh]] e kêr, 874 a oa er bloaz [[1931]], kement-se a-drugarez d'an araokadennoù a-fed [[treuzdougen]] : betek 42 [[tren|dren]] a ehane bemdez en tri [[porzh-houarn|forzh-houarn]] a oa en Uviéu e [[1924]], ha 12 kompagnunezh [[karr-boutin|kirri-boutin]] a dremene dre gêr e [[1926]] (hogen ne voe ket busoù-kêr kent [[1956]])<ref name="ML" />.

Kannadegoù ha freuzadegoù a voe en Uviéu e-kerzh emsavadeg ar vengleuzerien e miz Here [[1934]] ; distrujoù a voe er skol-veur, ha teulioù dreistpriz a voe kollet en he levraoueg ; [[dinamit]] a voe lakaet da darzhañ e Kambr santel (''Cámara Santa'') an iliz-veur. A-raok ma vefe kempennet e c'houzañvas kêr diwar an emsavadeg vilourel a c'hoarvezas e [[1936]] hag a zegasas [[Brezel Spagn]] (1936-[[1939|39]]). Uviéu a voe ar gêr nemeti en Norzh o chom dalc'het gant aduidi an [[Eil Republik spagnol]]. Seziz a voe lakaet warni ; e-pad tri mizvezh e chomas kloz, betek ma voe digoret un hent gant emsavidi deuet eus Galiza<ref>Fraser 1979, pp. 238-39.</ref> ; a-hed ar seziz e voe bombezet Uviéu, a voe peuzdistrujet : 75% eus an annezioù a voe freuzet, ha karterioù a-bezh a voe kaset da get<ref name="ML" />.

Adalek [[1941]] e voed krog da adsevel kêr, a voe lakaet da c'hlad broadel e [[1955]]. Goude [[diktatouriezh]] [[Francisco Franco]], a voe e penn Spagn adalek 1936 betek [[1975]], e voe dalc'het an dilennadeg [[demokratelezh|demokratel]] gentañ e miz Ebrel [[1979]].

E [[1980]] e voe diazezet en Uviéu ar ''Fundación Príncipe de Asturias'' ("Fondezon Priñselezh Asturies")<ref>''Fundación Princesa de Asturias'' "Fondezion Priñsez Asturies" he anv abaoe [[2014]].</ref> ; abaoe [[1981]] e vez deroet bep bloaz ar ''Premios Princesa de Asturias'' ("Prizioù Priñsez Asturies") ganti, un doare [[Priz Nobel|Prizioù Nobel]] war meur a zachenn sevenadurel, skiantel ha [[sport]]el<ref>{{es}} {{en}} {{fr}} {{de}} {{pt}} {{zh}} {{ar}} {{ja}} {{cite web|url=https://www.fpa.es/es/premios-princesa-de-asturias/ |title=''Fundación Princesa de Asturias''|accessdate=05/02/2024}}</ref>.

==Douaroniezh==
[[File:0. Vista Global de Oviedo desde el monte Naranco (36104131726).jpg|thumb|Uviéu gwelet eus lein La Cuesta'l Naranco]]
E kreiz Priñselezh Asturies emañ Uviéu, etre ar [[stêr]]ioù Nora er c'hornôg, an norzh hag ar reter, Gafo er mervent ha Nalón er gevred ; n'eus stêr ebet o treuziñ kêr.

Etre 55 [[metr]] (kember an Nora hag an Nalón er c'hornôg war dachenn velestradurel Uviéu) ha 715 metr (Pico Escobin, en harzoù gant kumun Llangréu er mervent) emañ tachenn kêr Uviéu, a zo torosennek : da 315 m emañ karter El Cristo, p'emañ hini La Tenderina da 190 m. En norzh emañ ar [[menez]] anvet La Cuesta'l Naranco en astureg, Monte Naranco e spagnoleg ; war-hed 20 km er su emañ El Aramo, un aradennad-venezioù hag a zo un tamm eus aradennad kreiz Asturies.
 
War 186,65 km² emañ kêr Uviéu.
===Poblañs===
Da 221 152 a dud e save ar boblañs d'an 30 a viz Gwengolo [[2023]]<ref>{{es}} {{cite web|url=https://transparencia.oviedo.es/normativa-e-informes/poblacion |title=''Ayuntamiento de Oviedo''|accessdate=05/02/2024}}</ref>, alese ur stankter a 1 185 a dud/km².

{{Demografiezh
|titl='''• Emdroadur ar boblañs adalek 1842 betek 2023'''
|dimx=900
|dimy=400
|popmax=250000
|passo1=25000
|passo2=12500
|bl1=1842
|bl2=1857
|bl3=1860
|bl4=1877
|bl5=1887
|bl6=1897
|bl7=1900
|bl8=1910
|bl9=1920
|bl10=1930
|bl11=1940
|bl12=1950
|bl13=1960
|bl14=1970
|bl15=1981
|bl16=1991
|bl17=2001
|bl18=2011
|bl19=2021
|bl20=2023
|p1=19610
|p2=25473
|p3=28225
|p4=34944
|p5=43671
|p6=45889
|p7=48374
|p8=54572
|p9=70096
|p10=76147
|p11=79287
|p12=100813
|p13=124407
|p14=152453
|p15=184473
|p16=196051
|p17=201154
|p18=225005
|p19=217164
|p20=221152
}}
* Mammenn : {{es}} {{cite web|url=https://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=3&error3=Por+favor%2C+introduzca+el+c%C3%B3digo+de+la+provincia.&error4=El+c%C3%B3digo+de+provincia+debe+estar+entre+1+y+52.&error5=El+c%C3%B3digo+de+provincia+debe+ser+num%C3%A9rico.&error10=El+c%C3%B3digo+de+municipio+debe+ser+num%C3%A9rico.&codigoProvincia=33&codigoMunicipio=044&btnBuscarCod=Consultar+selecci%C3%B3n |title=''Intituo Nacional de Estadística''|accessdate=05/02/2024}}

===Hinad===
[[Meurvor]]el eo hinad Uviéu, gant hañvezhioù klouar, goañvezhioù fresk, ha glaveier dasparzhet a-hed ar bloaz ; en nevezamzer hag er goañv e vez ar muiañ a c'hlav. Kemmusoc'h eget war an aod e vez ar[[gwrezverk]]où.
{| width="100%"
|-
|
{| class="wikitable"
|+ Anadennoù direishañ, 1972-2023
! Argemmenn !! Gwerzh !! Koulz
|-
| Brasañ niver a zeizioù glavek er miz || 28 || Mae 1984
|-
| Brasañ niver a zeizioù erc'hek er miz || 7 || C'hwevrer 1983
|-
| Brasañ niver a zeizioù arnevek er miz || 12 || Mae 2008
|-
| Muiañ a c'hlavioù en un devezh ({{Litr}}/m²) || 109,5 || Mae 1975
|-
| Muiañ a c'hlavioù en ur miz ({{Litr}}/m²) || 365,4 || Du 2019
|-
| Nebeutañ a c'hlavioù er miz ({{Litr}}/m²) || 2,3 || Gwengolo 1980
|-
| Kreñvañ barrad-avel (tizh, roud) || 190 km/h, Norzh || 11 Kerzu 1978
|-
| Uhelañ gwrezverk (°C) || 39,0 || 17 Gouere 2022
|-
| Uhelañ gwrezverk keitat uhelañ (°C) || 26,3 || Eost 2003
|-
| Izelañ gwrezverk keitat izelañ (°C) || 1,7 || Kerzu 1990
|-
| Uhelañ gwrezverk keitat (°C) || 21,7 || Eost 2003
|-
| Izelañ gwrezverk keitat (°C) || 5,1 || Kerzu 1975
|-
| Izelañ gwrezverk (°C) || -6,0 || 07 Genver 1985
|}
| [[File:Falk Oberdorf Parque de Invierno Haus.JPG|thumb|upright 1.9|Ur grignol hengounel (''granaderu'') er Parque de Invierno (Liorzh Goañv)]]
|}
* Mammenn : {{es}} {{cite web|url=https://www.aemet.es/es/serviciosclimaticos/datosclimatologicos/efemerides_extremos*?w=0&k=ast&l=1249I&datos=det&x=1249I&m=13&v=todos |title=''Agencia Estatal de Meteorología''|accessdate=05/02/2024}}

==Melestradurezh==
Ar [[Partido Popular (Spagn)|Partido Popular]] (PP, [[Mirouriezh|mirour]]) eo ar strollad [[politikerezh|politikel]] a zo bet e penn Kuzul-kêr Uviéu e-pad ar c'houlzad hirañ. Er galloud eo bet adalek [[1991]], war-bouez 7 prantad-lezenniñ etre [[2015]] ha [[2019]].
{| width="100%"
|-
|
{| class="wikitable"
|+ Maered Uviéu abaoe an dilennadeg demokratel e 1979
! Maread !! Anv !! Strollad politikel
|-
| 1979-1983 || Luis Riera Posada || Unión de Centro Democrático (UCD)<ref>Aet da get d'an 18 a viz C'hwevrer 1983.</ref>
|-
| 1983-1987 || rowspan="2"|Antonio Masip Hidalgo || rowspan="2"|[[Partido Socialista Obrero Español]] (PSOE)
|-
| 1987-1991
|-
| 1991-1995 || rowspan="5"|Gabino de Lorenzo || rowspan="6"|PP
|-
| 1995-1999
|-
| 1999-2003
|-
| 2003-2007
|-
| 2007-2011
|- valign="top"
| 2011-2015
| Gabino de Lorenzo (2011-2012)
Agustín Iglesias Caunedo (2012-2015)
|-
| 2015-2019 || Wenceslao López Martínez || PSOE
|-
| 2019-2023 || rowspan="2"|Alfredo Canteli Fernández || rowspan="2"|PP
|-
| 2023-bremañ
|}
| [[File:AS-Palacio de la Junta Principal del Principado 74.jpg|thumb|upright 1.5|Parlamant ar Briñselezh]]
|}
===Kumunioù amezek===
{| width="40%" style="border:1px solid #aaa; background-color:#f8f9fa; text-align:center;"
|-
| [[Les Regueres]] || [[Llanera]] || rowspan="2"| [[Siero]]
|-
| [[Grau]] || [[File:Brosen windrose-br.svg|80px]]
|-
| [[Santo Adriano]] || [[La Ribera]] & [[Mieres]] || [[Llangréu]]
|}

==Treuzdougen==
;Aerborzh
E [[Santiagu'l Monte]], 45 km, emañ Aeropuerto Asturies (kod [[International Air Transport Association|IATA]] : OVD), Aerborzh etrebroadel Asturies.
;Hentoù
Seizh gourhent, daou hent broadel spagnol ha tri hent broadel asturek a gas da Uviéu.
;Hentoù-houarn
Tri forzh-houarn zo en Uviéu, ha daou rouedad zo : unan war-du ar Su gant un treuz spagnol (1,688 m) hag unan Kornôg-Reter (Euskal-Herria – Galiza) gant un treuz strizh (1 m)<ref>{{es}} {{cite web|url=https://www.idepa.es/conocimiento/asturias-en-cifras/comunicaciones |title=''Comunicaciones''|accessdate=05/02/2024}}</ref>.

Teir linenn zo en Uviéu hag he bannlev evit treuzdougen muioc'h eget 800&nbsp;000 den bemdez : war-du Xixón en Norzh ha [[Llena]] er Su (linenn C1) ; war-du [[Avilés]] en Norzh (linenn C2) ; war-du [[L'Entregu]] er Mervent, e diazad mengleuzioù ar stêr Nalón (linennC3).
;Treuzdougen kêrel.
Trizek linenn busoù zo e kêr<ref>{{es}} {{cite web|url=https://www.oviedo.es/documents/25041/78864/PLANO+MARQUESINA+BUS+ENERO+2017.pdf/969d8540-c30c-489d-85e9-1553b20582d1 |title=''Lineas de transporte urbano de Oviedo''|accessdate=05/02/2024}}</ref>. Eus ar porzh-busoù e c'heller kemer kirri-boutin da vont da [[Belgia|Velgia]], [[Bro-C'hall|Vro-C'hall]], ar [[Rouantelezh-Unanet]] ha [[Suis]].

==Glad==
;Bedel
En Uviéu, a zo bet kêr-benn Rouantelezh Asturies, emañ an darn vrasañ eus an [[Arz]] astur (pe : Arzh rakroman astur) a zo deuet betek ennomp eus an [[IXvet kantved|IX{{vet}}]] ha X{{vet}} kantvedoù. Da [[Glad bedel|C'hlad bedel]] e voent lakaet gant [[UNESCO]] e [[1985]] ha [[1988]] dindan an anv ''Monumantoù Uviéu ha Rouantelezh Asturies''<ref>{{fr}} {{cite web|url=https://whc.unesco.org/fr/list/312 |title=''Monuments d’Oviedo et du royaume des Asturies''|accessdate=05/02/2024}}</ref>.
<gallery mode="packed" heights="150px">
Cámara Santa, exterior.jpg|''Cámara Santa''
Ov-Foncalada-lateral.JPG|Feunteun Foncalada
Iglesia de San Miguel de Lillo, Oviedo (2018).jpg|Iliz Samiguel de Lliño
San Tirso de Oviedo 1.jpg|Iliz Santiso'l Real
Iglesia de San Julián de los Prados, Oviedo.jpg|Iliz Santuyano
Santa María del Naranco, Oviedo edited.jpg|Palez Santa María del Naranco
</gallery>
;Relijiel
<gallery mode="packed" heights="150px">
Iglesia de San Isidoro (Oviedo).jpg|Iliz ''San Isidoru''
Oviedo-Catedral.JPG|Iliz-veur ''San Salvador''
Oviedo - Iglesia de San Juan el Real 01.JPG|Iliz ''San Xuan el Real''
Las pelayas 01.jpg|Manati''San Pelayu''
Santa María la Real de la Corte. Oviedo.JPG|Manati''San Vicente''
</gallery>
;Savadurioù all
<gallery mode="packed" heights="150px">
11. Teatro Campoamor (36104135806).jpg|C'hoariva Campoamor
Hospicio provincial de Asturias.jpg|Ospital gozh
24. Palacio de Exposiciones y Congresos Ciudad de Oviedo (36143894075).jpg|Palez ar C'hendalc'hioù 
8. Real Instituto de Estudios Asturianos (36104136696).jpg|Palez [[kont]]ed Toreno
Palacio de Valdecarzana-Heredia.jpg|Palez Valdecarzana-Heredia
15. Junta General del Principado de Asturias (36143894785).jpg|[[Parlamant]] Asturies
Claustru vieyu de la Universidá d'Uviéu.jpg|Skol-veur
Ayuntamiento de Oviedo.jpg|Ti-kêr
</gallery>

==Sevenadur==
*Pemp [[mirdi]] zo en Uviéu : Arzoù-kaer Asturies ; [[Henoniezh]] Asturies ; Iliz-veur ; ''Plaza de Trascorrales'', bet marc'had ar pesked adalek [[1866]] ; ''Tabularium Artis Asturiensis'', ur mirdi prevez bet digoret e [[1947]] ha gouestlet da arz rakroman Asturies.
*Ar sal-[[arz ar c'hoariva|c'hoariva]] Campoamor, bet digoret e [[1892]], drastet gant ur tan-gwall e-kerzh Emsavadeg Asturies e 1934 hag adsavet e [[1948]], a voe anvet en enor d'ar [[barzh]] astur [[Ramón de Campoamor]] [[1817]]-[[1901]] diwar atiz ar [[skrivagner]] astur [[Leopoldo Alas]] ("Clarín", [[1852]]-1901). Meur a festival a vez dalc'het eno : c'hoariva, [[c'hoarigan]], [[barrez]], [[sonerezh klasel]], Prizioù Priñsez Asturies, hag all.
*Niverus eo ar salioù evit sonadegoù sonerezh a-vremañ, an teir fennañ o vezañ ''La Salvaje'', ''Lata de Zinc'' ha ''Tribeca''.

==Sportoù==
*[[Badminton]] : 1 c'hleub.
*[[Basketball]] : 2 gleub (1 paotred hag 1 maouezed).
*[[Mell-droad]] : 8 kleub (6 paotred, 1 maouezed hag 1 melldroad-sal).
*[[Mell-dorn|Mell-zorn]] : 3 c'hleub (2 paotred hag 1 maouezed).
*[[Rink hockey]] : 1 c'hleub.
*[[Rugbi|Rugby]] : 2 gleub.
*[[Volley-ball]] : 1 c'hleub.

Meur a sportva zo en Uviéu, ar re bouezusañ o vezañ ar [[stadion]] Carlos Tatiere, Palez ar Sportoù (''Palaciu de los Deportes''), sportvaoù San Lázaro hag El Cristo, ar greizenn Centro Asturiano, an dachenn [[golf]] Las Caldas hag ar greizenn varc'hegezh El Asturcón.

==Gevelliñ==
{|
|+ '''22 gêr zo gevellet gant Uviéu'''
|- valign="top"
|
*[[Valparaiso]], {{Chile}} (26/01/1972)
*[[Bochum]], {{Alamagn}} (26/10/1979)
*[[Buenos Aires]], {{Arc'hantina}} (29/04/1983)
*[[Veracruz]], {{Mec'hiko}} (24/11/1983)
*[[Clermont-Ferrand]], {{Bro-C'hall}} (05/04/1988)
*[[Tampa]], {{Florida}} (13/12/1991)
*[[Santiago de Compostela]], {{Galiza}} (12/01/1993)
*[[Santa Clara]], {{Kuba}} (02/10/1995)
*[[Jersey City]], {{New Jersey}} (07/07/1998)
*[[Holon]], {{Israel}} (06/04/1999)
*[[Zamora]], {{Kastilha ha León}} (09/10/2001)
|
:*[[Torrevieja]], {{Kumuniezh València}} (02/01/2004)
:*[[Valencia de Don Juan]], Kastilha ha León (14/06/2004)
:*[[Hangzhou]], {{Sina}} (12/05/2006)
:*[[Santander]], {{Kantabria}} (14/05/2007)
:*[[Viseo]], {{Portugal}} (10/04/2007)
:*[[Torrelavega]], Kantabria (17/05/2008)
:*[[Maranello]], {{Italia}} (17/09/2010)
:*[[Móstoles]], {{Kumuniezh Madrid}} (02/05/2012)
:*[[Fujayrah]], {{Emirelezhioù Arab Unanet}} (01/05/2014)
:*[[Sintra]], Portugal (24/11/2018)
:*[[Pachuca de Soto]], Mec'hiko (16/12/2022)
|}

==Levrlennadur==
;Mammennoù
*{{en}} Fraser, Ronald. ''Blood of Spain – An Oral History of the Spanish Civil War''. New York : Pantheon Books, 1979 {{ISBN|978-0-394-48982-7}}
*{{es}} Galmes De Fuentes, Alvaro . ''Los topónimos – Sus pasones y trofeos. (La toponimia mítica)''. Madrid : Real Academia de la Historia, 2000 {{ISBN|978-84-89512-79-5}}
*{{es}} Morales Matos, Guillermo & Lombardía, Lisardo. ''Geografía de Asturias''. Oviedo : Editorial Prensa Ibérica, 1992 {{ISBN|978-84-87657-25-2}}
*{{es}} Tolivar Faes, José Ramón. ''Nombres y cosas de las calles de Oviedo''. Uviéu : Ayuntamiento de Oviedo, 1992 {{ISBN|978-84-606-1037-3}}
;Romant
En Uviéu e c'hoarvez ar romant ''La Regenta'' gant Leopoldo Alas ("Clarín") (1884).
*{{es}}  Madrid : Ediciones SM, 2016 {{ISBN|978-84-675-8597-1}} • Embannadur 1900 @ [https://es.wikisource.org/wiki/La_Regenta ''Wikisource'']
*{{ast}} ''La Rexenta''. Troidigezh gant Victor Suárez Piñero. Madrid : Saltadera, 2018 {{ISBN|978-84-948572-1-8}}
*{{fr}} ''La Régente''. Troidigezh gant A. Belot, C. Bleton, J.-F. Botrel, R. Jammes, Y. Lissorgues. Paris : Fayard, 1987 {{ISBN|978-2-213-02012-9}}

==Liammoù diavaez==
*{{es}} {{cite web|url=https://www.oviedo.es/ |title=Lec'hienn ofisiel|accessdate=05/02/2024}}
*{{es}} {{cite web|url=https://el.tesorodeoviedo.es/index.php?title=Portada |title=''Oviedo enciclopedia'', 17/12/1989|accessdate=05/02/2024}}
==Notennoù==
{{daveoù}}
{{Commonscat|Oviedo}}
{{Kumunioù Asturiez}}
[[Rummad:Asturiez]]
[[Rummad:Kêrioù Asturiez]]